Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy wS. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Curzydło

Sędziowie SO: Elżbieta Jaroszewicz, Mariola Watemborska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Kamila Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2016 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. L.

przeciwko W. P. (1), K. P.

i D. P.

o eksmisję

na skutek apelacji pozwanego W. P. (1) i pozwanej D. P. od wyroku Sądu Rejonowego w L. z dnia 26 kwietnia 2016r., sygn. akt I C 117/16

oddala apelację.

Sygn. akt IV Ca 334/16

UZASADNIENIE

Powódka Gmina M. L. wniosła do Sądu Rejonowego w L. pozew, w którym domagała się eksmisji pozwanych – D. P., K. P. i W. P. (1) z lokalu mieszkalnego położonego w L. przy ulicy (...). W uzasadnieniu wskazano, iż pozwani po wypowiedzeniu umowy najmu zajmują lokal bez tytułu prawnego.

Pozwani – D. P., K. P., W. P. (1) nie złożyli odpowiedzi na pozew. Podczas rozprawy pozwana D. P. podniosła, że jest osobą bezrobotna. Pozwany W. P. (1) oświadczył, że aktualnie pracuje.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że w dniu 25 listopada 2013 r. pomiędzy powódką i pozwanym W. P. (1) została zawarta na czas nieokreślony umowa najmu lokalu mieszkalnego położonego w L. przy ul. (...). Z uwagi na narastające zadłużenie w opłatach czynszu w dniu 21 maja 2014 r. powódka wypowiedziała umowę najmu zobowiązując pozwanych do wydania lokalu w terminie do 11 lipca 2014 r.

Ustalił także Sąd I instancji, że pozwany W. P. (2) pracuje w (...) w G. na podstawie umowy zawartej na czas nieokreślony. Pozwany K. P. czasowo pracuje w P., natomiast D. P. jest zarejestrowana w P. (...) w L. jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku.

W oparciu o tak poczynione ustalenia, wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2016r. Sąd Rejonowy nakazał pozwanym, aby opróżnili, opuścili i wydali powódce przedmiotowy lokal mieszkalny. Sąd orzekł jednocześnie, że pozwanym D. i W. P. (1) przysługuje prawo do lokalu socjalnego, orzekając, że prawo takie nie przysługuje pozwanemu K. P.. W punkcie 4 wyroku Sąd Rejonowy nakazał wstrzymać wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia pozwanym przez Gminę M. L. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo Gminy zasługiwało na uwzględnienie. Okolicznością bezsporną- przyznaną przez pozwanych – było to, że wobec skutecznego wypowiedzenia umowy najmu, nie posiadają oni tytułu prawnego do lokalu. Zgodnie z treścią art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Pozwani w trakcie procesu podnosili, że spłacili zadłużenie, co w ich przekonaniu winno skutkować zawarciem nowej umowy najmu. Zauważył Sąd I instancji, że powódka nie wyraziła zgody na zawarcie nowej umowy najmu.

Przepis art. 14 ustawy z dnia 21.06.2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 z późn. zm.) nakłada na sąd obowiązek orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź braku takiego uprawnienia, czyli rozstrzygnięcia w tej kwestii – w sposób pozytywny lub negatywny. Katalog osób, wobec których sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego określony jest w ust. 4 wyżej wymienionego artykułu. Materiał dowodowy zgromadzony w przedmiotowej sprawie pozwolił Sądowi Rejonowemu na ustalenie, iż obowiązek pozytywnego orzeczenia w zakresie prawa do lokalu socjalnego dotyczył wyłącznie pozwanych D. P. oraz W. P. (1).

Odnośnie pozwanego K. P. Sąd stwierdził, że nie spełniał on warunków dla obligatoryjnego orzeczenia wobec niego prawa do lokalu socjalnego. Pozwany ten przyznał, że pracuje czasowo w P.. Sąd więc - na gruncie obowiązujących przepisów - nie miał bezwzględnego obowiązku przyznania mu takiego uprawnienia.

Zgodnie z ust. 6 art. 14 ustawy z dnia 21.06.2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 z późn. zm.) sąd, orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Takie też rozstrzygnięcie zawarł Sąd Rejonowy w punkcie 4 wyroku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie at. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c.

Z takim rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodzili się pozwani D. P. i W. P. (1), składając apelację, w której zaskarżając wyrok w całości wnieśli o jego zmianę i oddalenie powództwa. Apelujący zarzucili wyrokowi :

1.  naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść wyroku, a w szczególności art. 233 k.p.c., w zw. z art. 231 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i dowolnej ich ocenie poprzez domniemania istnienia okoliczności i faktów, których przeprowadzone w sprawie dowody nie uzasadniały;

2.  naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez niedokonanie przez Sąd I instancji należytego uzasadnieni wyroku uwzględniającego powództwo;

3.  naruszenie art. 5 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą niezastosowaniem w/w właściwych przepisów do stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Całe uzasadnienie apelacji sprawdza się w zasadzie do wyjaśnienia, że w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia art. 5 k.c., który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, które byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanych jako bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Zważyć należy, że mając na uwadze treść art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - za pośrednictwem Systemu (...) Prawnej Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest więc przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia stanu faktycznego stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku były prawidłowe. Sąd I instancji – wbrew zarzutom apelacji - właściwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, kierując się przy tym zasadami logicznego rozumowania. Dokonał także prawidłowej oceny merytorycznej zgłoszonego przez powodową Gminę roszczenia. W konsekwencji, zarzuty podniesione w treści apelacji, w ocenie Sądu II instancji, stanowiły jedynie gołosłowną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i stanowiskiem Sądu Rejonowego.

