Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2013 r. w Gdańsku

sprawy C. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji C. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 listopada 2012 r., sygn. akt V U 839/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 106/13

UZASADNIENIE

C. B. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 31 lipca 2012 r. odmawiającej mu prawa do emerytury, wskazując, iż w okresie od 1 października 1975 r. do 31 lipca 1976 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 21 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, iż C. B., ur. (...), w dniu 26 czerwca 2012 r. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę. Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Nie pozostaje w stosunku pracy. Obecnie wnioskodawca uprawniony jest do zasiłku przedemerytalnego. Według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca wykazał okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 28 lat, 5 miesięcy i 1 dzień, w tym 14 lat, 3 miesiące i 24 dni okresu pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 1 października 1975 r. do 31 lipca 1976 r. w C. Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w C., z uwagi na dostrzeżoną rozbieżność pomiędzy stanowiskiem wskazanym w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 22 listopada 2000 r. – masarz, a powołanymi przepisami resortowymi, według których pod podanym punktem widnieje stanowisko peklowacz.

Sąd ustalił, iż w okresie od 1 października 1975 r. do 31 lipca 1976 r. ubezpieczony zatrudniony był w C. Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w C. początkowo na stanowisku rozbieracz - wykrawacz, zaś od 13 lutego 1976 r. zajmował stanowisko pomocnika masarza. Kolejno, z dniem 11 maja 1976 r. został przeniesiony na stanowisko robotnika pomocniczego i na tym stanowisku pracował do 31 lipca 1976 r. Pracujący razem z ubezpieczony A. D. oraz Z. S. zeznali, że ubezpieczony pracował przy rozbiorze mięsa i nie nadawał się do wyrobu wędlin.

W dziale pracowało około 12 pracowników i jak była taka potrzeba, to wszyscy pracowali przy rozbiorze półtusz wieprzowych i ćwierci wołowych. Ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

Istota sporu w analizowanej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca legitymuje się 15 – letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy przeprowadził szczegółowe postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, że jedynie w okresie od 1 października 1975 r. do 12 lutego 1976 r. ubezpieczony wykonywał pracę bezpośrednio przy uboju zwierząt na stanowisku rozbieracz-wykrawacz w masarni. W kolejnym okresie zatrudnienia tj. od 13 lutego 1976 r. do 10 maja 1976 r. ubezpieczony zajmował stanowisko pomocnika masarza. Następnie z dniem 11 maja 1976 r. wnioskodawca został przeniesiony na stanowisko robotnika pomocniczego i na tym stanowisku pracował do 31 lipca 1976 r.

Świadkowie pracujący razem z ubezpieczonym tj. świadek A. D. oraz świadek Z. S. zeznali, że ubezpieczony pracował wyłącznie przy rozbiorze mięsa i nie nadawał się do wyrobu wędlin. W dziale pracowało około 12 pracowników i jak była taka potrzeba to wszyscy pracowali przy rozbiorze półtusz wieprzowych i ćwierci wołowych. Ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego tj. angaży oraz oświadczenia składanego przez ubezpieczonego w toku świadczenia przez niego pracy w spornym okresie, dotyczącego przestrzegania norm wyrobu wędlin w masarni wynika, iż ubezpieczony w okresie od 1 października 1975 r. do 12 lutego 1976 r. (tj. przez 4 miesiące i 12 dni) wykonywał pracę bezpośrednio przy uboju tj. prace w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Natomiast kolejny okres zatrudnienia tj. od 13 lutego 1976 r. na stanowisku pomocnika masarza oraz od 11 maja 1976 r. na stanowisku robotnika pomocniczego nie może zostać uznany za pracę w warunkach szczególnych. Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wynika bowiem, że praca ubezpieczonego nie była pracą wykonywaną bezpośrednio przy uboju zwierząt, ani inną pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnych charakterze.

Dowody powyższe, pozwalają zatem przyjąć, że jedynie w okresie od 1 października 1975 r. do 12 lutego 1976 r. ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych.

W oparciu o dokonane ustalenia, Sąd uznał, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych przez 14 lat 8 miesięcy i 6 dni (dodając okres od 1 października 1975 r. do 12 lutego 1976 r.- tj. 4 miesiące i 12 dni), a zatem nie posiada wymaganego według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r., 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Nie spełnia więc wszystkich warunków niezbędnych do nabycia prawa do emerytury, o których mowa w przepisach art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz.43).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie odwołania.

