Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Małgorzata Michalska

Sędziowie SO Barbara Kamińska

SO Małgorzata Szeromska (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 czerwca 2016 r. w P.

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko S. N.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 2 grudnia 2015 r.

sygn. akt I C 607/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zasądzoną kwotę podwyższa do 7.221,75 (siedem tysięcy dwieście dwadzieścia jeden i 75/100) złotych i w punkcie 3 znosząc wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami;

2.  oddala apelację pozwanej w całości, a powoda w pozostałej części;

3.  znosi wzajemnie koszty procesu za II instancję między stronami.

Sygn. akt I Ca 288/16

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. 4 listopada 2014 r. wniosła do Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie VI Wydziału Cywilnego pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym przeciwko S. N. o zapłatę 13 651,02 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od 23 listopada 2013 r. do dnia zapłaty, 90 zł oraz 171 zł zwrotu kosztów sądowych i 2,14 zł zwrotu innych kosztów. Kwota dochodzona pozwem stanowiła niezapłaconą pożyczkę.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 02 grudnia 2014 r., w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 1590247/14, Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie - VI Wydział Cywilny uwzględnił w całości żądanie powódki.

W dniu 22 grudnia 2014 r. pozwana wniosła skutecznie sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Pozwana stwierdziła, iż powodowi nie przysługuje wskazane roszczenie ponieważ z kimś innym zawierała umowę, kwestionowała również jego wysokość.

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie - VI Wydział Cywilny przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Płocku.

Pismem z dnia 23 kwietnia 2015 r. powódka uzupełniła braki pozwu z dnia 4 listopada 2014 r. wnosząc o zapłatę kwoty 13.651,02 wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego liczonymi od kwoty 13 561,02 zł od dnia 23 listopada 2013 r. do dnia zapłaty na odpowiednim formularzu wraz z załącznikami. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości podnosząc iż powódka nie udowodniła swojego roszczenia i zamieściła w umowie pożyczki informację i klauzule naruszające przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, skutkujące sankcją kredytu darmowego oraz sprzeczność naliczonych kosztów pożyczki z zasadami współżycia społecznego.

Wyrokiem z 2 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Płocku zasądził od pozwanej S. N. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. kwotę 6 141,95 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia 10.02.2014 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo oddalił i zasądził od powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz pozwanej S. N. kwotę 163,42 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następującym stanie faktycznym:

W dniu 2 lipca 2013 r. pomiędzy pozwaną S. N. a (...) spółką akcyjną z siedzibą w G. została zawarta umowa pożyczki numer (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 14 609,07 zł. Pozwana oświadczyła, iż chce skorzystać z opcji obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, której koszt wynosił 3 856,81 zł. Ponadto pożyczkobiorczyni zobowiązana została ponieść koszt opłaty wstępnej w wysokości 3 652,26 zł należnej za czynności związane z zawarciem niniejszej umowy .

Pismem z dnia 17 września 2013 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty należności w kwocie 1 167,15 zł w tym l 163,31 zł tytułem niespłaconej kwoty pożyczki oraz 3,84 zł tytułem odsetek . Pismem z dnia 15 października 2013 r. powódka wypowiedziała pozwanej przedmiotową umowę pożyczki z zachowaniem 30 - dniowego terminu wypowiedzenia. Skutkiem tego powódka wezwała pozwaną do zapłaty w nieprzekraczalnym terminie 7 dni wymagalnego zadłużenia na dzień 13 października 2013 r. w wysokości l 892,60 zł.

Powyższy stan faktyczny, w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o przytoczone w pozwie twierdzenia oraz na podstawie analizy dokumentów prywatnych złożonych przez powódkę.

Pozwana zakwestionowała naliczenie przez powódkę opłaty wstępnej w wysokości 3 652,26 zł oraz wysokość kosztów obsługi pożyczki w domu w kwocie 3 856,81 zł.

