Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 13 października 2015 roku, sygn. akt I C 165/15upr

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 91/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) S A. z siedzibą w W. przeciwko M. S. (1) o zapłatę

1. zasądził od pozwanej M. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 2 012,64 zł. złote z ustawowymi odsetkami za okres od 20 stycznia 2015 r do dnia 13 października 2015 r

2. oddalił powództwo w pozostałej części

3. płatność zasądzonej w punkcie 1 (pierwszym) kwoty rozłożył pozwanej M. S. (1) na 14 (czternaście ) rat miesięcznych z których:

- pierwsza rata w wysokości 62,64 powiększona o odsetki ustawowe od kwoty 2 012,64 zł. złote za okres od 20 stycznia 2015 r do dnia 13 października 2015 będzie płatna do ostatniego dnia miesiąca następnego, po tym w którym uprawomocni się niniejsze orzeczenie oraz -13 kolejnych rat miesięcznych w kwotach po 150 złotych każda będzie płatnych w następujących po sobie bezpośrednio kolejnych miesiącach do 15 -ego dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia któremuś z powyższych terminów płatności,

4. nie obciążył pozwanej M. S. (1) obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie o zasądzenie od pozwanej M. S. (1) kwoty 2 251,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż udzielił pozwanej pożyczki na kwotę 2 000 zł Pozwana mimo wezwania do zapłaty pożyczki nie spłaciła.

Postanowieniem z dnia 06.02. 2015 r. tamtejszy Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz .

W pozwie złożonym w formie papierowej powód podał, iż na dochodzoną w sprawie kwotę składa się kwota 1833,33 zł stanowiąca sumę niespłaconych rat kapitałowych , kwota 75 zł tytułem przekazania sprawy do windykacji, 1,81 zł odsetki kapitałowe od niespłaconego kapitału, naliczane od dnia następnego po dniu rozwiązania umowy do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu , opłata przygotowawcza w kwocie 325 zł, opłata administracyjna w kwocie 16,30 zł .

Pozwana na rozprawie w dniu 06. 10 .2015 r pozwana uznała powództwo i wniosła o rozłożenie zasądzonej kwoty na raty

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 17.09.2014 r. pozwana M. S. (1) zawarła z powodem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę pożyczki w kwocie 2 000 zł,. Całkowita kwota do wypłaty została ustalona na 2 667,76 zł

Na kwotę do zapłaty złożyły się również opłata przygotowawcza w stałej wysokości 390 zł, opłata administracyjna w kwocie 15 zł miesięcznie . Opłaty administracyjne określone były w sposób sztywny . Pozwana nie miała możliwości negocjowania ich wysokości. Koszty przekazania sprawy do postępowania windykacyjnego określono na kwotę 75 zł Przedmiotowa pożyczka miała być spłacana w miesięcznych ratach od 18.10.2014 r do 19.09.2015 r. Na każdą z miesięcznych składała się kwota 166,67 zł kapitału, odsetki, proporcjonalna część opłaty przygotowawczej w wysokości 32,50 zł, comiesięczna opłata administracyjna w kwocie 15 zł

Pozwana spłaciła powodowi 3 pierwsze raty .

Pozwana samotnie wychowuje piętnastoletniego syna. Utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w kwocie 1500 zł. Za komorne płaci miesięcznie 402 zł, za energię elektryczną płaci co drugi miesiąc po 150 zł, za gaz po 40 zł. Spłaca kredyt po 313 zł miesięcznie . Po uiszczeniu opłat zostaje jej na życie około 500 zł

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie w części w przeważającej mierze .

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dowodach z dokumentów przedłożonych przez stronę powodową, a które nie były kwestionowane przez stronę pozwaną oraz na zeznaniach pozwanej , którym Sąd dał w pełni wiarę .

Podstawą prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 720 k.c.. który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W przedmiotowej sprawie pozwana zawarła z powodem umowę pożyczki., w której strony doprecyzowały wysokość pożyczki i sposób spłaty. Pozwana nie spłaciła całości pożyczki w wyznaczonym terminie, więc stronie powodowej należy się jej zwrot. Pożyczka została zaciągnięta w kwocie 2 000 zł i została spłacona nawet w części (3 raty ) .

