Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka K. W. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. kwotę 8.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 17 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24§ 1k.c. oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 20 listopada 2006 r. w miejscowości B. miał miejsce wypadek komunikacyjny, w wyniku którego śmierć poniosła jej babka, z którą wiązała ją silna wieź. Śmierć babci wywołała u powódki szok, w wyniku którego nie mogła normalnie funkcjonować. Wobec tego domaga się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu dnia 14 lutego 2013 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, podnosząc, że w dacie zdarzenia obowiązujące przepisy nie przewidywały możliwości żądania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Nadto pozwany wskazał, że żądanie zapłaty zadośćuczynienia po tak długim okresie czasu poddaje w wątpliwości zasadności roszczenia powódki.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Inowrocławiu zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 8.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty (punkt 1), zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.217 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 2) oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu Rejonowego w Inowrocławiu kwotę 604,36 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (punkt 3).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 listopada 2006 r. w miejscowości B. doszło do wypadku komunikacyjnego. Kierowca samochodu marki M. (...) o nr rej. (...) z naczepą o nr rej. (...) - D. G. nie zachował ostrożności w ruchu drogowym i najechał na tył jadących przed nim pojazdów m.in. karetki pogotowia ratunkowego którą przewożona była babka powódki. W wyniku tego zdarzenia śmierć poniosła babka powódki K. W. - S. K.. W chwili wypadku samochód sprawcy posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w towarzystwie ubezpieczeniowym pozwanego.

W chwili śmierci S. K. miała 71 lat, była mężatką, mieszkała w tej samej miejscowości, co jej wnuczka - powódka K. W.. Babcia wspierała wnuczkę K. W. finansowo w kwocie od 200 - 300 zł/m-c, co stanowiło dla powódki znaczne udogodnienie. S. K. uczyła powódkę zasad prowadzenia domu, pieczenia ciast, sztuki makijażu. Była szczęśliwa, że syn powódki nosi imię jej ojca- „J.".

Sąd Rejonowy wskazał, że śmierć S. K. wywołała u powódki K. W. zaburzenia emocjonalne pod postacią silnych objawów zaburzeń adaptacyjnych. Przez okres trzech miesięcy po śmierci babci zaburzenia u powódki miały bardzo nasilony charakter, do roku po zdarzeniu utrzymywały się w umiarkowanym nasileniu. Obecnie u powódki utrzymują się objawy o niskim nasileniu i polegają na obniżonym nastroju, stabilności emocjonalnej, przeżywaniu żalu po stracie bliskiej osoby i braku pełnej aktywności towarzyskiej. W sytuacjach rocznicowych oraz narzucających się wspomnień S. K. u K. W. występują silne, negatywne, krótkotrwałe reakcje emocjonalne pod postacią rozgoryczenia i smutku, którym towarzyszy silny płacz. Utrzymujące się nadal u powódki objawy w funkcjonowaniu psychologicznym powódki, wynikające ze śmierci S. K., wymagają terapii psychologicznej, która służyłaby stabilizacji nastroju, akceptacji sytuacji, w jakiej powódka się znalazła oraz mogłaby służyć nauce bardziej skutecznych sposobów radzenia sobie z żałobą.

Po przytoczeniu treści art. 448 k.c., Sąd Rejonowy wskazał, że żądanie powódki jest usprawiedliwione co do zasady , tj. w związku z naruszeniem jej dobra osobistego w postaci zerwania więzi łączącej ją z babcią S. K., którą powódka straciła nagle w wyniku wypadku komunikacyjnego. Sąd I instancji pokreślił, że w jego ocenie na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, zwłaszcza opinii biegłego sądowego z dziedziny psychologii, nie budzi żadnych wątpliwości, że śmierć babci była dla powódki wielką stratą, ogromnym ciosem psychicznym i tragedią. Postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd wykazało także, że między powódką a jej zmarłą tragicznie babcią S. K. istniały bardzo dobre relacje, mieszkały bowiem w jednej miejscowości, widywały się i rozmawiały ze sobą codziennie, babcia była dla powódki życiowym wsparciem i opoką. Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynika, iż nawet obecnie, 7 lat po śmierci S. K., wskazany jest udział powódki w psychoterapii, która służyłaby stabilizacji nastroju powódki i akceptacji zaistniałej sytuacji.