W niniejszej sprawie apelujący pozwani podnoszą zarzut naruszenia prawa materialnego, jak i prawa procesowego. Jako że rozpoznanie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów determinuje dalszy tok wywodu Sądu Okręgowego, odwołanie się do niego nastąpi w pierwszej kolejności, w powiązaniu jednak ze sformułowanymi obok niego zarzutami naruszenia art. 5 kc.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że wyrażona przepisem art. 233 § 1 kpc zasada swobodnej oceny dowodów – sformułowana przez ustawodawcę w ten sposób, że: Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału - odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku z całym zebranym materiałem dowodowym. Jest to podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16.02.1996 r., II CRN 173/95, nie publ.). W orzeczeniu z dnia 10.06.1999 r. (II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655) Sąd Najwyższy stwierdził, że normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Swobodna ocena dowodów nie może być jednak całkowicie dowolna. Przysługujące sądowi prawo swobodnej oceny dowodów musi być tak stosowane, aby prawidłowość jego realizacji mogła być sprawdzona w toku instancji.

Rozpoznając apelację, a zatem i badając całokształt postępowania pierwszoinstancyjnego, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że żaden z zaprezentowanych w apelacji argumentów mających dowodzić naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów nie jest zasadny. Sądowi I instancji nie sposób jest postawić skutecznie zarzutu niewłaściwego rozpoznania sprawy.

Odnosząc się do podnoszonej w apelacji w formie zarzutu kwestii naruszenia zasad współżycia społecznego warto odwołać się do brzmienia przepisu art. 5 kc. Stanowi on, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Ponadto należy mieć na uwadze, że zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki rozstrzygnięcia w sytuacjach wyjątkowych, które przepis ten ma na względzie. Dla jego zastosowania konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku, w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. Na jego podstawie nie można konstruować dyrektyw o charakterze ogólnym i dokonywać uogólnień nawet w sytuacjach uznawanych za typowe (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28.11.1967r., I PR 415/67, OSP 10/68, poz. 210).

W kontekście stanu faktycznego niniejszej sprawy pamiętać należało, że w latach poprzednich występowało, i to w wielu orzeczeniach sądowych, zagadnienie, czy i kiedy dopuszczalne jest oddalenie powództwa windykacyjnego (o wydanie nieruchomości, lokalu) z powodu sprzeczności żądania z zasadami współżycia społecznego, a więc z art. 5 k.c. W sprawach tych sądy, w ślad za Sądem Najwyższym, przyjmowały bardzo często, iż żądanie wyeksmitowania posiadaczy nieruchomości, w tym posiadaczy długoletnich lub znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej stanowi nadużycie prawa, gdyż jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Obecnie przyjmuje się, iż oddalenie powództwa windykacyjnego z powodu sprzeczności żądania z zasadami współżycia społecznego, powinno należeć do wyjątków i że dotychczasowe orzecznictwo, reprezentujące odmienny pogląd, traktować należy jako nieaktualne (zob. m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1980r., III CRN 97/80, OSNCP 12/80, poz. 250, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994r., II CRN 127/94, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2000r., I CKN 440/98 (nie publ.).

Judykatura utrwaliła już pogląd, że norma art. 5 ma charakter wyjątkowy i można ją stosować jedynie w sytuacji, gdy w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego przez inną osobę (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17.10.1969 r., III CRN 310/69, LexPolonica nr 300860, OSNCP 6/70, poz. 115 oraz komentarz do 5 kc pod red. S. Dmowskiego, [w:] LexPolonica).

Pogląd powyższy akceptuje rozpoznający niniejszą sprawę w II instancji Sąd Okręgowy. Przede wszystkim na uwadze mieć należy, iż powodowej Gminie w przedmiotowej sprawie nie sposób jest skutecznie postawić zarzutu nadużywania jej prawa w stosunku do pozwanych. Pozwani są osobami dorosłymi, zdrowymi, nie mają na utrzymaniu małoletnich dzieci. Pozwany W. P. (1) pracuje.

Zauważyć przy tym należy, że apelujący, w wyniku orzeczenia wobec nich eksmisji nie zostali pozbawieni prawa do mieszkania „w ogóle”, przyznano im bowiem prawo do lokalu socjalnego i do momentu złożenia im przez Gminę M. L. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, mają prawo zamieszkiwać w spornym lokalu. Ponadto jak wynika z oświadczenia złożonego przez pozwanych, nie są już oni zadłużeni z tytułu zaległych opłat mieszkaniowych wobec czego to od decyzji powodowej Gminy zależeć będzie czy Gmina zechce zawrzeć z pozwanymi kolejną umowę najmu (co miało już miejsce w odniesieniu do lokalu zajmowanego przez pozwanych – umowa najmu lokalu mieszkalnego zawarta przez pozwanego W. P. (1) w dniu 29.03.2012r. została wypowiedziana pismem z dnia 17.10.2012r., a po spłacie zadłużenia - w dniu 25.11.2013r. - zawarto kolejną umowę najmu.

Brak jest także podstaw do uznania za zasadny zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedokonanie należytego uzasadnienia Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być bowiem uznany za uzasadniony jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy treść uzasadnienia całkowicie uniemożliwia sądowi drugiej instancji dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia. Z taką sytuacja nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie.

Wobec powyższego, apelację pozwanych, jako bezzasadną, należało oddalić, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.