Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa K. G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku

z dnia 9 kwietnia 2015 roku, 1sygn.. akt I C 1160/14

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i trzecim sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki K. G. kwotę 20.000 złotych tytułem zadośćuczynienia podwyższa do kwoty 30.000 (trzydziestu tysięcy) złotych oraz w punkcie czwartym sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.702,32( trzy tysiące siedemset dwa 32/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki K. G. kwotę 1.100 (jeden tysiąc sto) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Grzegorz Ślęzak

SSO Paweł Hochman SSO Jarosław Gołębiowski

Sygn. akt II Ca 539/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z powództwa K. G. przeciwko (...) S.A. w W. o zadośćuczynienie i odszkodowanie

1. zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda K. G. kwotę 20 000 zł złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2014r. do dnia zapłaty;

2. zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda K. G. kwotę 10 000 zł złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2014r. do dnia zapłaty;

3. oddalił powództwo w pozostałej części;

4. zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 30 listopada 2012 roku około godziny 19.05 w miejscowości S. na wysokości posesji nr (...) matka powódki L. G. uczestniczyła w wypadku komunikacyjnym, Wskutek doznanych obrażeń L. G. zmarła w dniu 21 czerwca 2013 roku.

Sprawcą wypadku był kierujący samochodem osobowym marki (...) nr rej. (...) M. t. , która nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w postaci szczególnej ostrożności, w ten sposób, że nienależycie obserwował przedpole jazdy podczas wykonywania manewru wyprzedzania pojazdu jednośladowego, którym poruszała się pokrzywdzona L. G. i wyniku doznanych obrażeń pokrzywdzona L. G. zmarła w dniu 21 czerwca 2013 roku.

Właściciel pojazdu zawarł umowę obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z pozwanym (...) , nr polisy (...). Powódka zgłosiła szkodę w dniu 8 października. Pozwane (...) przyjęło odpowiedzialność i po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłaciło powódce zadośćuczynienie w wysokości 20.000,00 złotych.

Powódka pozostawała z rodzicami we wspólnym gospodarstwie domowym. Matka powódki L. G. pracowała zawodowo i otrzymywała średnie miesięczne wynagrodzenie w kwocie 1.500,00 złotych brutto. Ojciec powódki J. G. uzyskuje wynagrodzenie w kwocie 1.844,14 złotych brutto miesięcznie oraz pobiera rentę rodzinną w kwocie 587,85 złotych. Powódka jest osobą bezrobotną, która obecnie studiuje i pozostaje na utrzymaniu ojca. Powódka do końca 2014 roku otrzymywała rentę rodzinną kwocie 587,85 złotych.

W opinii z dnia 30 października 2014 roku biegły sądowy w dziedzinie psychiatrii B. J. i biegła sądowa z dziedziny psychologii klinicznej M. P. stwierdzili, że wypadek i śmierć matki powódki spowodowały wystąpienie u niej naturalnej reakcji żałoby. Powódka nie korzystała po śmierci matki nie korzystała z leczenia psychiatrycznego, ani z pomocy psychologicznej. Mechanizmy obronne jej psychiki funkcjonowały i funkcjonują prawidłowo. Badana nie ujawniała i nie ujawnia obecnie zaburzeń psychicznych w bezpośrednich związku ze śmiercią matki.

W wyniku śmierci matki powódka K. G. doświadczyła urazu trudności adaptacyjnych, które wiązały się i wiążą nadal z przeżywaniem poczucia głębokiej straty, smutku, żalu, skrzywdzenia, opuszczenia i osierocenia. Są to uczucia i stany adekwatne do sytuacji normalne, choć powodujące dyskomfort i cierpienie, które nie dają jednak podstaw do przyznania trwałego uszczerbku na zdrowiu. Nie doszło bowiem do całkowitego załamania linii życiowej powódki w związku ze śmiercią matki.

Powódka była i jest obecnie w stanie wykonywać prawidłowo swoje role życiowe i funkcjonować normalnie w aspekcie psychospołecznym.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo jest uzasadnione częściowo i w takim zakresie podlega uwzględnieniu. W ustalonym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, że powódka będąc córka utrzymywała ze zmarłą matką L. G. bardzo bliskie relacje rodzinne i osobiste. Potwierdzają te okoliczności zeznania powódki, którym trudno odmówić waloru wiarygodności.

Podstawę prawną roszczenia powoda w zakresie zadośćuczynienia stanowi art. 446 § 4 k.c, który stanowi, że Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Elementem najważniejszym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było dokonanie przez Sąd oceny czy powódka, którą łączyły ze zmarłą L. G. więzy pokrewieństwa znajduje się w kręgu uprawnionych do dochodzenia roszczenia na podstawie cytowanego wyżej przepisu, co oznacza w konsekwencji do udzielenia odpowiedzi na pytanie czy powódka była najbliższym członkiem rodziny zmarłej L. G.. W przypadku powódki K. G. - córki zmarłej L. G. fakt ten nie budzi żadnych wątpliwości i nie jest kwestionowany przez stronę pozwaną, która wypłaciła powodowi przed procesem kwotę 20.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia.

