Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2016 r. w Lublinie

sprawy Ł. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 30 listopada 2015 r. sygn. akt VII U 2333/14

oddala apelację.

Jacek Chaciński Elżbieta Gawda Krzysztof Szewczak

Sygn. akt III AUa 82/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 października 2014 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił Ł. M. prawa do renty socjalnej, ponieważ komisja lekarska ZUS ustaliła, że nie jest on całkowicie niezdolny do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji Ł. M. domagał się jej zmiany poprzez przyznania mu prawa do renty socjalnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Ł. M. prawo do renty socjalnej od dnia (...)r. do(...)r.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że Ł. M. urodzony w dniu (...), złożył w dniu 12 sierpnia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. wniosek o rentę socjalną. W toku postępowania administracyjnego wszczętego na skutek tego wniosku lekarz orzecznik ZUS dokonał oceny zdolności do pracy ubezpieczonego i w orzeczeniu z dnia 29 sierpnia 2014 r. stwierdził, iż Ł. M. jest całkowicie niezdolny do pracy do dnia 31 sierpnia 2017 r., a całkowita niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia.

Organ rentowy zgłosił zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i przekazał sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 1 października 2014 r. ustaliła, iż wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

Organ rentowy na podstawie tego ostatniego orzeczenia wydał zaskarżoną decyzję, którą odmówił wnioskodawcy prawa do renty socjalnej.

W celu zbadania prawidłowości zaskarżonej decyzji i zasadności odwołania Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego lekarza nefrologa. Biegła lekarz nefrolog dr n. med. E. N. w opinii z dnia 16 grudnia 2014 r. wskazała, iż po przeprowadzeniu badania bezpośredniego wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną zgromadzoną w aktach sprawy uznała, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy z przyczyny przewlekłego schorzenia nerek. Biegła podała, iż Ł. M. od 1 roku życia leczony jest z powodu zespołu nerczycowego w przebiegu zapalenia kłębuszków nerkowych o charakterze zmian submikroskopowych (rozpoznanie potwierdzone zostało biopsją nerki). Schorzenie jest nieuleczalne, przebiega z okresami remisji i nawrotami, cechuje się znacznym białkomoczem, obrzękami, zaburzeniami białkowymi i lipidowymi. Choroba trwa od wczesnego dzieciństwa, ma charakter przewlekły, postępujący, nawracający w postaci zaostrzeń objawów klinicznych i nie rokuje poprawy ani wyleczenia.

W związku z zastrzeżeniami Przewodniczącego Komisji Lekarskich ZUS złożonymi do powyższej opinii biegłego, organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza specjalisty z zakresu medycyny pracy.

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 25 maja 2015 r. uznał za uzasadnione dopuszczenie dowodu jedynie z opinii uzupełniającej biegłego nefrologa, zlecając mu zapoznanie się z zastrzeżeniami organu rentowego i wypowiedzenie czy i w jakim zakresie mają one wpływ na treść wydanej opinii.

Biegła nefrolog po zapoznaniu się z zastrzeżeniami organu rentowego, podtrzymała swoją wcześniejszą opinię uznając wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do pracy przez okres 3 lat, tj. od dnia (...)r. do dnia (...)r.

W związku z opinią uzupełniającą biegłego nefrologa, organ rentowy zgłosił ponowne zastrzeżenia i wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy. Sąd Okręgowy oddalił ten wniosek dowodowy ZUS uznając, że jest on zbędny i zmierza jedynie do przewlekłości postępowania.

Sąd I instancji obdarzył w całości wiarą przytoczone dowody z opinii biegłego lekarza nefrologa, a także dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach postępowania administracyjnego. Sąd Okręgowy podkreślił, że dokumenty te zostały sporządzone w przepisanej formie, na podstawie obowiązujących w dacie ich wydania przepisów prawa, przez kompetentne osoby, w ramach przysługujących im uprawnień. Sąd I instancji oparł się w szczególności na opiniach biegłego lekarza nefrologa z dnia 16 grudnia 2014 r. oraz 25 maja 2015 r.

