Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Ryszard Marchwicki (spr.)

Sędziowie: SSO Małgorzata Wiśniewska

SSO Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2016 roku na posiedzeniu niejawnym w Poznaniu

sprawy z wniosku spółki (...) S.A. z siedzibą w T.

z udziałem P. K.

o wpis hipotek przymusowych

na skutek apelacji wnioskodawcy spółki (...) S.A.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Środzie Wielkopolskiej z dnia 1 grudnia 2015 roku w sprawie L. Dz. Kw. (...)

postanawia:

1. apelację oddalić ;

2. kosztami postępowania odwoławczego obciążyć wnioskodawcę i uczestnika postępowania w zakresie przez nich poniesionym .

/-/ Ryszard Małecki /-/ Ryszard Marchwicki /-/ Małgorzata Wiśniewska

UZASADNIENIE

W dniu 3 czerwca 2015 roku wnioskodawca - spółka (...) S.A. złożyła wniosek o wpis w księdze wieczystej nr (...) hipoteki przymusowej do kwoty 200.000 zł na swoją rzecz, wyłącznie na udziałach w nieruchomości P. K., wynoszących 6/46 (numer udziału w prawie: (...)) i 2/46 (numer udziału w prawie: (...)), celem zabezpieczenia przysługującej spółce (...) S.A. wierzytelności zasądzonej solidarnie od G. G., K. U., P. K., G. K. i H. B. w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z dnia 7 listopada 2007 roku przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie w sprawie I Nc 89/14.

Do wniosku dołączono wyżej wymieniony nakaz zapłaty z dnia 7 listopada 2007 roku w którym Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie nakazał pozwanym zapłatę kwoty 4.238.926,17 zł.

Pismem z dnia 22 czerwca 2015 roku P. K. wniósł o oddalenie wniosku, wskazując, że nie istnieje wskazana we wniosku wierzytelność oraz tytuł zabezpieczenia. Uczestnik wskazał, że we wniosku spółka (...) S.A. powołuje się na inny nakaz zapłaty, niż załączony. Ponadto Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 2 czerwca 2015 roku wydanym w sprawie I ACz 809/15 wstrzymał wykonanie załączonego do wniosku nakazu zapłaty. Nadto pismem z dnia 14 lipca 2015 roku pełnomocnik uczestnika zwrócił uwagę, że w przedłożonym przez wnioskodawcę nakazie zapłaty brak jest elementów identyfikujących dłużnika, tj. jego numeru PESEL, co na tle regulacji § 129 ^{( 1 )}Regulaminu urzędowania sądów powszechnych nie pozwala na uwzględnienie wniosku.

Postanowieniem z dnia 4 września 2015 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Środzie Wielkopolskiej wniosek oddalił. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawca złożył jeszcze dwa odrębne wnioski o wpis hipoteki przymusowej na podstawie tego samego nakazu zapłaty. Mimo że generalnie repartycja wierzytelności hipotecznej jest dopuszczalna, to nie może prowadzić do sytuacji w której suma hipoteki będzie przewyższać o więcej niż połowę zabezpieczaną wierzytelność. A w przedmiotowej sprawie łączna suma hipotek przekraczała maksymalną sumę hipoteki określoną w przepisach (art. 110 ^{( 1 )} u.k.w.h.).

Od powyższego skargę wniósł wnioskodawca, wnosząc o wpisanie hipotek przymusowych i zasądzenie kosztów postępowania skargowego. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  wyjątkowo rażące naruszenie art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez uznanie, że pozostałe postępowania o wpis hipoteki przymusowej nie są prawomocnie zakończone, podczas gdy z akt księgi wieczystej i urządzeń ewidencyjnych Sądu wynika co innego,

2.  błędne ustalenie, że wierzyciel wniósł o wpis hipotek na łączną kwotę 7.949.965,26 zł podczas gdy wnioskowano o wpis hipotek na łączną kwotę 6.811.387,04 zł, co wynika ze złożonych wniosków,

3.  błędne zastosowanie art. 110 ¹ u.k.w.h.,

4.  nieuzasadnionego zastosowania przepisu art. 626 ⁹ k.p.c.

Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Środzie Wielkopolskiej oddalił wniosek i kosztami postępowania obciążył wnioskodawcę w zakresie przez niego poniesionym. W uzasadnieniu wskazano, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym jest tytułem zabezpieczenia między innymi do czasu wstrzymania jego wykonalności (art. 492 § 3 k.p.c.), co miało miejsce w tej sprawie i stanowi podstawę odmowy wpisu.

