Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

21 kwietnia 2016 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Izabela Chłopecka

Protokolant: sekretarz sądowy Jagoda Mazur

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016r. w Wąbrzeźnie

na rozprawie

sprawy z wniosku J. K. i B. G. (1)

z udziałem A. K., K. M., Ż. D., (...) Bank Spółka akcyjna we W. i B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G.

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po I. K.

p o s t a n a w i a:

I zatwierdzić uchylenie się przez J. K. od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po I. K., córce A. i S., zmarłej 26 sierpnia 2010 roku;

II zatwierdzić uchylenie się przez B. G. (1) od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po I. K., córce A. i S., zmarłej 26 sierpnia 2010 roku;

III ustalić, że wnioskodawcy i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 199/15

UZASADNIENIE

J. K. wniósł o zatwierdzenie przez sąd uchylenia się przez niego od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po I. K. zmarłej 26.08.2010r. wskazując, że według jego wiedzy matka nie posiadała żadnego majątku i dlatego też po śmierci matki nie zostało przeprowadzone postępowanie spadkowe. Wnioskodawca nie wiedział też o zaciągniętej pożyczce oraz istnieniu długu – a dowiedział się o nim dopiero od siostry, która z kolei wiedzę zaczerpnęła od wierzyciela, który skontaktował się z nią telefonicznie.

Taki sam wniosek złożyła B. G. (1) i obie te sprawy zostały połączone postanowieniem z dnia 16.02.2016r. do wspólnego rozpoznania.

Postanowieniem z 16 lutego 2016 roku sąd wezwał do udziału w sprawie, w charakterze uczestnika postępowania, (...) Bank Spółkę akcyjną we W. a postanowieniem z 23 marca 2016 roku sąd wezwał do udziału w sprawie, w charakterze uczestnika postępowania, B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G..

Uczestnicy postępowania: A. K., K. M. i Ż. D. przychylili się do wniosku. Uczestniczka postępowania (...) Bank Spółka akcyjna we W. nie zajęła stanowiska w sprawie a uczestnik postępowania B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G. wniósł o niezatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych J. K. i B. G. (1) niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Swoje stanowisko uzasadniał tym, iż wnioskodawcy nie wykazali, by nie utrzymywali kontaktów ze spadkobierczynią i nie mieli wiedzy o jej sytuacji życiowej i majątkowej, a co za tym idzie nie pozostawali w błędzie co do stanu majątku zmarłej, gdyż nie zachowali należytej staranności w jego ustaleniu, co zdaniem uczestnika postępowania wyklucza możliwość zastosowania art. 1019 kc.

Sąd ustalił, co następuje:

I. K., matka wnioskodawców, zmarła 26.08.2010r. Ostatnio stale zamieszkiwała w D.. W tutejszym Sądzie obecnie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po I. K. z wniosku (...) Bank Spółki akcyjnej we W. /okoliczność bezsporna/.

(dowód: akt zgonu – k. 4)

Spadkodawczyni w chwili śmierci zamieszkiwała ze swoją wnuczką i jednocześnie bratanicą wnioskodawców, uczestniczką postępowania A. K. od co najmniej 2005 roku. prowadziły wspólne gospodarstwo, ale nie korzystały wspólnie z emerytury spadkodawczyni. Ich sytuacja majątkowa była dobra. Obaj wnioskodawcy mieszkali w G. i pozostawali z matką w bliskich kontaktach, jednakże o kredytach zaciągniętych przez matkę nie wiedzieli. Ani A. K., ani matka I. K. nie poinformowały ich o tym, że kilka lat przed śmiercią spadkodawczyni zaciągnęła jakikolwiek kredyt.

(dowód: zeznania świadka B. G. (2) – k. 31 - 32;

zeznania wnioskodawcy – k. 112-113;

zeznania wnioskodawczyni – k. 113-114;

zeznania uczestniczki postępowania A. K. – k. 114-115;

zeznania uczestniczki postępowania Ż. D. – k. 115-116)

A. K., także po śmierci spadkodawczyni, nie poinformowała wnioskodawców o zaciągniętych przez nią przed śmiercią zobowiązaniach finansowych, ponieważ sama o nich nie wiedziała.

zeznania świadka B. G. (2) – k. 31 - 32;

zeznania wnioskodawcy – k. 112-113;

zeznania wnioskodawczyni – k. 113-114;

zeznania uczestniczki postępowania A. K. – k. 114-115;

zeznania uczestniczki postępowania Ż. D. – k. 115-116;

Wnioskodawcy po śmierci matki nie przeprowadzali postępowania spadkowego, uznając, że matka nie posiada żadnych nieruchomości oraz majątku i nie pozostawiła po sobie także długów. Wiedzę o braku długów spadkowych mieli od ich brata, syna spadkodawczyni.