Z opiniami biegłego wydanymi w sprawie niniejszej nie zgadzał się organ rentowy, zgłaszając do nich zastrzeżenia. Sąd I instancji uznał, że zastrzeżenia organu rentowego do opinii biegłego lekarza nefrologa nie zasługiwały na uwzględnienie, co sprawiło, że nie było konieczne dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego. Sąd Okręgowy uznał, że wydane w sprawie opinie biegłego lekarza nefrologa (zasadnicza z dnia 16 grudnia 2014 r. i uzupełniająca z dnia 25 maja 2015 r.) są wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, zawierają niezbędne wiadomości specjalne oraz kompleksową analizę stanu zdrowia ubezpieczonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r., II UKN 96/99 – OSNP 2000, nr 23, poz. 869).

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie Ł. M. zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji wskazał, iż stosownie do art. 4 ust. l ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 982 ze zm.), renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)  przed ukończeniem 18 roku życia;

2)  w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia;

3)  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Rentę przyznaje się na stałe - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała (art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy), bądź na wskazany okres - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa (art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy).

Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2006 r., II UZP 4/06 (OSNP 2006, nr 21-22, poz. 334) oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2009 r., I UK 346/08 (LEX nr 515411) Sąd Okręgowy podniósł, że całkowita niezdolność do pracy może powstać po upływie okresów wskazanych w powyższym przepisie, ale dla nabycia prawa do renty socjalnej istotne jest, żeby przyczyna naruszenia sprawności organizmu osoby ubezpieczonej (powodująca całkowitą niezdolność do pracy) powstała nie później niż w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1- 3 ustawy o rencie socjalnej.

Sąd I instancji wskazał, że pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” i „naruszenie sprawności organizmu" nie są tożsame. Można więc stwierdzić, że całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu mogą powstać w różnych momentach. Możliwe jest więc, że całkowita niezdolność do pracy powstanie później niż naruszenie sprawności organizmu. Może się zdarzyć, że zmiany chorobowe u osoby, u której doszło do naruszenia sprawności organizmu, nasilą się do tego stopnia, że uniemożliwią jej wykonywanie jakiejkolwiek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2007 r., II UK 259/06 - LEX nr 1615842)

Tak więc zasadnicze znaczenie ma to, że naruszenie sprawności organizmu z powodu którego doszło do całkowitej niezdolności do pracy musi powstać w okresach wymienionych w art. 4 ust. l pkt 1-3 ustawy o rencie socjalnej.

Całkowita niezdolność do pracy musi pozostawać w związku przyczynowym z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w okresach wynikających z przepisu art. 4 ust. l pkt 1-3 ustawy.

W ocenie Sądu I instancji Ł. M. spełnia przesłanki prawa do renty socjalnej. Wnioskodawca został uznany przez biegłego lekarza nefrologa za osobę całkowicie niezdolną do pracy, przy czym niezdolność powstała przed ukończeniem 18 roku życia.

Uznając zasadność odwołania wnioskodawcy Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał Ł. M. prawo do renty socjalnej na okres 3 lat tj. od(...)r. do(...)r.

Apelację od wyroku Sądu I instancji wniósł organ rentowy, zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. 2013 r., poz. 982 ze zm.) oraz sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyznanie prawa do okresowej renty socjalnej osobie, której stan zdrowia nie uzasadnia uznania jej za całkowicie niezdolną do pracy. Organ rentowy wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Organ rentowy podniósł, że Sąd I instancji podzielił opinię biegłego, zgodnie z którą wnioskodawca cierpi na przewlekłe schorzenie nerek, co powoduje całkowitą niezdolność do pracy w okresie od (...)r. do (...)r. Wniesione przez organ rentowy zastrzeżenia do opinii biegłego wraz z wnioskiem dowodowym o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy nie zostały uwzględnione przez Sąd I instancji.