Apelacje od powyższego orzeczenia złożyła spółka (...) S.A., zaskarżonemu orzeczeniu zarzucając naruszenie przepisów postępowania:

1.  art. 128 § 1 k.p.c., art. 130 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., względnie naruszenie przepisu art. 132 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie, co skutkowało niedoręczeniem wnioskodawcy odpisu pisma procesowego uczestnika z dnia 26 czerwca 2015 roku, przy którym- jak się domyślać może wnioskodawca- przedłożono do akt sprawy kserokopię odpisu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2015 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt: I ACz 809/15, co doprowadziło do naruszenia zasady kontradyktoryjności i równouprawnienia stron,

2.  art. 626 § 2 k.p.c. i art. 31 ust. 1 u.k.w.h. poprzez poczynienie ustaleń w oparciu jedynie o kserokopię postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2015 roku w sytuacji, w której z powołanych przepisów wynika, że w postępowaniu wieczystoksięgowym ustalenia prowadzone są jedynie w oparciu o dokumenty, a niepoświadczona kserokopia nie może być kwalifikowany jako dokument,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez poczynienie ustalenia, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 7 listopada 2007 roku, wydany przez Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt: I Nc 89/14, utracił cechę tytułu zabezpieczenia, w sytuacji, w której zgromadzony w sprawie materiał w żadnym razie nie upoważnia do poczynienia takiego ustalenia,

4.  art. 492 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że orzeczenie w przedmiocie wstrzymania wykonania nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie w dniu 7 listopada 2014 roku sygn. akt I Nc 89/14 pozbawiło ten nakaz waloru tytułu zabezpieczenia,

5.  § 129 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2014 roku, poz. 259) poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że przepis ten znajduje zastosowanie również w odniesieniu do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, w oparciu o który ma być dokonany wpis hipoteki przymusowej,

6.  powyższe uchybienia procesowe doprowadziły do dalszego uchybienia procesowego- nieuzasadnionego zastosowania przepisu art. 626 ⁴ k.p.c.

Na tej podstawie wniesiono o:

1.  wpisanie w dziele IV księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ś., hipotekę przymusową do kwoty 200.000 zł (dwustu tysięcy złotych) na rzecz (...) S.A. z siedzibą w T., wyłącznie na udziałach w nieruchomości P. K., wynoszących: 6/46 (numer udziału w prawie: 16) i 2/46 (numer udziału w prawie: 13), celem zabezpieczenia przysługującej (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w T. wierzytelności w kwocie 124.200,54 zł (sto dwadzieścia cztery tysiące dwieście złotych i pięćdziesiąt cztery grosze), zasądzonej solidarnie- od: G. G., K. U., P. K., G. K. i H. B., stwierdzonej nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 7 listopada 2007 roku wydanym przez Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt: I Nc 89/14,

2.  zasądzenie od uczestnika, P. K., na rzecz wnioskodawcy, kosztów postępowania apelacyjnego, z uwzględnieniem: opłaty od skargi na orzeczenie referendarza sądowego, kosztów zastępstwa procesowego w tym postępowaniu oraz opłaty od apelacji i kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd O kręgowy zważył , co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Stosownie do art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. wpis w księgach wieczystych dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Natomiast zgodnie z § 2 tego artykułu sąd rozpoznając wniosek o wpis, bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawą dokonania żądanego w nim wpisu. Badanie formy polega na sprawdzeniu czy wniosek odpowiada wymaganiom formalnym. Badanie treści dokumentu dołączonego do wniosku mieści w sobie konieczność oceny, czy dokument ten stanowi uzasadnioną podstawę wpisu. Badanie treści księgi odnosi się do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej. Wynika z tego, że postępowanie dowodowe w sprawach wieczystoksięgowych przeprowadzane jest wyłącznie w wyżej wskazanym ograniczonym zakresie.

Rację ma co prawda skarżący podnosząc, że wstrzymanie wykonalności nakazu zapłaty nie powoduje utraty przez niego cechy tytuł zabezpieczenia. Wykonalność dotyczy bowiem możliwości prowadzenia egzekucji na podstawie określonego aktu, w tym wypadku nakazu zapłaty, natomiast zabezpieczenie pozwala jedynie na zabezpieczeniu majątku by ewentualna przyszła egzekucja była skuteczna. Samo zabezpieczenie roszczenia nie prowadzi do wykonania orzeczenia, a zatem wstrzymanie jego wykonania nie ma wpływu na możliwość zabezpieczenia. Pogląd taki zaprezentował także D. Zawistowski w glosie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2003 roku (III CZP 58/03), a także G. Julke w glosie do tej samej uchwały i w ocenie Sądu Okręgowego stanowisko to jest słuszne i w konsekwencji zasługuje na uwzględnienie w niniejszej sprawie.