/dowód:

zeznania świadka B. G. (2) – k. 31 - 32;

zeznania wnioskodawcy – k. 112-113;

zeznania wnioskodawczyni – k.113-114, 116;

zeznania uczestniczki postępowania A. K. – k. 114-115;

O istnieniu długu spadkowego spadkobierczyni B. G. (1) dowiedziała się od wierzyciela B. (...) Niestandardowego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w G. z rozmowy telefonicznej z jego przedstawicielem w czerwcu 2015 roku, natomiast J. K. uzyskał tę informację w sierpniu 2015 roku od swojej siostry B. G. (1). Natomiast od istnieniu długu spadkodawczyni w (...) Bank Spółka akcyjna we W. B. G. (1) dowiedziała się z odpisu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po I. K. a J. K. na rozprawie w dniu 16 lutego 2016 roku.

/dowód:

zeznania świadka B. G. (2) – k. 31 - 32;

zeznania wnioskodawcy – k. 112-113;

zeznania wnioskodawczyni – k. 113-114)

W dniu 26 listopada 2015r. J. K. i B. G. (1) złożyli oświadczenia, że odrzucają spadek po matce.

(dowód: oświadczenia wnioskodawców – k. 22 i 66);

Sąd zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie zostały poczynione w oparciu o zeznania świadków i dowód z przesłuchania wnioskodawców. Brak było jakichkolwiek wniosków co do uzupełnienia tego materiału. Należy wskazać, że treść złożonych zeznań - które Sąd ocenił jako spójne i wiarygodne - oraz ich wzajemne uzupełnianie się, daje pełne podstawy do dokonania ustaleń na ich podstawie.

Mając powyższe na uwadze, kwestią wymagającą rozstrzygnięcia
w niniejszej sprawie było to, czy niezłożenie przez spadkobierców zmarłej
oświadczeń o odrzuceniu spadku w terminie wskazanym w przepisie art. 1015 § 1 kc z powodu błędu co do przedmiotu spadku rodzi możliwość zatwierdzenia przez Sąd oświadczeń o odrzuceniu spadku.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 kc). Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Ustalony w art. 1015 § 1 kc termin do złożenia oświadczenia woli ma charakter terminu zawitego z zakresu prawa materialnego, a uprawnienie spadkobiercy wygasa wraz z jego upływem. Początek biegu terminu, wskazanego w powołanym przepisie, ustalany jest według daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Stąd też dla spadkobiercy ustawowego będzie to z zasady data, w której dowiedział się o śmierci spadkodawcy, jeśli w tej dacie wiedział o łączącym go ze zmarłym pokrewieństwie uzasadniającym powołanie do dziedziczenia.

W niniejszej sprawie wnioskodawcy dowiedzieli się o śmierci spadkodawczyni w dniu jej śmierci, wiedzieli o łączącym ich ze spadkodawczynią pokrewieństwie, skoro są jej dziećmi. Zatem termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku minął w tym przypadku w lutym 2011r.

Uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku reguluje art. 1019 kc. Zgodnie z przepisem § 2, spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu w sposób wskazany w § 1, tj. uchylenie się powinno nastąpić przed sądem i spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Spadkobierca ma więc możliwość uchylenia się od skutków prawnych braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czyli skutków prawnych niezachowania terminów określonych w art. 1015 § 1 kc, o ile brak oświadczenia (milczenie spadkobiercy) spowodowany był błędem lub groźbą (art. 1019 § 2 kc). Uchylenie się od skutków prawnych braku oświadczenia powinno nastąpić w terminie określonym w art. 88 § 2 kc, tj. w ciągu roku od wykrycia błędu lub ustania stanu obawy przy groźbie. Takie oświadczenie spadkobierca składa zawsze przed sądem (art. 1019 § 1 kc w zw. z art. 628 kpc), jednocześnie oświadczając czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca (art. 1019 § 2 pkt 2 kc). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzeniu przez sąd (art. 1019 § 3 kc w zw. z art. 690 kpc), dopiero z chwilą zatwierdzenia staje się skuteczne.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2005r. (sygn. IV CK 799/04 OSNC 2006/5/94, Biul.SN 2005/11/12, M.Prawn. 2006/16/881, LEX nr 159101) „ podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły (ar. (...) § 2 w zw. z art. 84 § 1 zd. 1 i 2 kc). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego”, „poprzestanie na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność, która nie stanowi podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia (niezłożenia oświadczenia) woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli”. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić, dostrzegając w nim odwołanie się do samej istoty błędu prawnie doniosłego, który - przez dopuszczenie uchylenia się od skutków oświadczenia, dotkniętego taką wadą - umożliwia odstąpienie od zasady, że każdy ponosi ryzyko swego błędu. Poprzestanie na pozbawionym podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, jest wyrazem braku należytej staranności, który uniemożliwia uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli.