Z powyższych względów Sąd I instancji zasądził tytułem zadośćuczynienia na rzecz powódki kwotę 8.000 zł. W ocenie Sądu Rejonowego zasądzone zadośćuczynienie nie jest zbyt wygórowane, odpowiada równowartości 3,14 średnich wynagrodzeń netto z chwili orzekania, przez co stanowi stosowaną rekompensatę uwzględniającą także aktualne stosunki majątkowe społeczeństwa i jest adekwatne do poniesionych przez powódkę straty i krzywdy. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 476 k.c. i art. 481 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył pozwany zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

- art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

- art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancję.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c., dochodząc do wniosku, że dobro osobiste powódki w postaci więzi emocjonalnej z babcią S. K. zostało naruszone w wyniku jej tragicznej śmierci w rozmiarze uzasadniającym zasądzenie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Zdaniem Sądu odwoławczego, na podstawie dowodów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym opinii biegłego sądowego, nie można stwierdzić, aby więź powódki ze zmarłą babcią miała na tyle głęboki charakter, że jej zrekompensowanie powinno nastąpić poprzez zasądzenie jakiejkolwiek kwoty pieniężnej.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego zawartych w apelacji, wskazać zwrócić uwagę na ugruntowany w judykaturze pogląd, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny stanowi dobro osobiste chronione na podstawie wyżej podanych przepisów. Zatem najbliższy członek rodziny ma możliwość dochodzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. także w wypadku, gdy śmierć będąca skutkiem czynu niedozwolonego nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, czyli przed dniem wejścia w życie art. 446 § 4 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2010 roku, III CZP 76/10, LEX nr 604152; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011 roku, III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10). Nowelizacja ta nie rodziła żadnych negatywnych skutków dla możliwości wystąpienia z roszczeniem opartym na naruszeniu dobra osobistego, jedynie poszerzyła możliwość dochodzenia zadośćuczynienia, łagodząc wymogi dowodowe. Zatem zarzut naruszenia art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. nie zasługuje na aprobatę.

Podobnie ocenić należy zarzut naruszenia art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003 r. Nr 124, poz. 1152 ze zm.; dalej: „u.u.ob.”). Wbrew twierdzeniom pozwanego art. 34 ust. 1 u.u.ob. posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Zawarta w nim regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22.04.2005 r., III CZP 99/04, OSNC 2005, nr 10, poz. 166). Wobec tego nie ma podstaw do podzielenia zapatrywania skarżącego, że omawiany przepis nie przewiduje wynagradzania szkód polegających na naruszeniu dóbr osobistych. Reasumując, podzielić należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, że powódka mogła wystąpić z przedmiotowym roszczeniem opartym na naruszeniu dobra osobistego w postaci więzi emocjonalnej za śmierć osoby bliskiej, która była skutkiem deliktu zaistniałego przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Jednakże przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy uszło uwadze tego Sądu, że nie każda więź rodzinna stanowi dobro osobiste chronione wyżej wskazanymi przepisami, ale tylko taka, która ma szczególny charakter i jest właściwa dla prawidłowo funkcjonującej rodziny, a jej zerwanie rodzi ból, cierpienie i poczucie krzywdy. Zatem nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011 roku, III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23.09.2005 roku, I ACa 554/05, POSAG 2008, nr 1, poz.5-6). Oznacza to, że występując z powództwem opartym na art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. na powódce jako twierdzącej spoczywa obowiązek wykazania charakteru więzi łączącej ją ze zmarłą, a także rozmiaru doznanej krzywdy (art. 6 k.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego powódka nie sprostała ciążącej na niej powinności wykazania powyższych okoliczności. W celu wykazania okoliczność więzi łączącej z babcią i rozmiaru wyrządzonej krzywdy w wyniku jej śmierci, powódka zaproponowała dowód z opinii biegłego sądowego, dowód z zeznań jej męża R. W. oraz jej przesłuchanie. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że zeznania powódki , świadka oraz opinia biegłego sądowego były wystarczające do wykazania przesłanek z art. art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. i tym samym do uwzględnienia powództwa. Sąd Okręgowy przy ocenie zeznań powódki nie podzielił stanowiska sądu pierwszej instancji, że powódka odniosła krzywdę. Po pierwsze na uwadze mieć należy, że dopiero po 7 latach od zdarzenia wystąpiła z pozwem o zadośćuczynienie, tak znaczny upływ czasu pomiędzy zdarzeniem, a podjęciem działań celem uzyskania rekompensaty za doznaną krzywdę stawia pod znakiem zapytania jej rzeczywisty rozmiar bezpośrednio po zdarzeniu, bowiem wiadome jest, że wówczas jest on największy. Wtedy, nie poszukiwała ona kompensaty doznanego przez siebie uszczerbku niemajątkowego, decydując się na to dopiero kilka lat później. Okoliczność ta niekorzystnie wpływa na zasadność całego roszczenia. Podobnie ocenić należy fakt, iż przed zdarzeniem powódka nie mieszkała z babcią. Odwiedzała ją jedynie regularnie. Nadto zauważyć należy, że powódka wychowywała się w pełnej rodzinie. Poczucie bezpieczeństwa zapewniali jej rodzice, nie zaś babcia, która wspierała ich finansowo, co z pewnością także nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, że pomiędzy nią a babcią wytworzyła się szczególnego rodzaju więź emocjonalna, której zerwanie w sposób istotny wpłynęło na jej osobę. Nadto zauważyć należy, że sama powódka przyznała, że babcia pomagała jej finansowo, a zasądzona kwota tytułem zadośćuczynienia wystarczy na to, żeby gdzieś wyjechać, odpocząć. W ocenie Sądu odwoławczego, takie zeznania budzą wątpliwości co do krzywdy odniesionej przez powódkę oraz celów uzyskania rekompensaty. Jednocześnie wskazać należy, że po śmierci babci powódka nie korzystała z pomocy psychologa lub psychiatry, co potwierdza także w zeznaniach mąż powódki R. W.. Podkreślił on także, że powódka nigdy nie uskarżała się w rozmowie z nim oraz innymi członkami rodziny na brak babci (k.66-67).