Uzasadniając swoje stanowisko skarżący wskazał, iż przez cały sporny okres był zatrudniony przy rozbiórce półtusz wieprzowych i wołowych, niezależnie od tego, jakie angaże widniały w jego aktach. Apelujący wskazał, iż na powyższe posiada odpowiednie dowody, w tym świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych, jak również zeznania świadków, którzy w spornych okresach byli wraz z nim zatrudnieni w C. Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w C..

Wobec powyższego ubezpieczony wniósł o uwzględnienie apelacji.

W odpowiedzi na apelację organ emerytalny wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa.

Sąd Apelacyjny podziela argumenty zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne nie znajdując tym samym podstawy do ponownego przytaczania dokonanych już ustaleń faktycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998r., sygn. I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Słusznie Sąd I instancji wskazał, iż zasadność żądania ubezpieczonego należało ocenić w oparciu o przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 września 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą rentową (t. j. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) i przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (t. j. Dz. U. z 1983, nr 8, poz. 43).

Przepis art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powyższego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: (1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz (2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn). W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Przepis ten ma charakter przejściowy, bowiem zawarty został w rozdziale 2 działu X ustawy zawierającym przepisy intertemporalne. Dotyczy on wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 1999r., już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym - w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego.

Zatem, podstawę prawną ustalenia uprawnień C. B. do wcześniejszej emerytury stanowi przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Powyższe oznacza zaś, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999r. musi legitymować się ponad 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, w tym 15 latami pracy w warunkach szczególnych.