Określając wysokość zadośćuczynienia należnego powódce K. G. za śmierć matki L. G. Sąd wziął pod uwagę okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej przez niego krzywdy tj. wstrząs psychiczny jakiego doznała, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci oraz rolę jaką pełniła w jej życiu.

W ocenie Sądu jednakże kwota wskazana w pozwie jest zawyżona. Biorąc wszystkie okoliczności pod uwagę Sąd określił zadośćuczynienie na kwotę 20.000,00 złotych. W sytuacji jednak, w której opinia dwóch biegłych jednomyślnie wskazują, że w przypadku powódki nie doszło bowiem do całkowitego załamania linii życiowej powódki w związku ze śmiercią matki i powódka była i jest obecnie w stanie wykonywać prawidłowo swoje role życiowe i funkcjonować normalnie w aspekcie psychospołecznym, Sąd bio¬rąc wszystkie okoliczności pod uwagę określił zadośćuczynienie na kwotę 20.000,00 złotych.

Sąd nie podzielił zasadności roszczenia powódki w zakresie odszkodowania za pogorszenie się jego sytuacji życiowej w związku ze śmiercią matki w kwocie 20.000,00 złotych.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowi art. 446 § 3 k.c, który stanowi, że Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Powszechnie jest aktualnie aprobowany pogląd, iż przepis ten ma umożliwić naprawienie szkód majątkowych, aczkolwiek niekiedy trudnych do uchwycenia i wymierzenia W nowszej judykaturze podkreśla się, iż to, że w art. 446 § 3 KC użyto określenia "odszkodowanie" - w przeciwieństwie do użytego w art. 445 KC określenia "zadośćuczynienie" nie stoi na przeszkodzie uznania możliwości stosowania art. 446 § 3 KC do szkód niematerialnych, polegających na obiektywnym pogorszeniu pozycji w świecie zewnętrznym, gdyż różnicę terminologiczną między art. 445 i 446 § 3 KC należy przypisać temu, że zadośćuczynienie obejmuje także rekompensatę krzywdy moralnej, a więc krzywdy pozostającej w sferze subiektywnych, wewnętrznych przeżyć danej osoby. Przez sytuację życiową, zgodnie z art. 446 § 3 KC, należy rozumieć ogół czynników składających się na położenie życiowe jednostki, także trudno wymierzalne wartości ekonomiczne

Pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie realnej możliwości samej stabilizacji warunków życiowych lub ich realnego polepszenia. Takie pogorszenie następuje np. w przypadku utraty małżonka bądź ojca przez małoletnie dzieci. Pogorszenie się sytuacji życiowej musi być obiektywnym i przyczynowo uzasadnionym wynikiem śmierci osoby najbliższej, a nie wynikać tylko z subiektywnych reakcji i ich życiowych konsekwencji. Dlatego też wykracza poza ramy art. 446 § 3 KC zmiana pracy (np. za granicą) na mniej korzystną (w kraju) pod wpływem śmierci kilkuletniego dziecka (por. wyr. SN z 4.11.1980 r., IV CR 412/80, Legalis). W orzecznictwie podkreśla się dalej, iż sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci osoby bliskiej nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 KC, ale jeśli te negatywne emocje wywołały osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego, to - nawet bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa - można na zasadzie domniemań faktycznych przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego. Użyty w art. 446 § 3 KC zwrot "znaczne pogorszenie sytuacji życiowej" należy więc odczytywać nie tylko w materialnym aspekcie zmienionej sytuacji bliskiego członka rodziny zmarłego, ale w szerszym kontekście, uwzględniającym przesłanki pozaekonomiczne określające tę sytuację, np. utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła ona zasadnie spodziewać się w chwilach wymagających takich zachowań, zwłaszcza w razie choroby (tak wyr. SN z 3.12.2010 r. I PK 88/10, Legalis).

W ocenie Sądu istnieją uzasadnione podstawy do przyjęcia, iż sytuacja życiowa powódki po śmierci matki znacznie się pogorszyła w rozumieniu przepisu art. 446 § 3 k.p.c. Nie budzi wątpliwości fakt, że powódka doznała szkody materialnej w postaci zmniejszenia jej dochodów miesięcznych.

Określając wysokość odszkodowania należnego powódce z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej Sąd wziął pod uwagę wszystkie okoliczności dotyczące szkody materialnej jaka powstała jak też takie, których nie da się w sposób wymierny określić, a które związane są właśnie z tratą przez powódkę możliwości uzyskania przez powódkę pomocy i wsparcia ze strony matki w różnych problemach życiowych.

W ocenie Sądu adekwatnym do tych okoliczności odszkodowaniem jest kwota 10.000,00 złotych.

Kierując się powyższymi względami Sąd uwzględnił powództwa w części określonej sentencją wyroku i oddalił w pozostałej części roszczenia powódki.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd opierając na treści rozstrzygnięcia uwzględniającego tylko część żądań na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł je wzajemnie między stronami.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 446 § 4 k.c. polegające na zaniżeniu należnej powódce kwoty z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią osoby najbliższej - matki, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa, wobec pozostałej części kwoty zadośćuczynienia dochodzonej pozwem - 10.000 zł.

