Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 31 grudnia 2010 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wydał decyzję administracyjną nr (...)wymierzającą powodowi Stacja Benzynowa (...) spółka jawna z siedzibą w L.karę pieniężną w wysokości 24 000 zł ((...)przychodów przedsiębiorcy w działalności koncesjonowanej osiągniętych w 2009 r.) z tytułu naruszenia przez przedsiębiorcę warunku 2.3.3. koncesji na obrót paliwami ciekłymi w ten sposób, że wprowadził do obrotu w dniu 6 sierpnia 2007 r. benzynę bezołowiową i olej napędowy nie spełniające wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2005 r., Nr 216, poz. 1825 ze zm.)

Prezes oparł przedmiotową decyzję na następujących ustaleniach i rozważaniach.

W trakcie postępowania administracyjnego stwierdzono nieprawidłowości polegające na oferowaniu do sprzedaży przez przedsiębiorcę benzyny bezołowiowej i oleju napędowego nie spełniających wymagań jakościowych określony w rozporządzeniu. Z protokołu z badań laboratoryjnych wynika, iż w temperatura zapłonu badanej próbki oleju napędowego wynosiła poniżej 40 stopni C a powinna, uwzględniając tolerancję wynikającą z przyjętej metody badawczej, wynosić minimalnie 52, 9 stopni C. Ponadto z protokołu wynika, że w badanej próbce benzyny bezołowiowej stwierdzono zawyżony poziom temperatury końca destylacji, który wynosił 224, 1 stopni C a powinien wynosić maksymalnie 216, 2 stopni C, oraz zawyżoną wartość pozostałości po destylacji, która wynosiła 2,3% a powinna wynosić maksymalnie 2, 1%. W ocenie Prezesa URE powód świadomie nie wstrzymał sprzedaży partii benzyny bezołowiowej i oleju napędowego , o których pogorszonej jakości – efekcie przypadkowego zmieszania, co powód przyznał – powód wiedział. Pozwany podniósł, że działalność polegająca na obrocie paliwami ciekłymi jest działalnością profesjonalną co oznacza, że przedsiębiorca powinien mieć świadomość wszelkich konsekwencji swojego działania i popełnionych błędów. Zdaniem pozwanego, w przedstawionej sytuacji powód powinien był przedsięwziąć środki zaradcze polegające np. na wypompowaniu paliw ciekłych o złej jakości i wyczyszczeniu zbiorników, czy też dolaniu paliwa o właściwej jakości. Skoro powód takich działań nie podjął, ponosi odpowiedzialność za jakość wprowadzonego do obrotu paliwa. Nadto zdaniem pozwanego w sprawie nie zachodzą przesłanki uzasadniające odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej, albowiem szkodliwość czynu popełnionego przez powoda jest bardzo duża, podobnie jak stopień zawinienia. Organ regulacyjny doszedł do przekonania, że sytuacja finansowa powoda pozwala na wymierzenie mu kary pieniężnej w wysokości 24 000 zł. Wysokość kary stanowi zaledwie 6, 2% średnich miesięcznych przychodów powoda uzyskanych w roku 2009. Kara w tej wysokości nie wpłynie znacząco na płynność finansową powoda. (k. 3 – 9)