W niniejszej sprawie błąd dotyczył rzeczywistego stanu spadku, mianowicie przekonania wnioskodawców, że nie odziedziczyli długów, bo – z uwagi na tryb życia spadkodawczyni, brak jakiegokolwiek majątku, brak wiedzy o zaciągnięciu kredytu przez osoby z nią mieszkające i nią się na co dzień zajmujące – nie zaciągnęła ona pożyczki czy kredytu.

Żadnemu z wnioskodawców nie można postawić zarzutu braku staranności. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w cytowanym wcześniej postanowieniu z 30 czerwca 2005r. (IV CK 799/04) brak wiedzy o rzeczywistym stanie spadku może być powodem pozwalającym na skuteczne uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Błąd ten musi być jednak usprawiedliwiony okolicznościami sprawy. W tym zaś zakresie należy wskazać, że wnioskodawcy utrzymywali regularne kontakty z matką, a mimo to nigdy nie poinformowała ona ich o tym, aby zaciągnęła jakieś kredyty. Ze spadkodawczynią na stałe zamieszkiwała bratanica wnioskodawców – A. K., która także nie posiadała wiedzy o fakcie zaciągnięcia przez ich matkę kredytów, choć prowadziły wspólnego gospodarstwa domowego. Nie odbierała ona jednak korespondencji adresowanej do spadkodawczyni. Z kolei brat wnioskodawców, ojciec uczestniczki postępowania A. K., po pogrzebie spadkodawczyni zapewnił ich o nieistnieniu jakichkolwiek długów spadkowych.

Nie można przyjąć, aby wnioskodawcy mieli możliwość dowiedzenia się o długu spadkodawczyni. Stwierdzenie, że wnioskodawcy takie możliwości mieli nie miałoby dostatecznego oparcia w ustaleniach i wnioskach. Skoro wiedzy takiej nie miała uczestniczka postępowania A. K., osoba bliska dla spadkodawczyni, na co dzień mieszkająca ze spadkobierczynią, to tym bardziej nie posiadali jej wnioskodawcy. Zeznania uczestniczki A. K. należy uznać za wiarygodne, albowiem nie miała on interesu w tym by podawać nieprawdę. W razie uwzględnienia wniosku w niniejszej sprawie nie jest przecież wykluczone, iż to ona – jako spadkobierczyni ustawowa – będzie ponosiła odpowiedzialność za długi spadkodawczyni. Istotne informacje o zadłużeniu spadkodawczyni i wierzycielu wnioskodawcy powzięli dopiero z telefonu wierzyciela oraz wezwania na rozprawę w sprawie tutejszego Sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po I. K.. Jak wskazał przy tym Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005r., IV CK 799/04, nie ma podstaw do nakładania na spadkobiercę obowiązku składania „odpowiedniego” oświadczenia spadkowego (zapobiegawczego odrzucenia spadku), nawet przy braku pewności, co do stanu spadku i ten pogląd jest miarodajny również w rozpoznawanej sprawie.

W żaden zatem sposób nie można zatem uznać zachowania wnioskodawców za lekkomyślne i charakteryzujące się niezachowaniem należytej staranności w dowiedzeniu się o stanie spadku. Wnioskodawcy, mieli świadomość, że mogą odpowiadać za skutki związane z zawieranymi za życia matki umowami rodzącymi zobowiązania finansowe, ale nie wiedzieli o ich istnieniu, mimo że podjęli próby ustalenia ich istnienia.

Błąd taki jest także błędem istotnym, rozsądnie bowiem oceniając, można zakładać, że gdyby nie zaistniał, doszłoby do odrzucenia spadku. Należy tu mieć na względzie przeciętny, raczej niezbyt wysoki, stan świadomości prawnej społeczeństwa w zakresie stosunków spadkowo – rodzinnych. W przypadku wnioskodawców istotne jest, że w chwili śmierci spadkodawczyni nie mieli podstaw przypuszczać, iż spadkodawczyni miała długi, choć podjęli próbę ustalenia tego faktu. Spadkodawczyni nie pozostawiła żadnego majątku, którym rozdysponowała przed śmiercią. Wykrycie błędu nastąpiło dopiero w czerwcu 2015r., z chwilą dowiedzenia się przez wnioskodawczynię o tym, że w skład spadku wchodzą długi.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o dyspozycję art. 1019 § 3 kc orzeczono jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach ma swoje uzasadnienie w art. 520 § 1 kpc, zgodnie z którym każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, gdyż w okolicznościach niniejszej sprawy brak było przesłanek do innego rozstrzygnięcia i obciążenia kosztami któregokolwiek z uczestników postępowania.