W sprawie bezsporne jest, iż wnioskodawca (...)r. ukończył 60 rok życia, nie przystąpił do OFE, rozwiązał stosunek pracy, a na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej posiadał ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych (31 lat i 18 dni), w tym 14 lat, 3 miesiące i 1 dzień (uznanych przez pozwanego) pracy w warunkach szczególnych.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy okres zatrudnienia ubezpieczonego w C. Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w C. od 1 października 1975 r. do 31 lipca 1976 r. jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy, po przeanalizowaniu zgromadzonego materiału dowodowego stanął na stanowisku, iż ubezpieczony w okresie od 1 października 1975 r. do 12 lutego 1976 r., będąc zatrudnionym na stanowisku rozbieracza – wykrawacza w masarni, wykonywał pracę w warunkach szczególnych i ten okres został mu zaliczony został przez Sąd do zatrudnienia tzw. „szczególnego”, z którym to ustaleniem Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości się zgadza, podzielając argumenty przywołane przez Sąd I instancji na jego potwierdzenie. Jednocześnie, Sąd nie zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okresu od 13 lutego 1976 r. do 31 lipca 1976 r., kiedy to ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku pomocnika masarza oraz robotnika pomocniczego, uznając, że C. B. nie wykonywał wówczas czynności związanych bezpośrednio z rozbiórką półtusz wieprzowych oraz ćwierci wołowych, tj. prac zaliczanych do działu X, poz. 8, Wykazu A, załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43). Sąd uznał, że we wskazanych wyżej okresach ubezpieczony nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy rozbiórce mięsa. Powyższe ustalenie znalazło potwierdzenie w znajdujących się w aktach osobowych skarżącego dokumentach w postaci m.in. oświadczenia z dnia 13 lutego 1976 r., z którego wynika, że wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku pomocnika masarza, jak również z pisma z dnia 11 maja 1976 r., w którym została zawarta informacja, iż ubezpieczony został przeniesiony ze stanowiska masarza na stanowisko robotnika pomocniczego. Zmiana stanowiska obejmowała okres od dnia 11 maja 1976 r. do dnia 30 września 1976 r., (faktycznie do 31 lipca 1976 r.) kiedy to ubezpieczony wykonywał wszystkie czynności, zlecane pracownikom działu zajmującego się rozbiórką i wykrawaniem mięsa, w tym wyładunek półtusz wieprzowych i ćwierci wołowych, wykrawanie, rozbiórka, jak również pomoc przy peklowaniu mięsa oraz wyrobie wędlin. Powyższe ustalenie wynika także z zeznań powołanych w sprawie świadków, którzy wprawdzie podali, że ubezpieczony był zatrudniony przy rozbiórce oraz wykrawaniu mięsa przez większość czasu pracy, nie mniej jednak wykonywał również szereg innych czynności niezbędnych przy obróbce półtusz, jak chociażby ich wyładunek, przeniesienie do chłodni, dostarczenie sklasyfikowanego mięsa do działu zajmującego się wyrobem wędlin, itp. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że nie sposób uznać wymienionych czynności za pracę związaną bezpośrednio z ubojem zwierząt w rozumieniu odpowiednich przepisów z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, dlatego też okresy zatrudnienia na stanowiskach pomocnika masarza oraz robotnika pomocniczego (tj. w przedziale czasu od dnia 13 lutego do 31 lipca 1976 r.) nie mogły zostać zaliczone wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Analizując zasadność apelacji wnioskodawcy, nie sposób pominąć okoliczności, iż ubezpieczony otrzymał od pracodawcy C. Spółdzielni Handlowo – Produkcyjnej w C. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych opatrzone datą 22 listopad 2000 r., w którym widnieje informacja, że skarżący w okresie od 1 października 1975 r. do 31 lipca 1976 r. był zatrudniony na stanowisku masarza. Jednocześnie ze świadectwa pracy wynika, że ubezpieczony wykonywał prace, o których mowa w wykazie A, dział X , poz. 8, pkt 5 (peklowacza) wykazu A stanowiącego załącznik do Uchwały Nr 38/83 Zarządu Społem (...) z dnia 11 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach Spółdzielczości (...), których wykonywanie uprawnia do dodatku za pracę w warunkach szczególnych. Powyższe jednak, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 14 lutego 2012 r. (III AUa 1717/11 , LEX nr 1129731) nie oznacza związania Sądu treścią powyższego dokumentu. Należy bowiem wskazać, że stwierdzenie (bądź nie) przez zakład pracy okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych nie ma charakteru wiążącego i podlega kontroli sądu. Świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz zwykłe świadectwa pracy nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwa traktuje się w postępowaniu sądowym, jako dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Zatem to, że w świadectwie pracy wpisano prace wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie oznacza kategorycznego uznania, że pracownik rzeczywiście pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, jeśli pozostały materiał dowodowy świadczy o okoliczności przeciwnej, co niewątpliwie miało miejsce w analizowanej sprawie. Mało tego wiarygodność wystawionego ubezpieczonemu przez pracodawcę świadectwa wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych została poddana w wątpliwość również przez Sąd I instancji, z uwagi na występujący w nim rozdźwięk pomiędzy wskazanym w nim stanowiskiem pracy ubezpieczonego, tj. peklowacz, którego - jak sam podnosił skarżący w toku postępowania pierwszoinstancyjnego - de facto nie wykonywał, a stanowiskami pracy wskazanymi w aktach osobowych skarżącego, tj. wykrawaczem, pomocnikiem masarza i robotnikiem pomocniczym. Wobec powyższego trudno uznać wskazany wyżej dokument za materiał potwierdzający w sposób nie budzący wątpliwości Sądu fakt wykonywania przez ubezpieczonego zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Konkludując, raz jeszcze podkreślić należy, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności nie związanych z zajmowanym stanowiskiem ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r., III AUa 380/12, LEX nr 1223478). A zatem, w przypadku jednoczesnego wykonywania prac wymienionych w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), z niewymienionymi, nawet gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych, przekreśla to możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jako, że nie była wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 września 2012 r., III AUa 480/12, LEX nr 1220778).

Reasumując, wskazać trzeba, że o uprawnieniu do wcześniejszej emerytury decyduje łączne ścisłe spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.), a nie przekonanie pracownika, że praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub warunkach (por. wyrok SN z dnia 06.12.2010 r., II UK 140/10, LEX nr 786382; wyrok SN z dnia 14.12.2009 r., I UK 218/09, LEX nr 577817). W sytuacji zatem ustalenia, że C. B. nie legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym co najmniej 15 lat, nieuprawnionym byłoby przyznanie mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W tym stanie rzeczy, uznając apelację wnioskodawcy za niezasadną, Sąd Apelacyjny oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c., jak w sentencji wyroku.