W odwołaniu od zaskarżonej decyzji powód zarzucił błędne ustalenia faktyczne dotyczące stopnia szkodliwości społecznej i stopnia zawinienia przedsiębiorcy oraz naruszenie art. 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne polegające na jego niezastosowaniu w sytuacji, gdy z całokształtu okoliczności sprawy wynika, że stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot dobrowolnie zaprzestał naruszania warunków koncesji. Powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i odstąpienie od orzeczenia kary pieniężnej. W uzasadnieniu podniósł, że ocena całokształtu materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że stopień społecznej szkodliwości nie był wysoki. Nie nastąpiły żadne negatywne skutki przedmiotowego zdarzenia, okres przez jaki paliwo nie spełniało określonych w koncesji warunków był bardzo krótki, a stan niezgodności paliwa z warunkami koncesji został niemal natychmiast usunięty przez powoda. Przedmiotowe zdarzenie należy potraktować jako jednorazowy incydent. Ponadto zdaniem powoda wysokość orzeczonej kary pociąga dla niego dotkliwe konsekwencje finansowe. Orzeczenie tak wysokiej kary nie znajduje uzasadnienia w znikomym stopniu społecznej szkodliwości działania powoda, nie odzwierciedla stopnia zawinienia, nieumyślności działania oraz krótkiego okresu w który istniał stan niezgodności paliwa z warunkami koncesji. (k. 10 - 10v.)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany powielił argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto podniósł m. in., że art. 56 ust. 1 i 2 ustawy Prawo energetyczne stanowi samodzielną podstawę do wymierzenia kary i nie przewiduje konieczności wykazania winy. Odpowiedzialność podmiotów na podstawie powołanych przepisów oparta jest na zasadzie bezprawności lub zaniechania. Stopień zawinienia ma znaczenie przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej. Podkreślił, że w niniejszej sprawie powód wprowadzał do obrotu aż dwa rodzaje paliwa o parametrach niezgodnych z przepisami prawa, gdzie benzyna bezołowiowa nie spełniania dwóch parametrów. (k. 20 – 22)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Stacja Benzynowa (...) spółka jawna z siedzibą w L.prowadzi działalność gospodarczą polegającą na obrocie paliwami płynnymi. Decyzją z dnia 5 kwietnia 2002 r., nr (...)wydaną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki udzielono przedsiębiorcy koncesji. Zgodnie z pkt 2.2.3. koncesji, koncesjonariuszowi nie wolno było czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych określonych w niniejszej koncesji, których parametry są niezgodne z parametrami wynikającymi z zawartych umów i z norm określonych obowiązującymi przepisami.

Dowód: okoliczność bezsporna

decyzja administracyjna (k. 1 – 10 akt administracyjnych)

Wspólnikami powodowej spółki są S. B.i S. M..

Dowód: odpis KRS (k. 15 – 16)

W dniu 6 sierpnia 2007 r. inspektorzy (...) Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej przeprowadzili kontrolę w stacji benzynowej należącej do powodowej spółki. W wyniku kontroli pobranych próbek paliwa, przeznaczonego do sprzedaży, ustalono, że:

- próbka oleju napędowego w zakresie badanych parametrów nie spełnia wymagania rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. Nr 216, poz. 1825 ze zm.) ze względu na temperaturę zapłonu – uzyskano wynik poniżej 40 stopni Celsjusza, podczas gdy wymagania jakościowe minimum wynoszą 55 stopni Celsjusza (przy uwzględnieniu tolerancji 52, 9 stopni Celsjusza),

- próbka benzyny bezołowiowej 95 o w zakresie badanych parametrów nie spełnia wymagań ww. rozporządzenia ze względu na destylację – wynika badań temperatury końcowej destylacji 224, 1 stopni Celsjusza, podczas gdy wymagania jakościowe wynoszą maksymalnie 210 stopni Celsjusza (przy uwzględnieniu tolerancji 216, 2 stopni Celsjusza).

Dowód: protokół kontroli (k. 18 – 25 akt administracyjnych)

Powód nie zgłosił zastrzeżeń do wyników przeprowadzonej kontroli – nie zażądał przeprowadzenia ponownego badania próbek wyjaśniając, że stwierdzona niezgodność parametrów paliw powstała wskutek pomyłki, jaka zaistniała przy tankowaniu paliwa w dniu 4 sierpnia 2007 r., tj. niewłaściwego podłączenia przewodów doprowadzających paliwa do zbiorników. Przewód doprowadzający benzynę został podłączony do zbiornika z olejem napędowym, zaś przewód doprowadzający olej napędowy do zbiornika z benzyną.

Dowód: pismo powoda z dnia 22 sierpnia 2007 r. (k. 27 akt administracyjnych)

pismo powoda z dnia 14 lutego 2008 r. (k. 43 akt administracyjnych)

20 lutego 2008 r. Sad Rejonowy w Lubinie wydał wyrok uniewinniający oskarżonego S. M.od zarzutu wprowadzenia do obrotu paliw niespełniających wymagań jakościowych określonych w ustawie.

Dowód: wyroku Sądu Rejonowego w Lubinie, sygn. akt: VI K 1613/07

W 2009 r. powód osiągnął przychód w wysokości (...) zł (zysk – (...) zł. Wartość aktywów trwałych powoda w tym roku wyniosła (...) zł. Powód zgromadził środki pieniężne w wysokości 89 803, 68 zł.