Pozwana co do zasady uznała powództwo . Uznaniem tym Sąd zgodnie z art. 320 k.p.c jest związany, o ile nie jest ono sprzeczne z prawem. Na zasądzoną kwotę składają się należności: kwota 1833,33 zł stanowiąca sumę niespłaconych rat kapitałowych, kwota 75 zł tytułem przekazania sprawy do windykacji, 1,81 zł odsetki kapitałowe od niespłaconego kapitału, naliczane od dnia następnego po dniu rozwiązania umowy do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu ,

Sąd uznał, iż nie należy się stronie powodowej jedynie część kwoty z tytułu opłaty przygotowawczej oraz pozostałe do spłacenia opłaty administracyjne w wysokości 16,30 zł

W niniejszej sprawie znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 wyżej wskazanej ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Wedle przepisu ustępu 2 punktu 1 wyżej wskazanego artykułu za umowę o kredyt konsumencki uważa się również umowę pożyczki. Co do zasady Sąd nie kwestionował, iż zawarta między stronami umowa narusza regulacje wyżej wskazanej ustawy.

Jednakże, zdaniem Sądu strona powodowa nie może żądać opłaty (administracyjnej i przygotowawczej) w łącznej kwocie 180 plus 390= 570 zł od pożyczonej kwoty 2000 zł, gdyż stanowi to 28,50 % udzielonej pożyczki.

Żądanie opłaty za udzielenie pożyczki w takiej wysokości od udzielonej pożyczki, jest, zdaniem Sądu, sprzeczne z postanowieniami przepisów art. 385 ¹ k.c. Przepis § 1 wyżej wskazanego artykułu stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Norma prawna zawarta w przepisie kolejnego paragrafu stanowi, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei przepis art. 385 1 $ 3 k.c. stanowi, że nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Natomiast przepis kolejnego paragrafu stanowi, że ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Zgodnie z przepisem art. 385 2 k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Zdaniem Sądu, nałożenie opłaty administracyjnej od pożyczki w wysokości 28,5 % pożyczanej kwoty jest sprzeczne z dobrymi obyczajami,

Ponadto, ustalenie opłat administracyjnych wzrastająco, w zależności od długości pożyczki, wskazuje, że powiązana była ona z wynagrodzeniem za okres udzielenia pożyczki, a tym stanowiło obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. Bowiem to odsetki są wynagrodzeniem za czas korzystania z kapitału, a prowizja jest jednorazowym wynagrodzeniem za udzielenie kapitału. Zgodnie z przepisem art. 359 $ 2 1 k.c., maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Tym samym przedmiotowa opłata w oderwaniu od kosztów samej usługi i braku ustalenia stałej wysokości, stawała się ukrytymi, wyższymi niż maksymalne, odsetkami od sumy pożyczonego kapitału. Postanowienie takie, jako zmierzające do obejścia prawa, jest nieważne na mocy przepisu art. 58 § 1 k.c.

Powód byłby uprawniony do żądania w tym miejscu prowizji. Opłatę przygotowawczą i administracyjną należałoby zatem uznać za taką właśnie prowizję

Dlatego Sąd uznał, że maksymalna wysokość wynagrodzenia należna stronie powodowej za udzielenie pożyczki to 10% pożyczonego kapitału, a więc kwota 200 zł. Zwyczajowo w bankach prowizje nie przekraczają tej kwoty, a często są zdecydowanie niższe.

Powód w pozwie domagał się ponadto kwoty 325 zł tytułem opłaty przygotowawczej, która w umowie została ustalona na 390 zł. Pozwana zapłaciła już 3 raty . zgodnie z umową każda rata zawierała kwotę 32, 50 zł opłaty przygotowawczej .Zapłaciła już zatem tytułem opłaty przygotowawczej kwotę 32,50 zł razy 3 = 97,50 zł. W ocenie Sądu należało zasądzić na rzecz powoda z tytułu opłaty przygotowawczej kwotę stanowiąca różnicę pomiędzy należną zdaniem Sądu kwotą 200 zł a zapłaconą już kwotą 97,50 zł, co daje kwotę 102,50 zł., w miejsce żądanej kwoty 325 zł oraz 16,30 zł .

Z powyższych względów Sąd nie znalazł podstaw do zasądzenia dodatkowo kwoty 16,30 zł opłaty administracyjnej . Pozwana już zresztą częściowo ( w zakresie kwoty 45 zł 3 razy po 15 zł) zapłaciła w trzech pierwszych ratach pożyczki, co uzasadniałoby jeszcze bardziej pomniejszenie zasądzonej kwoty .

Sąd oddalił zatem powództwo jedynie w zakresie żądania kwoty 325 zł opłaty przygotowawczej i 16,30 zł opłaty administracyjnej , zasądzając w to miejsce z obu tych opłat kwotę 102,50 zł.