Sąd Rejonowy dokonał następującej oceny prawnej:

Stwierdził, iż zgodnie z ciężarem dowodu opisanym w art. 6 k.c. to na powódce ciążył obowiązek wykazania istnienia wierzytelności, czemu nie sprostała. To interes strony, jakim jest wygranie procesu, nakazuje jej podjąć wszelkie możliwe czynności procesowe w celu udowodnienia przedstawionych twierdzeń o faktach, zaś strony nie można zmusić do ich podjęcia. Sąd stwierdził, że zasada pacta sunt servanta jest podstawową zasadą obrotu prawnego w zakresie stosunków obligacyjnych, gwarantując bezpieczeństwo uczestnikom tego obrotu, pewność rozstrzygnięć w przypadku ewentualnych sporów, a dzięki temu przyczynia się do rozwoju stosunków prawnych, a co za tym idzie do rozwoju świadomości i kultury prawnej. W niniejszej sprawie treść stosunku prawnego, łączącego strony, została ukształtowana umową pożyczki numer (...) z dnia 2 lipca 2013 r., w której strony w sposób jednoznaczny, używając zwrotów prawnych, zdefiniowanych w kodeksie cywilnym, określiły swoje prawa i obowiązki.

Strona powodowa jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek krótkoterminowych i przy zawieraniu umów posługuje się wzorcami umownymi. Dlatego też Sąd Rejonowy stwierdził, że należało ustalić, czy postanowienia umowy zawartej w dniu 2 lipca 2013 r. były dla ich stron wiążące. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że może dokonać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek. Kodeks cywilny w art. 22 ¹ pod pojęciem konsumenta wskazuje osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą pozwanej.

W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. "rażące naruszenie interesów konsumenta" oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. A. postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, która to sprzeczność rażąco narusza jego interesy.

Sąd Rejonowy nie znalazł żadnej podstawy do obciążenia pozwanej rzekomo poniesionymi przez stronę powodową kosztami opłaty wstępnej w wysokości 3 652,26 zł. Strona powodowa nie udowodniła w uznaniu Sądu I instancji żądania pozwu w tym zakresie ani co do zasady, ani co do wysokości. Wskazał, że określone w treści umowy pożyczki uprawnienie strony powodowej do obciążenia pozwanej kosztami opłaty wstępnej od udzielenia pożyczki jest nadmierne. W ocenie Sądu I instancji te postanowienia są niedozwolone w zakresie w jakim przewidują obowiązek poniesienia przez pożyczkobiorcę kosztów z tego tytułu w określonej w umowie wysokości. Ocena nieuczciwego charakteru postanowienia umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej wymagała bowiem dokonania przez Sąd weryfikacji "przyzwoitości" konkretnej klauzuli. Sąd Rejonowy stwierdził, że zapis umowny, który zastrzega koszty opłaty wstępnej na poziomie określonym we wzorcu, ewidentnie narusza interesy konsumenta oraz kształtuje jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i należy uznać go za godzący w równowagę kontraktową tego stosunku. Skutkuje to jego bezskutecznością w zakresie wysokości przedmiotowych opłat. Sąd Rejonowy stwierdził, że nawet przy przyjęciu, iż powyższe zapisy nie stanowią klauzul niedozwolonych, niewątpliwie są one sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Opłaty określone w § 3 umowy pożyczki w świetle czynności nimi objętych są rażąco wygórowane. Analizując zasadność roszczenia w tym zakresie Sąd Rejonowy podniósł, iż co prawda wysokość tych kosztów została ustalona umową stron, to jednakże swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom.