Dowód: rachunek zysków i strat (k. 82 akt administracyjnych)

bilans (k. 85 – 86)

Sąd przyznał moc dowodową wszystkim zgromadzonym w sprawie dokumentom; ustalenia Sądu znajdują uzasadnienie we wszystkich przeprowadzonych dowodach, które zostały powołane przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zauważyć należy, że postępowanie sądowe prowadzone z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki ma charakter pierwszoinstancyjnego postępowania rozpoznawczego, które toczy się na zasadach postępowania kontradyktoryjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 r. III SZP 2/05 wraz z uzasadnieniem). Zgodnie z obowiązującą w polskim procesie cywilnym zasadą kontradyktoryjności, to na stronach procesu ciąży obowiązek dowodzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, a co za tym idzie - to strony są w pełni odpowiedzialne za wynik tego postępowania. Ponadto, zgodnie z przepisem art. 232 k.p.c. strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Powołane przepisy statuują obowiązującą w polskim procesem cywilnym zasadę kontradyktoryjności. Zasada ta oznacza, że gromadzenie materiału procesowego należy do stron procesu. Jest to ciężar procesowy, realizowany przez stronę w jej własnym interesie. Jeżeli strona pozostanie bierna, to musi się liczyć w ujemnymi konsekwencjami, np. oddaleniem powództwa. Jest to zatem obowiązek strony, ale wobec samej siebie. (por. H. Dolecki, „Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego”, Lex 2011).

W toku niniejszego postępowania powód przyznał, że kontrola przeprowadzona przez inspektorów inspekcji handlowej ujawniła niezgodność parametrów wprowadzonego do obrotu paliwa z przepisami powszechnie obowiązującymi. Także w toku postępowania administracyjnego powód nie kwestionował ani wyników tej kontroli ani ustaleń dokonanych samodzielnie przez organ administracji publicznej, przeciwnie powód przyznał okoliczność wprowadzenia przezeń do obrotu benzyny bezołowiowej i oleju napędowego o jakości niezgodnej z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. W szczególności powód twierdził , że niezgodność parametrów paliw powstała wskutek pomyłki jaka zaistniała przy tankowaniu paliwa w dniu 4 sierpnia 2007 r. Pomyłka ta polegała na podłączeniu przewodu pompującego olej napędowy do zbiornika z benzyną i odwrotnie.

Fakt wadliwości oferowanego przez powoda paliwa jest więc w niniejszej sprawie bezsporny, tym bardziej, że okoliczność ta znajduje potwierdzenie również w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie okoliczność, że próbki paliw poddane badaniom laboratoryjnym są próbkami pobranymi podczas kontroli stacji paliw prowadzonej przez powoda, a kontrolę przeprowadzono w czasie w którym powód oferował do sprzedaży paliwo, którego próbki pobrano. W toku postępowania administracyjnego udowodniono, że zbadane paliwa jest niezgodne z normami wynikającymi z ww. rozporządzenia. (k. 18 – 22, 23 – 27 akt adm.).

Powyższych okoliczności powód nie kwestionował.

Zatem w pełni uprawniony jest wniosek, że powód oferował do sprzedaży paliwo niespełniające norm wynikających w przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z dnia 31 października 2005 r.).

Zgodnie z pkt 2.2.3. koncesji, koncesjonariuszowi nie wolno było czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych określonych w niniejszej koncesji, których parametry są niezgodne z parametrami wynikającymi z zawartych umów i z norm określonych obowiązującymi przepisami.

Mając to na uwadze podzielić należy stanowisko Prezesa URE, iż zgromadzony w toku postępowania administracyjnego materiał dowodzi świadomego naruszenia warunków koncesji przez powoda, przeto wymierzenie mu przez Prezesa URE kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne uznać należało za zasadne i słuszne.

W ocenie Sądu nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczność powołane przez powoda (w toku postępowania administracyjnego) w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Lubinie uniewinniającego S. M.(wspólnika powodowej spółki) od zarzutu popełnienia czynu z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw tj. czynu polegającego na wprowadzeniu do obrotu paliw niespełniających wymagań jakościowych określonych w ustawie. Zgodnie bowiem z art. 11 k.p.c. ustalenia faktyczne poczynione przez sąd w toku postępowania karnego wiążą sąd w sprawie cywilnej, o ile zapadł wyrok skazujący.

