Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Iwona Podwójniak

SSO Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku A. M. (1) i A. M. (2)

z udziałem H. W.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 14 grudnia 2015 roku, sygnatura akt I Ns 80/12

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  przyznać radcy prawnemu P. L. zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce postępowania z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto, którą wypłacić z funduszy Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku;

3.  ustala, że każdy z zainteresowanych ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 243/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 14 grudnia 2015r., Sąd Rejonowy w Łasku:
- w pkt 1 dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w L.
przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Łasku prowadzi księgę
wieczystą nr SR1 (...), składającej się z działek gruntu: nr 493/1 o
pow. 0,0556 ha, nr (...) o pow. 0,1113 ha i nr (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym i budynkiem garażowo-gospodarczym o pow. 0,0432 ha, powstałymi z działki (...) o pow. 0,2101 ha, zgodnie z projektem podziału nieruchomości - wariant II - sporządzonym przez geodetę uprawnionego mgr B. Z., przyjętym do Państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego 8 kwietnia 2015r. Starostwa (...) (P. (...).2015.895) w następujący sposób:

a.  prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0556 ha przyznał na własność H. W.,

b.  prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,1113 ha przyznał na własność do wspólności ustawowej małżeńskiej A. M. (2) i A. M. (1);

- w pkt 2 ustanowił w budynku mieszkalnym i budynku garażowo-gospodarczym
położonym na nieruchomości składającej się z działki (...) odrębną własność
dwóch lokali:

a.  lokalu nr (...) składającego się z następujących pomieszczeń: na piętrze pokojów nr (...), kuchni nr 2, 9, korytarzy nr 3, 7, schowku nr 5, łazienki nr 6, schodów nr 8 oraz na parterze: pokojów nr (...), schodów nr 9, wraz z pomieszczeniem przynależnym oznaczonym nr 2 w budynku gospodarczo-garażowym przylegającym do budynku mieszkalnego o łącznej pow. użytkowej 149,07 m ², zaznaczonego kolorem różowym i ponumerowanego w projekcie wyodrębnienia nieruchomości lokalowych zawartym w opinii sporządzonej 18 września 2013r. przez biegłego z zakresu budownictwa lądowego mgr inż. J. O., z własnością którego związany jest udział wynoszący 2/3 w częściach wspólnych budynku, w tym sieni nr 6 i korytarza nr 7 na parterze zaznaczonych kolorem białym na wyżej opisanym projekcie oraz w działce gruntu nr (...) opisanej w pkt 1 postanowienia,

b.  lokalu nr (...) składającego się z następujących pomieszczeń: na parterze z pokoju nr (...), łazienki nr 2, kuchni nr 3 i korytarza nr 8 oraz z piwnicy nr 1 i schodów nr 2 wraz z pomieszczeniem przynależnym oznaczonym nr 1 w budynku gospodarczo-garażowym przylegającym do budynku mieszkalnego o łącznej powierzchni 72,34 m ² zaznaczonego kolorem żółtym i ponumerowanego w projekcie wyodrębnienia nieruchomości lokalowych zawartym w opinii sporządzonej 18 września 2013 r. przez biegłego z zakresu budownictwa lądowego mgr inż. J. O., z własnością którego związany jest udział wynoszący 1/3 w częściach wspólnych budynku, w tym sieni nr 6 i korytarza nr 7 na parterze zaznaczonych kolorem białym na wyżej opisanym projekcie, oraz w działce gruntu nr (...) opisanej w pkt 1 postanowienia,

- w pkt 3 zniósł współwłasność nieruchomości opisanej w pkt 2 w ten sposób, że

a.  prawo własności samodzielnego lokalu mieszkalnego nr (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym i udziałem w częściach wspólnych budynku i działce gruntu nr (...) przyznał na własność do wspólności ustawowej małżeńskiej A. M. (2) i A. M. (1),

b.  prawo własności samodzielnego lokalu mieszkalnego nr (...) wraz z pomieszczeniem przynależnym i udziałem w częściach wspólnych budynku i w działce gruntu nr (...) przyznał na własność H. W.;

- w pkt 4 ustanowił na lokalu mieszkalnym nr (...) w pomieszczeniu nr 1 - piwnicy - opisanej w projekcie wyodrębnienia nieruchomości lokalowych omówionym w pkt 2 b) postanowienia na rzecz każdoczesnego właściciela lokalu mieszkalnego nr (...) opisanego w pkt 2 a) postanowienia służebność gruntową polegającą na prawie dostępu do przyłączy znajdujących się w tym pomieszczeniu;

- w pkt 5 zobowiązał i upoważnił wnioskodawców A. M. (2) i A. M. (1) do adaptacji instalacji elektrycznej dla pomieszczeń parteru nr 1 i 5 w celu odłączenia ich od pomieszczeń parteru nr 2, 3, 4, 8 i podłączenia do pozostałych pomieszczeń piętra,

- w pkt 7 zobowiązał i upoważnił A. M. (2), A. M. (1) i H. W. do wykonania licznika (podlicznika) dla części wspólnej obejmującej pomieszczenia parteru nr 6 i 7;

- w pkt 6 nie obciążył wnioskodawców i uczestniczki kosztami sądowymi w sprawie;

- w pkt 7 ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Wnioskodawcy A. M. (2) i A. M. (1) oraz uczestniczka H. W. są współwłaścicielami zabudowanej nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Łasku księga wieczysta nr (...): A. M. (2) i A. M. (1) we wspólności ustawowej małżeńskiej w 1/3 części, sama A. M. (2) w 1/3 części i H. W. w 1/3 części. Na nieruchomość składa się działka gruntu nr (...) o pow. 0,20 ha, na której posadowiony jest budynek mieszkalny, budynek gospodarczo-garażowy oraz stodoła o konstrukcji drewnianej do rozbiórki. Budynek mieszkalny jest dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczony. Na poziomie piwnicy składa się ze schodów prowadzących do piwnicy o pow. 1,42 m ^{( 2)} oraz samego pomieszczenia piwnicznego o pow. 16,12 m ^{( 2)}. Wysokość piwnicy to 200 cm. Na parterze znajdują się pomieszczenia, którym w oparciu o opinię biegłego ds. budownictwa nadano następujące numery: pokój nr 1 o pow. 19,27 m ^{( 2)} położony od strony ulicy, łazienka nr 2 o pow. 7,11 m ^{( 2)}, kuchnia nr 3 o pow. 16,94 m ^{( 2)}, pokój nr 4 o pow. 14,58 m ^{( 2)} położony od podwórka, pokój nr 5 o pow. 19,40 m ^{( 2)} położony od ulicy, sień nr 6 stanowiąca wejście do budynku z zewnątrz o pow. 2,13 m ^{( 2)}, korytarz nr 7 o pow. 3,58 m ^{( 2)}, korytarz nr 8 o pow. 2,93 m ^{( 2)} i schody prowadzące na piętro nr 9, o pow. 4,05 m ^{( 2)}, na które wejście jest bezpośrednio z zewnątrz budynku. Pomieszczenia na parterze mają ponad 200 cm wysokości. Na piętrze znajdują się następujące pomieszczenia, którym w oparciu o ww. opinię nadano następujące numery: pokój nr 1 o pow. 18,92 m ^{( 2)}, kuchnia nr 2 o pow. 11,30 m ^{( 2)}, korytarz nr 3 o pow. 3,41 m ^{( 2)}, pokój nr 4 o pow. 5,72 m ^{( 2)}, schowek nr 5 o pow. 3,53 m ^{( 2)}, łazienka nr 6 o pow. 6,20 m ^{( 2)}, korytarz nr 7 o pow. 2,74 m ^{( 2)}, schody nr 8 o pow. 2,04 m ^{( 2)}, kuchnia nr 9 o pow. 7,98 m ^{( 2)} i pokój nr 10 o pow. 19,35 m ^{( 2)}. Pomieszczenia na piętrze mają wysokość ponad 220 cm, poza pomieszczeniami nr 4 i 5 gdzie ta wysokość zawiera się pomiędzy 140 a 220 cm. W budynku gospodarczo-garażowym znajdują się dwa pomieszczenia oznaczone nr 1 o pow. 13,24 m ^{( 2)} i nr 2 o pow. 25,13 m ^{( 2)}. Łączna powierzchnia budynku mieszkalnego i gospodarczo-garażowego to 221,41 m ^{( 2)}. Korytarz na parterze nr 7 i 8 stanowią jedną całość. Drzwi do pomieszczeń nr 1, 5 oraz 2 i 3 na parterze są umiejscowione bliżej końca korytarza 7-8.

Wnioskodawcy na moment orzekania zajmują wyłącznie pomieszczenia na piętrze. Parter zajmuje wyłącznie uczestniczka. Wnioskodawcy korzystają z części gruntu znajdującej się za domem, odpowiadającej działce (...), powstałej wskutek podziału działki (...) i zaznaczonej na projekcie podziału sporządzonym przez biegłego geodetę według wariantu II. Z drugiej części korzysta obecnie uczestniczka.

Rodzina wnioskodawców liczy sześć osób: A. i A. małżonkowie M., ich syn, synowa oraz dwóch wnuków. Rodzina syna zajmuje pokój na piętrze nr 1 oraz kuchnię nr 2 i pokój nr 4. Wnioskodawcy zajmują kuchnię nr 9, pokój nr 10. Wspólna jest łazienka nr 6. Pomieszczenia na piętrze nr 4 i 5 zostały przerobione ze strychu, warunki mieszkaniowe w nich w okresie zimowym są ciężkie z uwagi na niepełną izolację ścian. Uczestniczka zamieszkuje obecnie sama. Osiąga dochód z emerytury w wysokości 1 100 złotych miesięcznie. Nie posiada innych nieruchomości, a swoje potrzeby mieszkaniowe zabezpiecza jedynie poprzez przedmiotową nieruchomość. Ogrzewa zajmowane pomieszczenia piecem. Gaz jest doprowadzony do kuchni nr 2 i do łazienki nr 3. Pokój na parterze nr 4 jest przez nią wykorzystywany jako schowek.

Nie jest możliwe przeprowadzenie podziału budynku w pionie, wzdłuż ściany oddzielenia przeciwpożarowego, tak aby budynki po podziale zachowały swoje funkcje. Możliwe jest natomiast wydzielenie samodzielnych lokali mieszkalnych spełniających wymagania wynikające z ustawy o własności lokali. W szczególności możliwe jest utworzenie dwóch lokali mieszkalnych. Jeden z nich składałby się z pomieszczeń na piętrze tj. z pokoju nr 1, kuchni nr 2, korytarza nr 3, pokoju nr 4, schowku nr 5, łazienki nr 6, korytarza nr 7, schodów nr 8, kuchni nr 9, pokoju nr 10, a na parterze z pokoju nr 1 i 5 oraz schodów nr 9, wraz z pomieszczeniem przynależnym nr 2 w budynku gospodarczo-garażowym. Powierzchnia tak powstałego lokalu wynosiłaby 149,07 m ^{( 2)}, co w stosunku do całości powierzchni zabudowań stanowiłoby 0,6733 części - około 2/3 całości. Drugi lokal składałby się z pomieszczenia piwnicznego nr 1 i schodów doń prowadzących oraz z pomieszczeń na parterze: pokoju nr 4, kuchni nr 3, łazienki nr 2 i korytarza nr 8 oraz pomieszczenia przynależnego nr 1 w budynku garażowo-gospodarczym. Powierzchnia tego lokalu liczyłaby 72,34 m ^{( 2)}, co w stosunku do całości powierzchni zabudowań stanowiłoby 0,3267 części - około 1/3 całości. Pomieszczeniami wspólnymi pozostałyby wówczas sień nr 6 i korytarz nr 7. Wydzielenie lokali w ten sposób nie wiąże się z przeprowadzeniem istotnych prac adaptacyjnych, które sprowadzają się do adaptacji instalacji elektrycznej dla pomieszczeń parteru nr 1 i 5 w celu odłączenia ich od pomieszczeń parteru nr 2, 3, 4, 8 i podłączenia do pozostałych pomieszczeń piętra, z którymi tworzyłyby jedną nieruchomość lokalową oraz do wykonania licznika dla części wspólnej obejmującej pomieszczenia parteru nr 6 i 7. Możliwy byłby także wariant, w którym jeden lokal mieszkalny składałby się z pomieszczeń na piętrze oraz na parterze z pokoju nr 4 i schodów nr 9 i w piwnicy z pomieszczeń nr 1 i 2, a drugi lokal składałby się z pomieszczeń na parterze: pokojów nr 1 i 5, kuchni nr 3, łazienki nr 2 i korytarza nr 8 oraz pomieszczeń w piwnicy nr 2 i 1. Sień nr 6 i korytarz nr 7 byłyby pomieszczeniami wspólnymi. Wówczas powierzchnia lokalu składającego się z pomieszczeń na piętrze i parterze stanowiłaby 0,6437 całości zabudowań, a lokalu na parterze 0,3563 całości zabudowań. W innym wariancie jeden lokal składałby się z wszystkich pomieszczeń na piętrze oraz pomieszczeń na parterze nr 1, 5, 7, 6, 9. Drugi lokal składałby się z pomieszczeń na parterze nr 2, 8, 3 i pokoju nr 4 oraz pomieszczeń w piwnicy nr 1 i 2. Wówczas jednak konieczne byłoby zapewnienie wejścia do tego lokalu z zewnątrz poprzez stworzenie wiatrołapu wewnętrznego, bądź zewnętrznego.

Działka gruntu nr (...) o pow. 0,20 ha może zostać podzielona na trzy nowopowstałe działki według dwóch wariantów. Wspólna dla obu wariantów byłaby działka nr (...), na której posadowione są budynek mieszkalny oraz budynek garażowo-gospodarczy. Byłaby to działka o pow. 0,0432 ha. Według wariantu I oznaczonego na mapie z projektem podziału nieruchomości sporządzonego przez biegłego geodetę pozostała część nieruchomości zostałaby podzielona na dwie działki: nr (...), z czego działka (...) przylegałaby do ulicy (...), a działka (...) znajdowałaby się na tyłach zabudowań. Działka (...) miałaby powierzchnię 0,0556 ha a działka (...) miałaby powierzchnię 0,1113 ha. Według wariantu II oznaczonego na mapie z projektem podziału nieruchomości sporządzonego przez biegłego geodetę powstałyby dwie działki: nr (...). Działka (...) biegłaby od ulicy (...) przez całą długość obecnej działki nr (...), zaś działka (...) leżałaby na tyłach zabudowań. Działka (...) miałaby powierzchnię 0,1113 ha, zaś działka (...) miałaby powierzchnię 0,0556 ha.

Wnioskodawcy i uczestniczka pozostają ze sobą w konflikcie.

Piętro domu zajmowane przez wnioskodawców było remontowane i adaptowane na cele mieszkalne (strych), wymieniono okna. Uczestniczka nie remontowała zajmowanego przez siebie dołu budynku.

W ocenie Sądu Rejonowego, wniosek znajduje swą podstawę prawną w treści art. 210, 211 i 212 kc. Z treści powyższych przepisów wynika, że podstawowym sposobem zniesienia współwłasności jest podział fizyczny rzeczy i to on jest preferowany przez ustawodawcę, także w przypadku, gdy następuje na mocy orzeczenia sądu. Dlatego też sąd powinien przede wszystkim brać pod uwagę ten sposób wyjścia ze współwłasności, chyba że współwłaściciele zgodnie żądają innego sposobu wyjścia ze współwłasności albo nie istnieje fizyczna i prawna możliwość podziału.

W niniejszej sprawie wnioskodawcy żądali zniesienia współwłasności poprzez przyznanie całej nieruchomości na ich wyłączną własność z jednoczesną spłatą uczestniczki. Sąd pierwszej instancji odrzucił tę możliwość, wskazując, że przy zniesieniu współwłasności nieruchomości mieszkalnej sąd powinien zmierzać do rozstrzygnięcia, w wyniku którego nastąpi zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych obu zainteresowanych rodzin, o ile jest to tylko

możliwe w istniejących okolicznościach faktycznych i prawnych. Jednocześnie Sąd zaznaczył, że nie mogą usprawiedliwiać odmowy ustanowienia odrębnej własności lokali same tylko konfliktowe stosunki między współwłaścicielami, bowiem przepisy obowiązującego prawa przewidują liczne możliwości rozwiązywania takich konfliktów.

W sprawie możliwe jest dokonanie podziału poprzez ustanowienie odrębnej własności lokali mieszkalnych spełniających warunki wynikające z ustawy z 24 czerwca 1994r. o własności lokali (j.t. Dz.U. z2015 r, poz. 1892). Możliwy jest także podział gruntu poprzez wydzielenie trzech działek, w tym jednej, na której posadowione są zabudowania z pozostawieniem jej we współwłasności stron postępowania. Zatem nie ma przeszkód do zniesienia współwłasności nieruchomości w preferowany przez ustawodawcę sposób.

Dokonując wyboru jednego z wariantów Sąd miał na względzie to, że współwłaścicielami są zarówno małżonkowie A. i A. M. (2) oraz samodzielnie A. M. (2). Jednakże biorąc pod uwagę, że małżonkowie występują wspólnie i wnosili o przyznanie im jednego lokalu, Sąd traktował ich na potrzeby rozważań w tej materii jako jedną stronę dysponującą łącznie 2/3 udziału w prawie własności.

Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że wariant wskazywany przez uczestniczkę i zaprezentowany w opinii uzupełniającej biegłego nie powinien być uwzględniony. Po pierwsze, stosunek powierzchni tak powstałych lokali nie odzwierciedla w pełni udziałów we współwłasności - uczestniczka uzyskiwała więcej niż 1/3 (jak wyliczył biegły w ułamku dziesiętnym 0,3563). Przede wszystkim jednak oznaczałoby to, że wnioskodawcom przypadłby na parterze jedynie jeden pokój mieszkalny - nr 4, w dodatku bez możliwości dostania się do niego. Wejście do niego możliwe jest jedynie przez pomieszczenie nr 3, które w tym wariancie należałoby do uczestniczki, a jednocześnie schody prowadzące na piętro (nr 9) uniemożliwiałyby wykonanie wejścia do pokoju od strony sieni i korytarza nr 6 i 7. Konieczne zatem byłoby wykonanie wejścia do pokoju bezpośrednio z zewnątrz, co stanowiłoby znaczącą adaptację. Ponadto wymaga się, aby dokonanie działu przez ustanowienie odrębnej własności lokali uwzględniało nie tylko wielkość udziałów i nominalną wartość odrębnej własności każdego z nowo utworzonych lokali, ale zaspokajało interesy wszystkich współwłaścicieli bez rażącego pokrzywdzenia jednych kosztem innych. Nie można także pominąć przy takim wydzielaniu sytuacji osobistej, majątkowej i rodzinnej zainteresowanych. Wnioskodawcy tworzą 6-osobową rodzinę, składającą się z dwóch małżeństw i dwójki małych dzieci. Obecnie zajmują dwa pokoje na piętrze - pokój nr 4 w istocie jest niepełnowartościowy (jego powierzchnię ogranicza opadający dach - do 140 cm. przy ścianie) i nie nadaje się do stałego zamieszkania (niepełna izolacja ściany). Jednocześnie zaś uczestniczka zamieszkuje sama i nie budzi wątpliwości Sądu, że jej potrzeby lokalowe mogą być zaspokojone jednym tylko pokojem mieszkalnym. Stąd też ten wariant w okolicznościach niniejszej sprawy nie jest uzasadniony. Uczestniczka na jednej z rozpraw wskazała na jeszcze jeden wariant podziału, przedstawiony na szkicu na k. 267. W jego ramach miałaby otrzymać pokoje na parterze nr 5 i 1 oraz łazienkę nr 2, korytarz nr 8, 7 i sień nr 6, a nadto fragment kuchni nr 3 o wymiarze 2,64 m ^{( 2)}. Jednakże sam fakt, że ten sposób wymaga wyodrębnienia części pomieszczenia - kuchni, która miałaby przynależeć do innego lokalu czyni go niezasadnym. Konieczne bowiem byłoby dokonanie daleko idących adaptacji. Także kolejny z z zaprezentowanych przez uczestniczkę, a sprowadzający się do tego by przyznać jej pokoje na parterze nr 1 i 5 oraz łazienkę nr 2 i korytarz nr 8, przy pozostawieniu jako części wspólnych budynku korytarza nr 7 i sieni nr 6 oraz piwnicy również nie jest zasadny. Uczestniczka argumentowała, że chciałaby otrzymać dwa pokoje od ulicy (...), jako że są one pokojami słonecznymi. Jednakże znowuż występują tu problemy omówione już wyżej, a związane z dojściem do pokoju nr 4. Nadto uczestniczka nie miałaby dostępu do kuchni. Jej twierdzenie, że wówczas na kuchnię zaadaptowałaby jeden z pokoi jest o tyle nieprzekonywujące, że łączyłoby się to z koniecznością znaczących i kosztownych adaptacji.

Mając na względzie powyższe, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że najbardziej odpowiednim jest sposób wydzielenia lokali mieszkalnych zaproponowany w pierwszej opinii biegłego ds. budownictwa. Zgodnie z nim, pierwszy z lokali składałby się z pomieszczeń na piętrze tj. z pokoju nr 1, kuchni nr 2, korytarza nr 3, pokoju nr 4, schowku nr 5, łazienki nr 6, korytarza nr 7, schodów nr 8, kuchni nr 9, pokoju nr 10, a na parterze z pokoju nr 1 i 5 oraz schodów nr 9, wraz z pomieszczeniem przynależnym nr 2 w budynku gospodarczo-garażowym. Powierzchnia tak powstałego lokalu wynosiłaby 149,07 m ^{( 2)}, co w stosunku do całości powierzchni zabudowań stanowiłoby 0,6733 części - około 2/3 całości. Drugi lokal składałby się z pomieszczenia piwnicznego nr 1 i schodów doń prowadzących oraz z pomieszczeń na parterze: pokoju nr 4, kuchni nr 3, łazienki nr 2 i korytarza nr 8 oraz pomieszczenia przynależnego nr 1 w budynku garażowo-gospodarczym. Powierzchnia tego lokalu liczyłaby 72,34 m ^{( 2)}, co w stosunku do całości powierzchni zabudowań stanowiłoby 0,3267 części - około 1/3 całości. Pomieszczeniami wspólnymi pozostałyby wówczas sień nr 6 i korytarz nr 7. Taki sposób zapewnia dla obu stron powstanie dwóch „mieszkań”, składających się również z kuchni i łazienki, bez konieczności szczególnych adaptacji i inwestycji - biegły wskazał na konieczność przebudowy instalacji elektrycznej dla pomieszczeń parteru nr 1 i 5 w celu odłączenia ich od pomieszczeń parteru nr 2, 3, 4, 8 i podłączenia do pozostałych pomieszczeń piętra, z którymi tworzyłyby jedną nieruchomość lokalową oraz wykonania licznika dla części wspólnej obejmującej pomieszczenia parteru nr 6 i 7. W szczególności uczestniczka miałaby zapewnione oba te pomieszczenia, co nie występowało w zaproponowanych przez nią wariantach. Oba lokale powierzchnią odpowiadają w sposób możliwie najbliższy udziałom stron we współwłasności. Odzwierciedla on również liczebność obu rodzin i zapewnia dostęp do lokali z zewnątrz, bez konieczności wykonywania wiatrołapów czy wchodzenia do pokoju mieszkalnego bezpośrednio z zewnątrz. Uczestniczka wskazywała, że zależy jej na uzyskaniu pokojów wychodzących na słoneczną stronę (na ulicę). Jednakże taka, a nie inna konfiguracja pomieszczeń na parterze uniemożliwia zadośćuczynienie jej życzeniu w racjonalny sposób. Wreszcie ten sposób podziału w sposób najbliższy odzwierciedla udziały stron w dzielonej nieruchomości. Sąd Rejonowy odnotował nadto fakt, że z zeznań stron wynika, iż korytarz nr 7 i 8 na parterze w istocie tworzą jeden ciąg, a wejścia do pokoi znajdują się bliżej pomieszczenia nr 8. Jednakże nawet w tym przypadku możliwe jest uzyskanie przejścia do pokoju na parterze nr 5 z korytarza nr 7 będącego częścią wspólną bez istotnego trudu i bez konieczności współdziałania uczestniczki, co już leży w gestii wnioskodawców, którzy deklarowali wykonanie dalej idących przeróbek na własny koszt.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że strony były zgodne odnośnie podziału dotychczasowej działki gruntu nr (...) na działkę (...), na której posadowiony jest budynek mieszkalny i garażowo-gospodarczy i przyznaniu jej na współwłasność w powiązaniu z udziałem powierzchni wyodrębnionych lokali do całej powierzchni zabudowań. Odnośnie podziału działki gruntu nr (...) w pozostałym zakresie, Sąd zasięgnął opinii biegłego geodety, który opracował plan podziału w dwóch wariantach. Pierwszy z nich, zgodny z wnioskami uczestniczki, zakładał powstanie nowej działki nr (...) o pow. 0,1113 ha i nr (...) o pow. 0,0556 ha. Działka nr (...) przylegająca do ulicy (...) miałaby zostać przyznana uczestniczce. Drugi wariant, zgodny ze wskazówkami wnioskodawców, zakładał powstanie działki nr (...) o pow. 0,0556 ha i działki nr (...) o pow. 0,1113 ha. Działka nr (...) miałaby przylegać do ulicy (...) i biec wzdłuż całej długości dotychczasowej działki nr (...). Działka ta miałaby być przyznana na własność wnioskodawcom. Sąd Rejonowy uznał, że zasadnym będzie zniesienie współwłasności w tym zakresie według wariantu II. Sąd miał na względzie to, że obecnie częścią nowopowstałej działki (...) zajmuje się uczestniczka, podczas gdy wnioskodawcy zajmują się działką (...) leżącą na tyłach zabudowań. Jednakże przede wszystkim wziął pod uwagę fakt, że wnioskodawcy tworzą 6-osobową rodzinę, z młodym małżeństwem i małymi dziećmi. W takim przypadku przyznanie działki leżącej przy drodze publicznej, zapewniającej możliwość ewentualnej zabudowy takiej rodzinie jest bardziej uzasadnione. Podejmując taką decyzję Sąd miał na uwadze to, że zniesienie współwłasności będzie oddziaływać na dalszą przyszłość i konieczne jest uwzględnienie rozwoju stosunków w perspektywie czasu. Jednocześnie uczestniczka uzyskuje działkę leżącą za zabudowaniami, którą dotychczas zajmowali się wnioskodawcy i do której dostęp ma przez wspólną działkę (...).

Z uwagi na możliwe pełne uwzględnienie dotychczasowych udziałów we współwłasności podział odbył się bez obowiązku wzajemnych spłat i dopłat.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 kpc.

Uczestniczka postępowania wniosła apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, wnosząc o zmianę orzeczenia w ten sposób, że uczestniczce postępowania zostaną przyznane pomieszczenia na parterze nieruchomości mieszczącej się w L. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 54,42 m:

1.  pomieszczenie nr 1 - pokój - 19,27 m ² ,

1.  pomieszczenie nr 5 - pokój - 19,40 m ² ,

2.  pomieszczenie nr 2 - łazienka -7,11 m ²,

3.  pomieszczenie nr 8 - korytarz - 2,93 m ² ,

4.  pomieszczenie nr 7 - korytarz - 2,58 m ²,

5.  pomieszczenie nr 6 - sień - 2,13 m ²,

6.  wydzielenie powierzchni 2,64 m ² z pomieszczenia nr 4 (kuchnia) do pokoju nr (...), a także 1/3 działki od ul. (...) budynku gospodarczego (12,80m ²), 1/3 piwnicy oraz schodów (10,98 nr);

ewentualnie o uchylenie wskazanego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Podniosła następujące zarzuty:

I.  obrazę przepisów prawa procesowego, w szczególności:

a)  art. 233 § 1 kpc, poprzez błędną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności poprzez przyjęcie za wiarygodne wyłącznie jednego wariantu podziału przedmiotowej nieruchomości, niezgodnego z wymaganiami prawidłowego i spójnego rozumowania oraz nieuwzględniającego potrzeb wszystkich uczestników postępowania;

b)  art. 278 kpc w wyniku tego, iż Sąd nieprawidłowo ocenił opinię uzupełniającą biegłego z zakresu budownictwa i nie uwzględnił wariantu podziału wskazywanego przez Uczestniczkę oraz biegłego;

I.  obrazę przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 211 kc w związku z art. 5 kc, przez niewłaściwe ich zastosowanie i nieprawidłową wykładnię, a tym samym dokonanie zniesienia współwłasności wyłącznie zgodnie z życzeniem Wnioskodawców, co stanowi nadużycie zasady współżycia społecznego w postaci prawa do zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych każdego ze współwłaścicieli w ramach przysługujących im udziałów we współwłasności;

II.  błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez nieuwzględnienie przy orzekaniu o sposobie wyodrębnienia samodzielnych lokali choroby Uczestniczki postępowania, jej potrzeb życiowych oraz słusznych interesów.

Wnioskodawcy domagali się oddalenia apelacji i zasądzenia na swoją rzecz od uczestniczki postępowania zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy zaznaczyć, że nie doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa procesowego.

Zgodnie z wymogiem art. 278 § 1 kpc, Sąd Rejonowy na okoliczność możliwości fizycznego podziału nieruchomości, w tym poprzez wyodrębnienie samodzielnych lokali mieszkalnych, dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa. Złożona opinia nie wykluczała jako sposobu podziału propozycji uczestniczki postępowania, wskazując jedynie na określone warunki jego realizacji w postaci niezbędnych prac adaptacyjnych. Nie jest prawdziwy zarzut apelacji, aby Sąd pierwszej instancji ocenił opinię w tej części jako niewiarygodną. Wręcz przeciwnie, rozważał wskazany wariant, kierując się kryteriami określonymi przez właściwe przepisy prawa materialnego. Dokonany wybór nie wiąże się zatem z niewłaściwą oceną dowodów i wynikającymi z niej błędami w ustaleniach faktycznych i może być rozpatrywany jedynie w kontekście zgodności z art. 211 kc.

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że dokonując zniesienia współwłasności, Sąd pierwszej instancji uwzględnił wszelkie okoliczności przedmiotowej sprawy, wyważając słuszne interesy wszystkich zainteresowanych, a zaprezentowane rozumowanie i argumentacja, nie nasuwają żadnych zastrzeżeń. Oceny tej nie podważają podnoszone przez skarżącą zarzuty, że Sąd Rejonowy zmienił utrwalony od czterdziestu lat sposób korzystania z nieruchomości przez H. W., a wnioskowana przez uczestniczkę powierzchnia 57,06 m ² w pełni odpowiada przysługującej jej 1/3 udziału w przedmiotowej nieruchomości. Dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości nie mógł być bowiem zaaprobowany, jeżeli naruszał słuszne interesy pozostałych współwłaścicieli, a kryterium powierzchni nie mogło być wiodące przy istnieniu innych czynników, które czyniły zaproponowany sposób podziału nieracjonalnym z punktu widzenia użyteczności wydzielonych lokali i nieekonomicznym w kontekście koniecznych nakładów. Trzeba podzielić zapatrywanie Sądu pierwszej instancji, że wybór wariantu podziału preferowanego przez skarżącą wiązałby się z nadmiernymi i niepotrzebnymi adaptacjami. Po pierwsze, wnioskodawcom przypadłby na parterze jedynie jeden pokój mieszkalny - nr 4 bez możliwości dostania się do niego. Wejście do tego pomieszczenia jest bowiem możliwe jedynie przez pomieszczenie nr 3, które w tym wariancie należałoby do uczestniczki, a jednocześnie schody prowadzące na piętro uniemożliwiałyby wykonanie wejścia do pokoju od strony sieni i korytarza nr 6 i 7. Konieczne zatem byłoby wykonanie wejścia do pokoju bezpośrednio z zewnątrz. Po wtóre, uczestniczka zaproponowała w tym wariancie podział kuchni, w wyniku którego miałoby powstać niewielkie pomieszczenie o powierzchni 2,64 m ², które żadną miarą, zgodnie z propozycją skarżącej, nie mogłoby zostać przyłączone do pokoju nr 5, bowiem pomieszczenia te nie są ze sobą połączone. Pozostaje również kwestia istniejących w kuchni instalacji i urządzeń, które wymagałyby usunięcia, po przydzieleniu części pomieszczenia do lokalu wnioskodawców.

Nie ma również znaczenia, w kontekście zastosowanego przez Sąd Rejonowy sposobu podziału, powoływany przez skarżącą stan zdrowia i wiek uczestniczki postępowania. Część mieszkalna lokalu jej przydzielonego składa się bowiem z pokoju, kuchni, łazienki i korytarza, natomiast pomieszczenie piwniczne i schody doń prowadzące mają spełniać funkcje gospodarcze, są więc de facto pomieszczeniami przynależnymi. Założeniem tego wariantu podziału jest zatem to, że realizując swoje potrzeby mieszkaniowe, skarżąca będzie wykorzystywać cztery pomieszczenia na parterze budynku, bez konieczności schodzenia do pomieszczenia piwnicznego, które również w chwili obecnie jest przez nią wykorzystywane w innych celach.

Nie sposób także zgodzić się ze skarżącą, że niedopuszczalne jest korzystanie ze wspólnego korytarza. Apelacja nie rozwija szerzej tego zarzutu. Tymczasem jest to pomieszczenie przechodnie, a zatem korzystanie z niego będzie ograniczone do sytuacji, gdy będzie zachodzić konieczność wejścia do lokalu z zewnątrz oraz przejścia do łazienki. Ta ostatnia może zaś zostać wyeliminowana, wobec możliwości uzyskania przejścia do pokoju na parterze nr 5 z korytarza nr 7 i zaślepienia wejścia do pokoju nr 1 z korytarza nr 8, co, jak zauważył Sąd pierwszej instancji już leży w gestii wnioskodawców, którzy deklarowali wykonanie takich przeróbek na własny koszt i potwierdzili taki zamiar na rozprawie apelacyjnej.

Również jeśli chodzi o podział samego gruntu, sposób podziału dokonany przez Sąd Rejonowy został należycie uzasadniony. Fakt, że dotąd uczestniczka użytkowała działkę od strony ulicy przyznaną wnioskodawcom, nie ma w okolicznościach niniejszej sprawy przesądzającego znaczenia, bowiem brak jest na niej wartościowych nasadzeń, a korzystanie to nie miało znaczenia gospodarczego w tym znaczeniu, że brak jest na tej części nieruchomości jakichkolwiek urządzeń czy upraw. Zaś działka gruntu przyznana uczestniczce postepowania może spełniać funkcję rekreacyjną, jest zadbana i dobrze zagospodarowana przez wnioskodawców. Zarzut, że szerokość działki przyznanej wnioskodawcom uniemożliwia jej zabudowę pozostał natomiast gołosłowny, nie znajdując potwierdzenia w stanowisku właściwych organów lub opinii biegłego.

Podsumowując, wbrew zarzutom skarżącej, zniesienie współwłasności w sposób dokonany przez Sad Rejonowy zapewnia w miarę możliwości jednakowe zaspokojenie interesów wszystkich współwłaścicieli, bez rażącego pokrzywdzenia uczestniczki postępowania wobec wnioskodawców. Sąd pierwszej instancji nie zignorował możliwych wariantów zniesienia współwłasności, a swoją decyzję należycie uzasadnił, wskazując na porównanie sytuacji rodzinnych zainteresowanych i związane z tym znacznie większe potrzeby wnioskodawców, racjonalność podziału z puntu widzenia użyteczności wydzielonych lokali oraz względy ekonomiczne, które z uwagi na niewielkie możliwości finansowe współwłaścicieli mają niebagatelne znaczenie. Rozstrzygnięcie zatem odpowiada prawu i zasadom współżycia społecznego, w szczególności zaś Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia art. 211 kc i 5 kc.

Z powyższych względów, na zasadzie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, Sąd Okręgowy oddalił apelację.

Na podstawie art. 520 § 1 kpc ustalono, że każde z zainteresowanych ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.

O zwrocie pełnomocnikowi uczestniczki kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie § 2, 4 i 11 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015r., poz. 1805).