Orzeczenie o odsetkach uzasadnia przepis art. 481 § 1 k.c. Stanowi on bowiem, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na podstawie art. 320 k. p. c Sąd rozłożył zasądzoną kwotę na raty . Sąd uznał, iż powyższą decyzję uzasadnia szczególnie trudna sytuacja finansowa pozwanej, która samotnie wychowuje piętnastoletniego syna , który jest w okresie intensywnego wzrostu . Utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w wysokości 1500 zł netto . Za to ponosi koszty czynszu za mieszkanie ok. 400 zł, opłat za energię elektryczna , gaz , które wynoszą łącznie około 200 zł co drugi miesiąc Spłaca też inny kredyt. Po uiszczeniu stałych opłat pozwanej oraz jej dziecku pozostaje niewielka kwota na zaspokojenie pozostałych potrzeb życiowych . Pozwanej nie udało się, w okresie obowiązywania umowy , spłacać rat wynoszących ponad 200 zł. W ocenie Sądu w granicach możliwości płatniczych pozwanej pozostaje kwota nie przekraczająca 150 zł.

Te same okoliczności, w ocenie Sądu, przemawiają za zastosowaniem art. 102 kp c i odstąpieniem od obciążenia pozwanej obowiązkiem częściowego zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Zauważyć należy, także i to, że powód wszystkie przedsądowe wezwanie do pozwanej kierował na błędny adres (taki sam jak wskazał w pozwie) Zatem pozwana, która nie wiedziała o zamiarze dochodzenia roszczenia na drodze sądowej nie miało możliwości, a roszczenie uznała, nie miała możliwości polubownego załatwienia sporu. Nie powinna ponosić zatem kosztów tego sporu .

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód skarżąc go co do punktu 2 w części oddalającej powództwo i punktu 3 zarzucając:

co do punktu 2 -naruszenie art. art. 353 zn.1 k.c, 385 zn.1 &1. kc, 385 zn.2 kc oraz postanowień umowy pożyczki przez zakwestionowanie zasady swobody kształtowania treści umownego stosunku zobowiązaniowego co obejmuje prawo stron do umownego uregulowania kwestii związanych z ustalaniem opłat i kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki.

co do punktu 3- naruszenia art.320 kpc przez nieorzeczenie o natychmiastowej wymagalności całości świadczenia w razie opóźnienia płatności raty.

Wnosił o zmianę wyroku :

w punkcie 2 przez zasądzenie od pozwanej dodatkowo kwoty 238,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia wyroku Sądu II instancji płatnej w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez sąd II instancji

oraz zmianę punktu 3 wyroku przez dopisanie klauzuli o treści:

"z tym, że uchybienie terminowi płatności którejkolwiek z rat skutkować będzie natychmiastową wymagalność całej pozostałej do spłaty kwoty wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od niespłaconej części należności głównej"

bez orzekania o jego zwrocie na rzecz powoda kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest uzasadniona.

Podniesiony w niej zarzut obrazy zaskarżonym wyrokiem prawa materialnego jest chybiony.

Autor środka odwoławczego stoi na stanowisku, że rozstrzygnięcie dotyczące odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty jest wadliwe. Z zapatrywaniem tym nie można się zgodzić. Do odmiennego poglądu nie prowadzi powołana w apelacji uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r. (por. III PZP 11/70, OSNCP 1971/4/61, OSPiKA 1971/11/202). Orzeczenie to zostało potraktowane przez skarżącego wybiórczo i powierzchownie. Uprawnienie Sądu w postaci rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia, mimo że było ono płatne w całości z mocy prawa materialnego w chwili orzekania, wkracza niewątpliwie w dziedzinę tego prawa. Sąd bowiem rozkładając na raty należne wierzycielowi świadczenie, dokonuje modyfikacji dotychczasowego stosunku prawnego. W chwili decydowania o rozłożeniu na raty Sąd ma za przedmiot swojej decyzji całe należne świadczenie wraz z należnymi od niego odsetkami. Wskutek rozłożenia na raty następuje z mocy konstytutywnego wyroku inne oznaczenie sposobu i terminu spłaty świadczenia należnego wierzycielowi.

Wskutek rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty terminy spłaty ratalnych świadczeń są od tej chwili inne, późniejsze. Leżące zatem u podstaw odsetek zdarzenie w postaci opóźnienia lub zwłoki przestały z mocy konstytutywnego wyroku istnieć co do ratalnych świadczeń w okresie od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. W konsekwencji w wymienionym dopiero co okresie wierzycielowi nie przysługują odsetki z braku materialnoprawnej przesłanki w postaci opóźnienia lub zwłoki. Ten materialny skutek w dziedzinie odsetek następuje ex lege w razie rozłożenia świadczenia na raty na podstawie art. 320 kpc.