Sąd Rejonowy nie znalazł również żadnej podstawy do obciążenia pozwanej poniesionymi przez stronę powodową kosztami opłaty za obsługę pożyczki w domu (umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa). Strona powodowa nie udowodniła bowiem żądania pozwu w tej wysokości. Ponadto brak jest jednostkowych cen obsługi w domu - tj. cen jednostkowych każdej kolejnej wizyty w domu pozwanej z tytułu odbioru raty pożyczki. Tym samym Sąd nie był w stanie stwierdzić jakie kwoty składają się na kwotę 3 856,81 zł tytułem obsługi w domu. Z uwagi na brak w aktach sprawy dowodu doręczenia wypowiedzenia niniejszej umowy pożyczki, Sąd I instancji uznał, iż niniejsze wypowiedzenie zostało doręczone pozwanej w dniu doręczenia odpisu nakazu zapłaty z dnia 02 grudnia 2014 r. wraz z odpisem pozwu tj. 10 grudnia 2014 r.

Na powyższe rozstrzygnięcie apelację wniosła zarówno strona pozwana jak i powodowa. Pierwsza z wymienionych zaskarżyła zapadły wyrok w części uwzględniającym powództwo ponad kwotę 5 499,20 zł i zarzuciła mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na nieprawidłowym uznaniu, iż zadłużenie pozwanej względem powódki wynosi 6 141,95 zł podczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności przy uwzględnieniu zarzutu błędnego określenia przez powódkę rzeczywistej rocznej stopu oprocentowania pożyczki skutkującego tzw. „sankcją kredytu darmowego” wynika, iż zadłużenie to wynosiło na dzień wytoczenia powództwa 5 499,20 zł. Z ostrożności procesowej, na wypadek nieuwzględnienia tego zarzutu pozwana podniosła, zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, poprzez jego niezastosowanie i przyjęjcie, iż dokonane przez pozwaną wpłaty w części 552,75 zł zostały przez powódkę prawidłowo zaksięgowane na poczet odsetek umownych, podczas gdy przy uwzględnieniu art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wpłaty te powinny pomniejszyć kapitał pożyczki. Mając powyższe na uwadze powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 5 499,20 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia 10 lutego 2014 r. i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Strona powodowa zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w części co do rozstrzygnięcia dotyczące oddalenia powództwa i zasądzenia od powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz pozwanej S. N. kwotę 163,42 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i zarzuciła mu naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 385 ¹ § 1 zdanie 1 k.c. prowadzące do przyjęcia, że postanowienie umowne zastrzegające wysokość opłaty wstępnej ma charakter niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu tego przepisu, podczas gdy prawidłowa interpretacja zastosowanego przez pożyczkodawcę postanowienia umownego nie kształtuje praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie narusza rażącą jego interesów, a tym samym przesłanki uznania ww. postanowienia umownego za niedozwolone nie zostały w niniejszej sprawie wypełnione. Naruszenie prawa materialnego art. 58 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że naliczenie przez powoda opłaty wstępnej stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego, podczas gdy w ocenie skarżącego naliczenie tychże opłat nie stanowi obejścia w/w regulacji, a jedynie stanowi wyraz swobody kontraktowej wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Naruszenie prawa procesowego poprzez ingerencję Sądu w przebieg postępowania przypisany wyłącznie stronom, podczas gdy w procesie tym to strona jest wyłącznym gospodarzem postępowania i sama decyduje, jakie zarzuty chce podnieść, a jakie nie – za wyjątkiem tych, które Sąd uwzględnia z urzędu. Jeśli zatem strona pozwana nie negowała wizyt, które przedstawiciel powoda odbył w jej miejscu zamieszkania w celu odbioru rat pożyczki, Sąd winien nie ingerować w tym zakresie. Na tej podstawie wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu w pierwszej instancji według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego. Dodatkowo wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za drugą instancję według norm przepisanych.

Powódka wniosła również w odpowiedzi na apelację pozwanej, o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powódki częściowo zasługuje na uwzględnienie .