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. Przepis ten nakłada na Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki obowiązek zastosowania sankcji w przypadku stwierdzenia faktu naruszenia obowiązków przez koncesjonariusza.

Zauważyć należy, że odwołanie dotyczy wyłącznie wymiaru orzeczonej kary, a wszystkie jego zarzuty koncentrują się na niewspółmierności tej kary co sytuacji finansowej spółki. Powód nie kwestionował zasadności rozstrzygnięcia; jego zarzuty dotyczy wyłącznie wymiaru orzeczonej kary. Powód podnosił również, że w niniejszej sprawie zastosowanie powinien znaleźć art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego w myśl którego prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Stosownie do art. 56 ust. 3 ustawy wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć (...) przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Natomiast w ustępie 6 przepisu wskazano, iż ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Jak słusznie wskazują przedstawiciele nauki prawa, artykuł 56 ust. 6 prawa energetycznego normuje dyrektywy wysokości wymiaru kary pieniężnej. Dyrektywy te określają okoliczności, które Prezes URE zobowiązany jest brać pod uwagę w każdym postępowaniu w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej. Dyrektywy te stanowią element systemu sankcjonowania naruszeń obowiązków administracyjnoprawnych, wynikających z norm ustawy Prawo energetyczne. Do normatywnych wskazówek wymiaru kary pieniężnej zaliczane są: społeczna szkodliwość czynu, stopień zawinienia, dotychczasowe zachowanie podmiotu oraz możliwości finansowe adresata kary pieniężnej (por. M. Sachajko, „Komentarz do ustawy Prawo energetyczne”, Lex Omega 2010).

Przy ocenie społecznej szkodliwości czynu uwzględnia się m.in. rodzaj naruszenia norm prawa energetycznego, strukturę rynku, na którym prowadzi działalność adresat kary, pozycję rynkową (wyrażającą się w rozmiarze prowadzonej działalności) przedsiębiorstwa, oraz zachowanie przedsiębiorstwa w czasie trwania postępowania w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej. Z pojęciem społecznej szkodliwości czynu związany jest ściśle okres zachowania podlegającego sankcjonowaniu w postaci kary pieniężnej. W sytuacji gdy, okres ten jest długi, istnieje korelacja z okresem bezprawnego zachowania adresata kary, tym samym zwiększona jest w tym przypadku społeczna szkodliwość czynu.

Stopień zawinienia stanowi kolejną przesłankę normatywną, niezwykle ważną przy określaniu wysokości kary pieniężnej. Z winą umyślną mamy do czynienia w sytuacji, gdy adresat kary pieniężnej jest świadomy swojego bezprawnego zachowania, polegającego na naruszaniu norm prawa energetycznego. W przypadku winy umyślnej adresat kary pieniężnej ma zamiar popełnienia czynu bezprawnego, tzn. chce ten czyn popełnić bądź też, przewidując możliwość popełnienia tego czynu, godzi się na jego popełnienie.

Przesłanka dotychczasowego zachowania adresata kary pieniężnej dotyczy w szczególności prawidłowości zachowania w aspekcie wykonywania obowiązków wynikających z norm ustawy Prawo energetyczne oraz wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych. W sytuacji, gdy adresat kary pieniężnej nie był uprzednio karany na podstawie norm prawa energetycznego, należy przyjąć, iż okoliczność ta stanowi przesłankę pozytywną, pozwalającą na obniżenie wysokości kary pieniężnej.

Ostatnią normatywną przesłanką wymiaru kary jest sytuacja finansowa adresata kary. Przyjmuje się, że kara ta nie może wpłynąć na pogorszenie sytuacji finansowej oraz na płynność finansową przedsiębiorcy. Wysokość kary pieniężnej powinna pozostawać we właściwej proporcji do uzyskanego przychodu. Kara ta ma stanowić realną, odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu, ale stanowić także wyraźne ostrzeżenie na przyszłość (por. wyrok SOKiK z dnia 25.06.2009 r. sygn. akt: XVII AmE 50/08). Jednocześnie kara ta może spowodować spadek wskaźnika rentowności (por. wyroku SN z dnia 19.12.2008 r., III SK 10/08).