Z treści rozstrzygnięcia zawartego w pkt. 1 zaskarżonego wyroku wynika, że od zasądzonej sumy odsetki orzeczono do dnia wyrokowania tj. do dnia 13 października 2015 roku. Uzupełniniem tego rozstrzygnięcia jest rozstrzygnięcie zawarte w pkt. 3 sentencji. Należy zauważyć, że pierwsza rata w wysokości 62,64 złotych została zasądzona z powiększeniem o odsetki ustawowe od całej należnej sumy tj. kwoty 2.012,64 zł za okres od 20 stycznia 2015 roku do 13 października 2015 roku. Podnieść trzeba, że zarówno w przypadku tej raty jak też kolejnych 13 rat orzeczono o odsetkach ustawowych w przypadku uchybienia terminowi ich płatności.

W zaistniałej sytuacji, w realiach rozpoznawanej sprawy brak było podstaw do naliczenia kolejnych odsetek ustawowych w zakresie żądanym przez skarżącego.

Z tych przyczyn zarzut naruszenia art. 353 kc. jest chybiony. Nie można również się zgodzić z zarzutem, iż Sąd Rejonowy wadliwie ustalił wysokość należności głównej, która w pozwie została określona na kwotę 2.251,44 złotych.

Rozważania Sądu meriti w tej mierze zasługują na aprobatę.

Powinnością autora pozwu będącego profesjonalistą było wykazanie, że zgłoszone roszczenie jest uzasadnione. Suma zgłoszona w pozwie ma charakter niejednorodne Obejmuje ona nie tylko sumę pożyczki, ale także zwrot wydatków związanych z jej udzieleniem. Rzeczą powoda było udowodnienie, że takie wydatki były poniesione (art. 6 kc.). Powinności tej skarżący nie uczynił zadość. Jeżeli powód domaga się zwrotu opłaty administracyjnej związanej z zarządzaniem kontem umowy pożyczki, monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki, obsługą wniosków klienta w trybie usługi contact center dla klienta oraz wysyłki komunikatów sms winien udowodnić, że w żądanej wysokości w/w wydatki faktycznie w przypadku przedmiotowego kredytu zostały wygenerowane.

O ile ma zasadniczo rację autor apelacji, że jest on uprawniony do obciążenia pozwanej także opłatą przygotowawczą i administracyjną, o tyle trudno zaakceptować stanowisko wedle którego takowe wydatki można ustalić hipotetycznie (ryczałtowo) w odniesieniu do faktycznie poniesionych. Argument, że uprawnienie takowe wynika z zasady swobodnego kształtowania przez strony treści łączącego je stosunku prawnego nie jest trafny. Co podniesiono wyżej każdy składnik żądanej w pozwie kwoty wymaga udowodnienia, a uprawnieniem i jednocześnie obowiązkiem Sądu jest dokonanie weryfikacji zgłoszonego roszczenia w aspekcie zaoferowanych przez powoda dowodów oraz prawa materialnego.

Można się zgodzić ze skarżącym, że opłata przygotowawcza niekiedy obejmuje również koszty operacyjne. W takim jednak przypadku koszty te oraz ich wysokość winna być precyzyjnie udowodniona.

Na akceptację zasługuje stanowisko Sądu meriti, że w realiach rozpoznawanej sprawy maksymalna wysokość wynagrodzenia należna powodowi za udzielenie pożyczki to 10 % pożyczonego kapitału, a więc kwota 200 złotych. Zwyczajowo w banku pobierane prowizje nie przekraczają tej kwoty, a częstokroć są zdecydowanie niższe.

W realiach rozpoznawanej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, iż zaskarżone orzeczenie premiuje dłużnika. Rozłożenie na raty z powołaniem się na treść art. 320 kpc. było uzasadnione i powołane przez Sąd I instancji ustalenia oraz argumentacja prawna zasługują na aprobatę.

Niezrozumiały jest zarzut dotyczący braku rozstrzygnięcia w zakresie skutków uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Orzeczenie w tej mierze zawarte jest w pkt 3 (zdanie ostatnie) sentencji wyroku.

Mając zatem na względzie przedstawione ustalenia i rozważania należało wniesioną apelację jako niezasadną oddalić (art. 385 kpc.)