Nadto przepis art. 492 § 1 i 2 k.p.c. stanowi, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności, sąd zaś na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. W odniesieniu do takiego tytułu zatem Sąd może nie tylko wstrzymać wykonalność, ale także ograniczyć zabezpieczenie. Skonstruowanie dwóch różnych roszczeń przez ustawodawcę implikuje, że orzeczenie jednego nie może odnieść skutku drugiego.

Jak już było wyżej wskazane zgodnie z art. 492 § 1 k.p.c. nakaz zapłaty wywołuje skutki prawne przed jego uprawomocnieniem. Między innymi nieprawomocny nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej, bez nadania mu klauzuli wykonalności (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2003 roku, III CZP 92/03, LEX nr 82115; T. Czech, Komentarz do art.110 u.k.w.h., LexisNexis 2014; J. Pisuliński, Komentarz do art.110 u.k.w.h., LexisNexis 2014). W judykaturze również zwrócono uwagę, iż nieprawomocny nakaz zapłaty stanowiący podstawę wpisu hipoteki przymusowej nie jest tytułem wykonawczym, o którym mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h., lecz tytułem zrównanym w skutkach prawnych z postanowieniem sądu o udzieleniu zabezpieczenia, wymienionym w art. 110 u.k.w.h. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 roku, III CSK 326/12, LEX nr 1431016). W doktrynie podniesiono, że nakaz zapłaty jest tytułem zabezpieczenia do czasu jego uchylenia (art. 496 k.p.c.), uprawomocnienia się (art. 494 k.p.c.) albo uzyskania cechy natychmiastowej wykonalności (art. 492 § 3 k.p.c.) (por. P. Telenga w: Komentarz aktualizowany do art. 492 k.p.c. pod red. A. Jakubeckiego, opubl. LEX 2016).

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy należy stwierdzić, że przedstawiony przez wnioskodawcę nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w dniu 7 listopada 2014 roku w sprawie o sygn. akt I Nc 89/14 stanowi tytuł zabezpieczenia. Nie ma na to wpływu okoliczność, że Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 2 czerwca 2015 roku w sprawie I Acz 809/15 wstrzymał wykonanie tego nakazu. Równocześnie nie doszło do uchylenia, uprawomocnienia się albo uzyskania cechy natychmiastowej wykonalności przez przedmiotowy nakaz zapłaty – zdarzeń które powodują utratę charakteru tytułu zabezpieczenia.

Niemniej apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie z innych względów .

W sytuacji gdy wniosek o wpis hipoteki jest wynikiem repartycji zabezpieczenia, z jego treści winno wynikać, w jaki sposób wnioskodawca tej repartycji dokonał. Wnioskodawca winien więc wskazać, w jaki sposób dokonał podziału kwoty wierzytelności podlegającej zabezpieczeniu na poszczególne nieruchomości ze wskazaniem numerów ksiąg wieczystych, do których skierował pozostałe wnioski o wpis hipotek na skutek repartycji zabezpieczenia. Wymóg ten ma umożliwić sądowi wieczystoksięgowemu weryfikację repartycji w celu uniknięcia nadzabezpieczenia bez konieczności samodzielnego poszukiwania ewentualnych innych wniosków.

W niniejszej sprawie wnioskodawca nie sformułował wniosku w sposób umożliwiający weryfikację prawidłowości dokonanej repartycji, co uniemożliwiało uwzględnienie wniosku.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. stanowiącego regułę orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego. W judykaturze zostało wyjaśnione, że w sprawie o wpis hipoteki przymusowej nie występuje sprzeczność interesów pomiędzy żądającym wpisu wnioskodawcą a uczestnikami, ustanowienie bowiem hipoteki przymusowej leży tylko w interesie wnioskodawcy (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1973 r., III CZP 96/72, OSNC 1973/9/146; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2010 r., II CZ 54/10, OSNC-ZD 2011/2/33). W takiej sprawie ma zastosowanie zasada wyrażona w art. 520 § 1 k.p.c. i brak podstaw do stosowania wyjątków uregulowanych w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. Wniosek o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od uczestnika nie mógł zostać uwzględniony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r., III CKN 497/98, OSNC 2000/6/116).

/-/ Ryszard Małecki /-/ Ryszard Marchwicki /-/ Małgorzata Wiśniewska