Sąd II instancji, nie podziela stanowiska powódki o przekroczeniu przez Sąd Rejonowy swoich uprawnień co do negowania ilości wizyt, które odbyły się w miejscu zamieszkania pozwanej. W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy nie negował ilości wizyt, kwestionował należyte udowodnienie żądania pozwu we wskazanej wysokości. Sąd stwierdził, że brak jest jednostkowych cen obsługi w domu i w związku z tym nie jest w stanie stwierdzić jakie kwot składających się na sumę 3 856,81 zł. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, iż wysokość żądanych roszczeń jest niezgodna z dobrymi obyczajami, jednakże nie oznacza to, iż powódce nie przysługują żadne kwoty. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że w części wskazane roszczenie jest zasadne. Na podstawie przedstawionych informacji Sąd II instancji ustalił, że całkowity koszt wizyt w miejscu zamieszkania pożyczkobiorczyni wynosił 3 856,81 zł, w okresie obowiązywania umowy miało odbyć się 71 wizyt, pierwsza w celu wypłaty pieniędzy i 70 w celu odbioru wymaganych rat. Na podstawie tych okoliczności Sąd Okręgowy ustalił iż jedna wizyta powinna kosztować 54,32 zł.

3856,81zł : 71= 54,32 zł

Przy przyjęciu, że umowa pożyczki została wypowiedziana 15 października 2013 r. w miejscu zamieszkania pożyczkobiorczyni powinno odbyć się 15 wizyt, a więc całkowity koszt usługi obsługi kredytu w miejscu zamieszkania pożyczkobiorczyni wynosił 814,80 zł i w tym zakresie Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki za zasadne.

15 x 54,32 zł = 814,80 zł

Częściowo bezpodstawny wydaje się również zarzut powódki co do niewłaściwego zastosowania art. 58 k.c. poprzez uznanie, że naliczanie przez powódkę opłaty wstępnej stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego. W omawianej sprawie Sąd zastosował art. 353 ¹ k.c. będący przepisem szczególnym wobec art. 58 k.c. Sąd II instancji podziela stanowisko Sądu Rejonowego, iż kwota wskazana przez pożyczkodawcę jako opłata wstępna jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i kształtuj obowiązki drugiej strony umowy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Jednocześnie należy stwierdzić, iż pogląd Sądu Rejonowego, że kredytodawcy nie przysługuje żadna opłata w tym zakresie wydaje się błędne. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż uchylenie obowiązywania art. 7a ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, który regulował maksymalną kwotę wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki na poziomie 5 % kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego, nie oznacza dowolności przy ustalaniu tej wartości. Mając powyższe na uwadze postanowił przyznać powodowi opłaty w wysokości 5%, rzeczywiście udzielonej pożyczki po odliczeniu opłaty wstępnej i opłaty za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania.

7 100 zł x 5%= 355 zł

Mając również na uwadze kwotę wpłaconą już przez pożyczkobiorczynię Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu I instancji i zasądził na rzecz powódki kwotę 7 221,75 zł.

7100zł + 814,80 + 355 zł – 1048,05 = 7221,75 zł.

Sąd II instancji nie podziela stanowiska powódki co do błędnego zastosowania art. 385 ¹ § 1 k.c. przez Sąd Rejonowy. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, fakt iż postanowienia zawarte w umowie pożyczki wiążący strony kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażącą naruszają jego interesy. Wymiar jakimi strona powodowa obciążyła pozwaną jest nadmierny i sprzeczny z dobrymi obyczajami w związku z tym Sąd Rejonowy słusznie zastosował niniejszy przepis przy orzekaniu w tej sprawie.

Sąd uznał za niezasadne zarzuty przedstawione przez pozwaną. Należy przyznać rację twierdzeniom powoda przedstawionym w odpowiedzi na apelację, iż powódka nie przedstawiła żadnych wyjaśnień co do sposobu swoich obliczeń, na podstawie których stwierdziła, iż kredytodawca błędnie wyliczył roczną rzeczywistą stopę oprocentowania. W związku z powyższym nie można również stwierdzić naruszenia art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim również wskazanym przez pozwaną jako zarzut.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok, stosując art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu za II instancję, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. apelacja powódki został uwzględniona w niewielkim zakresie zaś pozwanej oddalona w całości w związku z czym wzajemne zniesienie kosztów jest zasadne.