2. naruszenie prawa materialnego poprzez nie zastosowanie art. 817 § 1 k.c. które doprowadziło do zasądzenia odsetek od dochodzonych przez powódkę kwot zadośćuczynienia i odszkodowania od daty wniesienia pozwu t.j. od dnia 16 lipca 2014r. zamiast od dnia wskazanego w treści pozwu t.j. od dnia 15 listopada 2013r.

Wskazując na powyższe wnosiła o:

1. zmianę skarżonego wyroku w punkcie 1. poprzez podwyższenie kwoty zadośćuczynienia zasądzonej na rzecz powódki K. G. z kwoty 20.000 z! do kwoty 30.000 zl wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 listopada 2013r. do dnia zapłaty,

2. zmianę skarżonego wyroku w punkcie 2. poprzez zasądzenie na rzecz powódki K. G. odsetek ustawowych od kwoty 10.000 zl tytułem przyznanego odszkodowania od dnia 15 listopada 2013r. do dnia zapłaty, zamiast od dnia wskazanego w skarżonym wyroku t.j. od dnia 16 lipca 2014r.,

3. zmianę skarżonego wyroku w punkcie 4. poprzez zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki K. G. kwoty 3.702,32 zl tytułem zwrotu kosztów postępowania pierwszo-instancyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

4. zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki K. G. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstw a procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powódki w znacznej części jest uzasadniona.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony przez Sąd Rejonowy i niw jest kwestionowany. Sad I instancji przyjął, iż oceny zgłoszonego w pozwie roszczenia należy dokonać w oparciu o treść art. 446 § 3 i § 4 kc. Do deliktu bowiem doszło dnia 30 listopada 2012 roku tj. po dacie nowelizacji w/w przepisu.

Trafnie zostało ustalone, że relacje powódki, która w dacie wypadku była w wieku 18 lat z matką były nadzwyczaj poprawne. Obie zamieszkiwały razem. Wspólnie prowadziły gospodarstwo domowe. Matka była dla autorki apelacji wsparciem. Zawsze mogła liczyć na jej pomoc - także w aspekcie psychicznym.

Ma rację Sąd meriti, że śmierć matki wywołała u pokrzywdzonej znaczny rozmiar krzywd, które wyrażały się w cierpieniu z tytułu utraty osoby bliskiej. Pomimo upływu blisko 3 lat u powódki nadal pozostaje poczucie żalu i osamotnienia, mimo, że nie doszło do całkowitego załamania w niej linii życiowej i obecnie jest w stanie wykonywać prawidłowo swoje role życiowe oraz funkcjonować w aspekcie psychospołecznym.

Mając tak poczynione ustalenia Sąd Rejonowy ustalając wysokość zadośćuczynienia świadczenie to nieprawidłowo określił.

Suma zadośćuczynienia musi mieć walor kompensacyjny. Oznacza to , że świadczenie to winno korespondować z rodzajem oraz zakresem cierpień pokrzywdzonego.

Uprawniona w toku postępowania likwidacyjnego otrzymała od zakładu ubezpieczeń kwotę 20.000 złotych. Zestawienie tej kwoty ze świadczeniem przyznanym przez Sąd I instancji uzyskujemy kwotę 40.000 złotych, która w realiach niniejszej sprawy nie jest adekwatna do doznanych przez skarżącą cierpień.

Przyznane jej świadczenie jest rażąco zbyt niskie. Odpowiednią sumą jest kwota zadośćuczynienia - 50.000 złotych. Po odliczeniu 20.000 złotych już przyznanej powódce należne jej świadczenie to kwota 30.000 złotych. Do tej więc sumy należało podwyższyć zasądzone świadczenie ( art. 386 § 1 kpc).

Apelacja w pozostałej części jako nieuzasadniona podlegało oddaleniu.

Rozstrzygnięcie w zakresie odsetek ustawowych zarówno od sumy zadośćuczynienia jak też odszkodowania jest prawidłowe i znajduje akceptację Sądu Okręgowego.

Odsetki zostały zasądzone od dnia 16 lipca 2014 roku. Powódka nie udowodniła, że roszczenie o zadośćuczynienie i odszkodowanie stały się wymagalne wcześniej.

Nie zostało złożone do akt sprawy pismo kierowane przez skarżącą do pozwanego na etapie postępowania likwidacyjnego . Nie jest więc znana treść tego pisma oraz data.

Z tego względu przyjęcie wcześniejszej daty, od której miały biec odsetki było nieuzasadnione.

Z tych przyczyn należało orzec jak w sentencji ( art. 385 kpc).

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczona na podstawie art. 98 kpc stosując zasadę w nim wyrażoną odpowiedzialności za wynika sprawy.

SSO Grzegorz Ślęzak

SSO Jarosław Gołębiowski SSO Paweł Hochman

Na oryginale właściwe podpisy