Uwzględniając powyższe rozważania teoretyczne Sąd doszedł do przekonania, że wysokość nałożonej kary nie powinna budzić wątpliwości, w szczególności jest ona adekwatna do stopnia zawinienia powoda, szkodliwości jego zachowania oraz możliwości finansowych powoda.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji słusznie podniesiono, że działanie powoda stanowiło czyn o znacznej szkodliwości, przede wszystkim ze względu na fakt, iż wprowadzone do obrotu paliwo zawierało parametry o przekroczonych wartościach. W szczególności w benzynie bezołowiowej poziom temperatury końca destylacji przekroczono o ok. 3, 6%, a wartość pozostałości po destylacji przekroczono o ok. 10%. W oleju napędowym poziom temperatury zapłonu przekroczono o ponad 24,4%. Z tej przyczyny należy podzielić stanowisko organu administracji w zakresie jego uznania braku istnienia przesłanek odstąpić od wymierzenia kary. Prezes URE prawidłowo ocenił, że ograniczenie końca destylacji benzyny wynika z tego, że obecność ciężkich frakcji w paliwie sprzyja nierównomiernej pracy silnika, wynikającej z możliwości tworzenia się niejednorodnych mieszanek. Nie bez znaczenia jest również możliwość niecałkowitego odparowania i potencjalna możliwość kontaktu z olejem smarowym, a to oznacza obniżenie lepkości oleju i gorsze warunki pracy elementów silnika i w następstwie ich zużywanie. Ponadto przy niezupełnym spalaniu rośnie zużycie paliwa, zmniejsza się moc silnika, zwiększa się toksyczność spalin i skłonność do tworzenia nagaru na elementach komory spalania. Wskazane w trakcie badań laboratoryjnych przekroczenia obowiązujących parametrów jakościowych były znaczne. Niedotrzymanie wymagań dotyczących parametrów w ww. rodzajach paliw powoduje poważne, negatywne konsekwencje dla poprawnego funkcjonowania silników w pojazdach mechanicznych, jak również dla bezpieczeństwa pożarowego na stacji paliw i dla użytkowników paliwa. Z punktu widzenia bezpieczeństwa eksploatacji pojazdów nie można uznać, że stopień szkodliwości czynu, którego dopuścił powód jest znikomy.

Z uwagi na powyższe, brak podstaw do twierdzenia, że w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego.

Zasadna była nadto ocena pozwanego Prezesa, że zachowanie powoda było świadomym naruszeniem przepisów prawa. Podczas odbioru paliwa powód – co przyznano w toku postępowania - popełnił błąd, jednakże mając tego świadomość nie zrobił wszystkiego co było możliwe, aby nie wprowadzić do obrotu paliwa o jakości niezgodnej z obowiązującymi przepisami. Powód – profesjonalista w branży obrotu paliwami - ponosi pełną odpowiedzialność za dopuszczenie paliwa do sprzedaży, tym bardziej w sytuacji, gdy działał na podstawie błędnego przekonania, że popełniona przez niego pomyłka nie wpłynie negatywnie na jakość paliwa a w konsekwencji – na pracę silnika oraz na bezpieczeństwo pożarowe. Zgodnie w wyjaśnieniami powoda, do zmieszania paliwa doszło w dniu 4 sierpnia 2007 r. Skoro kontrolę przeprowadzono w dniu 6 sierpnia 2007 r., to z pewnością przez przynajmniej 2 dni tankujący byli narażeni na skutki użytkowania wadliwego paliwa. Z powyższych przyczyn stopień zawinienia powoda należało ocenić jako bardzo duży, a tym samym wywierający istotny wpływ na wysokość orzeczonej kary.

Również ocena możliwości finansowych powoda została dokonana prawidłowo. Kara w wysokości (...) przychodu za rok 2009 z działalności koncesjonowanej nie wpłynie negatywnie na rentowność powoda i jego płynność finansową. Kara w tej wysokości jest w istocie sankcją symboliczną, zwłaszcza w zestawieniu z wysokością przychodu powodowego przedsiębiorcy oraz posiadanymi przez niego środkami pieniężnymi. Podzielić należy twierdzenia pozwanego, iż wysokość kary pozostaje we właściwej proporcji zarówno do uzyskanego przychodu z działalności koncesjonowanej, który w roku 2009 wyniósł (...) zł., jak i posiadanych środków pieniężnych. Kara w tej wysokości pozostaje zgodna z przepisem art. 56 ust. 3 ustawy Prawo energetyczne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 479 indeks 53 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSO Ewa Malinowska