Wprawdzie powódka podała w swoich zeznaniach, że pogrzeb był dla niej traumatycznym przeżyciem, w celu złagodzenia bólu zażywała tabletki ziołowe bez recepty przez okres 3 miesięcy po zdarzeniu, następnie doraźnie przez okres 5 lat. Jednak uznać należy, że powrót do normalnego życia nie nastręczał powódce szczególnych trudności, miał on charakter typowy w sytuacji śmierci bliskiej osoby - poza koniecznością stosowania leków ziołowych. Zatem jej reakcja na tragiczną śmierć babci, nieprzekraczająca granic zwykłej żałoby, również nie potwierdza, aby za życia S. K. łączyła z nią szczególna więź emocjonalna zasługująca na ochronę według przepisów dotyczących naruszenia dóbr osobistych. Sąd Okręgowy nie neguje przy tym faktu istnienia więzi rodzinnej pomiędzy powódką a zmarłą, jednakże jej charakter, biorąc pod uwagę materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, nie daje podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia z art. 448 k.c.

W tym miejscu zaznaczyć należy także, że opinia sporządzona przez biegłą sądową z dziedziny psychologii budzi istotne wątpliwości Sądu Odwoławczego.

Biegła swoją opinie oparła na wywiadzie z powódką, jednak nie uwzględniła w niej, iż 3 miesiące przed sporządzeniem wywiadu zmarła matka powódki. Co w istocie z punktu doświadczenia życiowego rzutowało w sposób znaczy na stan emocjonalny powódki w dniu badania przez biegłą. Zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można w sposób jednoznaczny przyjąć jak dokonał tego Sąd Rejonowy, iż przeprowadzony wywiad jest odzwierciedleniem stanu psychicznego i emocjonalnego powódki po stracie babci. Doświadczenie życiowe, jak i logiczne rozumowanie podpowiada, że na stan psychiczny powódki w dniu badania przez biegłą rzutowało zdarzenie sprzed trzech miesięcy (śmierć matki), a nie sprzed 7 lat (śmierć babki).

Reasumując, nie każde zerwanie więzi rodzinnej przesądza o zasadności roszczenia opartego na art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., a Sąd Rejonowy wyszedł właśnie z takiego założenia wydając zaskarżony wyrok. Sąd Okręgowy zatem, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok: w punkcie I ppkt 1 w ten sposób, że oddalił powództwo w całości, zaś w punkcie I ppkt 2 w ten sposób, że zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt I), składającą się z opłaty od pełnomocnictwa – 17 zł oraz wynagrodzenia pełnomocnika – 1.200 zł (§ 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 490).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.000 zł (punkt II), na którą składały się: kwota 400 zł opłaty od apelacji oraz kwota 600 zł wynagrodzenia pełnomocnika (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 wyżej wskazanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych).