Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Jarosława Mironiuka

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2016 r.

sprawy P. W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 178 a §1 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim

z dnia 3 lutego 2016 r. sygn. akt II K 921/15

zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy; zasądza od oskarżonego P. W. na rzecz Skarbu Państwa 90 złotych tytułem kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt II Ka 257/16

UZASADNIENIE

P. W. został oskarżony o to, że w dniu 29 sierpnia 2015 roku w miej­scowości J., powiat (...), województwo (...) prowadził po drodze publicznej motorowerem marki A. nr rej. (...) będąc w stanie nietrzeźwości 0,69 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu,

tj. o czyn z art. 178a § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 3 lutego 2016 r., sygn. akt II K 921/15, Sąd Rejonowy
w Mińsku Mazowieckim:

I.  oskarżonego P. W. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu wyczerpującego dyspozycję art. 178a § 1 k.k. i za czyn ten na podstawie art. 178a § 1 k.k. skazał go na karę grzywny w liczbie 70 stawek dziennych ustalając na podstawie art. 33 § 3 k.k. wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych,

II.  na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszel­kich pojazdów mechanicznych na kres 3 lat,

III.  na podstawie art. 43a § 2 k.k. orzekł od oskarżonego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej kwotę 5000 zł tytułem świad­czenia pieniężnego,

IV.  na podstawie art. 63 § 4 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonego środka karnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych okres zatrzy­mania prawa jazdy od dnia 29 sierpnia 2015 r. do dnia 3 lutego 2016 r.,

V.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 70 złotych tytułem opła­ty oraz kwotę 70 złotych tytułem pozostałych kosztów postępowania.

Apelację od zaprezentowanego wyżej wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, negując go w całości i zarzucając mu:

1)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 115 § 2 k.k. polegającą na uwzględ­nieniu przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu okoliczności niewymie­nionych w tym przepisie takich jak wiek oskarżonego, nagminność popełnienia tego typu czynów zabronionych oraz uwzględnienie przy tej ocenie znamienia czynu zabronionego w postaci stanu nietrzeźwości;

2)  obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 42 § 2 Kodeksu karnego polegającą
na zastosowaniu wobec oskarżonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów me­cha­nicznych na okres 3 lat, podczas gdy oskarżony poruszał się skuterem o pojem­ności silnika 50 dm ³, a więc orzeczenie w/w zakazu prowadzenia wszelkich pojaz­dów nie pozostaje w związku z rodzajem pojazdu, jakim poruszał się oskarżony
i stanowi wyraz nieadekwatnej reakcji karnej na zachowanie oskarżonego,
co w kon­se­kwencji doprowadziło do wymierzenia oskarżonemu środka karnego nie­współ­mier­nie rażącego do popełnionego czynu;

3)  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych istotnych dowo­dów w postaci dokumentów załączonych do wniosku o warunkowego umorzenie postępowania (tj. zaświadczenia z dnia 28.06.2013 roku z SPZOZ w M. (...)., dyplomu z dnia 28.06.2013, dyplomu z czerwca 2014 roku, świadectwa z dnia 29.08.2014 r., świadectwa z dnia 27.03.2015 r., świadectwa ukończenia szkół, certyfikatu z dnia 23.10.2014 r.) wskazujących na wzorowe zachowanie oskarżo­nego przed popełnieniem zarzucanego czynu, a mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i w konsekwencji oparcie tych ustaleń jedynie na części materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie;

4)  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść rozstrzygnięcia polegający na błędnym uznaniu, że stopień winy i stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu jest znaczny, podczas gdy okoliczności przedmiotowo podmiotowe takie jak dotychczasowa niekaralność sprawcy, zachowanie oskarżonego, który po popełnieniu przestępstwa wyraził skruchę, jego społeczne zaangażowanie, jak również pora nocna, kiedy do prze­stępstwa doszło, brak ruchu na ulicy, rodzaj pojazdu, którym poruszał się oskar­żony oraz prawidłowy sposób poruszania się tym pojazdem przez oskarżonego przemawiają za uznaniem, że czyn jemu przypisany nie cechuje się znacznym stopniem winy oraz znacznym stopniem społecznej szkodliwości, co powinno skutkować warunkowym umorzeniem postępowania.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz zastosowanie wobec oskarżonego instytucji warunko­wego umorzenia postępowania na okres próby 3 lat, z jednoczesnym zobowiązaniem oskarżonego na podstawie art. 67 § 3 k.k. Kodeksu karnego do zapłaty świadczenia pieniężnego w wysokości 5000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej; ewentualnie zaś w przypadku stwierdzenia przez Sąd braku podstaw do zastosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania
o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II. i orzeczenie wobec oskarżonego zakazu pro­wa­dzenia pojazdów określonego rodzaju tj. pojazdów kategorii AM na okres trzech lat.

W toku rozprawy apelacyjnej obrońca oskarżonego poparł apelację i wnioski
w niej zawarte. Prokurator wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy. Oskar­żony przyłączył się do stanowiska swojego obrońcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka na uwzględnienie nie zasługuje.

W wyprzedzeniu zasadniczej części rozważań zaakcentować należy, że skoro apelujący kwestionuje orzeczenie Sądu Rejonowego w oparciu o argumentację nawią­zującą do instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, to Sąd Okręgowy uporządkował swe wywody kierując się strukturą art. 66 Kodeksu karnego. Zaznaczyć przy tym trzeba, iż jeśli wzmiankowana instytucja ma z założenia znajdować zasto­sowanie do drobnych przestępstw, to w pierwszej kolejności należało poddać badaniu pierwszoinstancyjne stanowisko w przedmiocie stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego P. W. ( por. A. Zoll, Komentarz do art. 66 Kodeksu karnego, [w:] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1- 116 k.k., Zakamycze 2004, teza 9.).

Odrzucając możliwość uznania stopnia winy P. W. za nieznaczny zważyć trzeba, że oskarżony dopuścił się przypisanego mu czynu w wieku 19 lat,
a zatem będąc osobą stosunkowo dojrzałą i dysponującą doświadczeniem życiowym, które pozwalało na wyrobienie sobie właściwego poglądu w przedmiocie niedo­pusz­czalności prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości. W spra­wie nie zaistniały przy tym jakiekolwiek okoliczności wpływające na ograniczenie wystę­pującego po stronie oskarżonego stopnia możności podjęcia swobodnej decyzji w sy­tuacji braku konieczności prowadzenia skutera w dniu 29 sierpnia 2015 r..
Dla stwierdzenia, że stopień winy oskarżonego był wyższy niż nieznaczny nie bez zna­czenia pozostaje również fakt, że działał on z winy umyślnej w zamiarze bez­po­średnim, zaś jego zachowanie nie było uzasadnione żadnym konkretnym powodem.

Wbrew zapatrywaniom obrońcy, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania
o znacz­nym stopniu społecznej szkodliwości czynu P. W. nie dopuszczając się obrazy art. 115 § 2 k.k. Odnotować tutaj należy, iż myli się autor apelacji, gdy wska­zuje, iż do wyrażenia kwestionowanego poglądu doprowadziło nawiązanie
do kryte­riów takich jak nagminność prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeź­wości, wiek oskarżonego oraz stopień jego intoksykacji alkoholowej.

Lektura pisemnych motywów zanegowanego orzeczenia wskazuje, iż u źródeł tezy o posłużeniu się przez Sąd I instancji kryterium nagminności przestępstw kon­kretnego rodzaju znalazło się stwierdzenie, iż „nietrzeźwość kie­rowców jest częstą przy­czyną śmiertelnych wy­padków komunikacyjnych” (k. 78). Z takim wywodem skarżącego nie sposób się zgodzić. Przytoczone sformułowanie nie jest bowiem od­wołaniem się do częstotliwości przestępstw polegających na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, lecz stanowi wyraz poglądu, w myśl którego
w zbiorze wypadków komunikacyjnych ze skutkiem śmiertelnym dużą grupę stanowią te, wśród przyczyn których znajdował się stan nietrzeźwości kierowcy. Opinia takiej treści jest wyrazem przekonania o występowaniu pewnej prawidłowości statystycznej
i dlatego też winna być rozpatrywana w kategoriach kryterium rozmiarów grożącej szkody (art. 115 § 2 in medio k.k.). Pod pojęciem tym rozumieć bowiem trzeba wiel­kość grożącego uszczerbku w dob­rach prawnych będących przedmiotem zamachu badanego czynu zabronionego ( vide P. Daniluk, Ocena społecznej szkodliwości czynu, Prokuratura i Prawo, Nr 6/2011, s. 131). Przedmiotowa prawidłowość statystyczna niewątpliwie daje pewne wyobrażenie o skali zagrożenia dla dobra prawnego w po­staci życia człowieka.

Treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozwala także na racjonalne wnio­sko­wa­nie, iż na pierwszoinstancyjną ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu P. W. wpłynęło uwzględnienie wieku tegoż. Sąd Rejonowy, odwołując się do dyrektyw art. 53 k.k., nawiązał do wskazanej zaszłości w bezpośrednim są­siedztwie rozważań poświęconych stopniowi społecznej szkodliwości popełnionego przestępstwa, jednakże okoliczność ta nie dowodzi, iż została ona uznana za jeden
z jej wyznaczników. Za słusznością takiego stanowiska przemawia fakt, iż młody wiek sprawcy został uznany za dodatkową okoliczność obciążającą (k. 78), a zatem za oko­liczność uwzględnianą obok stopnia społecznej szkodliwości czynu

Chybionym okazał się również ten zarzut apelacji, w którym apelujący wy­wiódł, iż Sąd I instancji upatrywał faktora oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu w stopniu intoksykacji alkoholowej jego sprawcy. Nie przecząc, iż zabieg ta­kowy jest niedopuszczalny, raz jeszcze zaznaczyć trzeba, że Sąd I instancji, uwzględ­niając brzmienie art. 53 § 1 i 2 k.k., łącznie ustosunkował się do kryteriów stopnia społecznej szkodliwości czynu, jako jednej z dyrektyw wymiaru kary (k. 78). Pamiętać przy tym trzeba, że elementy stanu faktycznego, wchodzące w skład ustawowych znamion przestępstwa, mogą być uznane za okoliczności mające wpływ na wymiar kary wyłącznie wtedy, gdy mają charakter stopniowalny ( vide wyrok Sądu Najwyż­szego z 4 października 2013 r., IV KK 136/13, LEX nr 1379930). Stan nietrzeźwości, o którym mowa w art. 178a § 1 k.k., do okoliczności stopniowalnych bez wątpienia należy i dlatego dopuszczalnym było odwołanie się znacznego przekroczenia granic statuowanych przepisem art. 115 § 16 k.k.

Nie negując, iż wśród objętych treścią art. 115 § 2 k.k. wyznaczników stopnia społecznej szkodliwości czynu, oprócz wyeksponowanego przez Sąd I instan­cji ro­dzaju i charakteru naruszonego dobra, znajdują się także akcentowane przez apelują­cego okoliczności popełnienia czynu i postać zamiaru sprawcy, zaakcentować trzeba, że natężenie społecznej szkodliwości konkretnego zachowania się stanowi wypadkową całokształtu wyznaczających ją czynników. Oczywistym jest bowiem, że waga jaką należy przydawać poszczególnym faktorom nie musi być jednakowa ( podobnie: J. Majewski, Komentarz do art. 115 Kodeksu karnego, [w:] A. Zoll (red.), A. Zoll (red.), Kodeks karny…, teza 9.). W ocenie Sądu Okręgowego, zestawienie wagi dobra praw­nego w postaci bezpieczeństwa w komunikacji z faktem poruszania się przez P. W. skuterem o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 50 cm ³, niewiel­kiej masie własnej i niedużej prędkości maksymalnej, w porze nocnej i na drodze
o niewielkim natężeniu ruchu, nie pozwala na podzielenie wniosku, iż jego czyn cha­rakteryzował się nieznacznym stopniem społecznej szkodliwości. Ze względu na wagę wspomnianego dobra prawnego, skutku takowego nie mogło odnieść także powołanie się przez apelującego na fakt, iż oskarżony nie działał w zamiarze nagłym, bez kon­kretnego powodu.

Prawidłowość pierwszoinstancyjnego stanowiska o znacznym stopniu winy
i znacznym stopniu spo­łecznej szkodliwości czynu przypisanego P. W. uniemożliwiła ob­darzenie tegoż dobrodziejstwem warunkowego umorzenia postępo­wania karnego, al­bo­wiem nieznaczność tychże stopni jest jednym z warunków posłu­żenia się przedmio­tową instytucją (art. 66 § 1 k.k.). W tym stanie rzeczy pozostała część wywodów skar­żącego musiała zostać poddana analizie w kategoriach prawidło­wości zastosowania reakcji prawnokarnej.

Wymierzając oskarżonemu karę grzywny Sąd Rejonowy w sposób prawi­dłowy zważył tak stopień winy, jak i społecznej szkodliwości przypisanego mu czy­nu, co znalazło odzwierciedlenie w liczbie 70 stawek dziennych tejże kary. Oko­liczności stricte osobiste sprawcy, w tym również brak majątku, słusznie doprowadziły do ustalenia wysokości stawki dziennej grzywny w najniższej wysokości, tj. w kwocie 10 zł (art. 33 § 3 k.k.). Orzeczona kara grzywny odpowiada tym samym dyrektywom art. 53 § 1 i 2 k.k. i nie nosi żadnych cech niewspół­mierności. Kwestia prawidłowości wymiaru tejże kary nie wymaga dalszej argu­mentacji, a to z tego powodu,
że w apelacji nie postawiono zarzutu w tym zakre­sie.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie ma racji obrońca, o ile wskazuje na uchybie­nie art. 42 § 2 k.k. przez zastosowanie wobec oskarżonego zakazu prowa­dzenia wszel­kich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, podczas gdy oskarżony poruszał się skuterem o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 50 dm ³, co przeczy związkowi przedmioto­wego zakazu z rodzajem pojazdu, którym poruszał się tenże. Niezrozumiałym jest powoływanie się w tym kontekście na te zapatrywania judyka­tury Sądu Najwyższego, z których wynika konieczność poszanowania związku między zakresem orzekanego zakazu, a rodzajem pojazdu, jakim poruszał się sprawca.
Z przywołanego przez obrońcę uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia
20 mar­ca 2014 r., III KK 461/13, LEX nr 1455439, wynika, ze w zakres orzeczenia
o zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, w pierwszej kolejności, powinno wchodzić uprawnienie do prowadzenia pojazdu tego rodzaju, którym sprawca dopuścił się prze­stępstwa. Rażącą obrazą przepisu art. 42 k.k. jest orzeczenie zakazu prowadzenia po­jazdów mechanicznych innego rodzaju niż ten, do którego należał pojazd prowadzony przez sprawcę. Stanowisko takiej treści nie daje zatem jakich­kolwiek podstaw do przyjmo­wa­nia, iż z obrazą wskazanego przepisu możemy mieć do czynienia w sytuacji orze­czenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mecha­nicznych. W związku z powyższym zagadnienie słuszności orzeczenia zakazu takiej treści mogło zostać pod­dane wartościowaniu jedynie przez pryzmat rażącej niewspółmierności środka kar­nego.

Orzekając w stosunku do P. W. zakaz prowadzenia wszelkich pojaz­dów mechanicznych Sąd Rejonowy w sposób prawidłowych zważył stopień genero­wa­nego przezeń zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Podnieść w tym kontekście trzeba, że stopień wspomnianego zagrożenia winien być ustalany przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności konkretnego przypadku, w tym w szcze­gól­ności przyczyn, które doprowadziły do naruszenia zasad mających zapewnić bezpie­czeństwo w ruchu, rodzaju i wagi naruszonych zasad, a także uwarunkowań wskazują­cych na stosunek sprawcy do norm zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa oraz na jego stopień poczucia odpowiedzialności ( por.: wyrok Sądu Najwyższego
z 24 kwietnia 1982 r., V KRN 106/82, LEX nr 17411). Przenosząc powyższe na grunt sprawy P. W. stwierdzić trzeba, że sam wymieniony przyznał, iż zdecydował się na prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości bez wyraźnego powodu (k. 66v). Nie sposób nie zaznaczyć w tym miejscu, że oskarżony pozo­stawał w stanie upojenia alkoholowego istotnie przekra­czającego granice stanu nietrzeźwości. Powyższe nakazuje przyjąć, iż wyżej wymie­niony cechuje się stosunkowo niskim po­czuciem odpowie­dzialno­ści, a zarazem bra­kiem właściwego podejścia do zasad bez­pieczeństwa w ruchu drogowym. Wobec braku wątpliwości co sprawstwa oskarżo­nego, stanowiska takiego nie jest w stanie podważyć charakter miejsca, w którym do­szło do popełnienia przestępstwa, zobrazowany zdjęciem z widokiem na drogę w Ja­kubowie (k. 45), ani też dotych­czasowy sposób życia P. W., w pewnym za­kresie udokumentowany podziękowaniem od Dyrekcji Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w M., dwoma dyplomami wydanymi przez Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, czterema świadectwami szkolnymi oraz dwoma certyfikaty za udział w szkoleniach zawodowych (k. 46- 55). Dotychczasowa postawa oskarżonego pozwala jedynie żywić nadzieję, że minimalny, 3- letni, okres zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych będzie czasem wystarczającym dla wyrobienia u niego właściwego podejścia do konieczności posza­nowania zasad bez­pie­czeństwa w ruchu drogowym. Stanowisko takiej treści sprawiło, że uchybienie Sądu Rejonowego polegające na zaniechaniu ujawnienia w toku roz­prawy głównej wymienionych dowodów z dokumentów nie mogło zostać uznane za mające jakikolwiek wpływ na treść wyroku.

Z tych wszystkich przyczyn apelacja oskarżonego jest w oczywistym stopniu bezzasadna. Nietrafność postawionych w niej zarzutów przesądza o niemożności uwzględ­nienia któregokolwiek ze sformułowanych przez skarżącego wniosków.
W tym stanie rzeczy i przy braku przesłanek z art. 439 § 1 k.p.k. Sąd Okręgowy orzekł, jak w części dyspozytywnej swego wyroku.

Na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. Sąd Okręgowy zasądził od oskarżonego P. W. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 90 zł kosztów sądo­wych za postępowanie odwoławcze. Na wskazaną sumę złożyło się:

- 70 zł tytułem opłaty (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach
w sprawach karnych- tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.),

- 20 zł tytułem wydatków (art. 618 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z § 1 rozporządzenia Mini­stra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obli­czania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym- tekst jedn. Dz. U.
z 2013 r., poz. 663).