Organ rentowy wskazał, że za osobę całkowicie niezdolną do pracy uznaje się taką osobę, która z racji posiadanych schorzeń nie jest w stanie wykonywać jakiejkolwiek pracy zarobkowej. W świetle zgromadzonej dokumentacji medycznej wnioskodawca, będący posiadającym średnie wykształcenie technikiem hotelarzem, nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy pomimo istnienia i leczenia schorzenia – zespołu nadnerczycowego w przebiegu submikroskopowego zapalenia kłębuszków nerkowych. Rozwój somatyczny i psychiczny wnioskodawcy nastąpił prawidłowo mimo leczenia choroby od 1 roku życia wnioskodawcy, stan zdrowia nie przeszkodził mu w edukacji. W dokumentacji medycznej, mimo białkomoczu (niestałego), parametry wydolności nerek są prawidłowe. Także poziom białek krwi zostaje na prawidłowym poziomie. Jak wynika z dokumentacji medycznej, leczenie przebiega z okresami długich remisji choroby i stosowaniem minimalnych (wręcz podprogowych) dawek sterydów. Częstość infekcji udokumentowanych pogarszających przejściowo stan funkcji nerek jest mała; infekcje pod wpływem leczenia ustępują szybko i mogą być leczone w ramach czasowej niezdolności do pracy.

Wnioskodawca z racji choroby przewlekłej ma ograniczenia do pracy ciężkiej fizycznej, w zmiennym mikroklimacie, w skupiskach ludzi, ale może podejmować prace lekkie, biurowe, obsługiwać komputer. Do nauki w technikum hotelarskim składał orzeczenie o przydatności do tego zawodu wystawione przez lekarza medycyny pracy. Orzeczony stopień niepełnosprawności wskazuje na możliwość zatrudnienia w dobrych warunkach (tzw. chronionych).

Dopuszczona w postępowaniu odwoławczym opinia jednego lekarza biegłego nefrologa, zdaniem ZUS, nie ma charakteru opinii orzeczniczej – jest prezentacją objawów choroby, leczenia i rokowania co do wyleczenia lub jego braku, nie analizuje możliwości aktywności zawodowej wnioskodawcy pozostającej bez wpływu na przebieg choroby. Stąd ocena Sądu I instancji oparta na tym dowodzie jest niepełna, niezgodna ze stanem faktycznym i możliwościami kariery zawodowej 20-letniego ubezpieczonego.

Zdaniem organu rentowego w toku postępowania przed Sądem I instancji nie dokonano właściwej oceny stanu zdrowia wnioskodawcy, co sprawia, że ustalenia Sądu I instancji w niniejszej sprawie pozostają w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym. Materiał dowodowy został oceniony wadliwie, co doprowadziło do wydania wadliwego orzeczenia. Nie ma podstaw do uznania wnioskodawcy za osobę okresowo, całkowicie niezdolną do pracy na dalszy okres, a zatem Sąd I instancji, ustalając wnioskodawcy prawo do okresowej renty socjalnej, wydał orzeczenie z naruszeniem prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się bezzasadna i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie.

We wstępie do dalszych rozważań należy stwierdzić, że Sąd Najwyższy wyroku z dnia 15 lutego 1974 r., II CR 817/73 (LEX nr 7404) wskazał, że dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, gdyż korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności.

Z kolei w wyrokach: z dnia 10 września 1999 r., II UKN 96/99 oraz z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 (OSNP 2002, nr 15, poz. 369) Sąd Najwyższy uznał, że żądanie ponowienia lub uzupełnienia dowodu z opinii biegłych jest bezpodstawne, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania. Podobne poglądy były już wcześniej wyrażane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (tak np. wyrok z dnia 6 marca 1997 r., II UKN 23/97 – OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 476; wyrok z dnia 16 kwietnia 1997 r., II UKN 53/97 – OSNAPiUS 1998, nr 2, poz. 51; wyrok z dnia 21 maja 1997 r., II UKN 131/97 – OSNAPiUS 1998, nr 3, poz. 100; wyrok z dnia 18 września 1997 r., II UKN 260/97 – OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 408).

Wielokrotnie też Sąd Najwyższy stwierdzał, że potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Odmienne stanowisko oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszystkich możliwych opinii biegłych, aby upewnić się, czy niektórzy z nich nie byli tego samego zdania, co strona (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99 – OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 807; z dnia 14 maja 1997 r., II UKN 108/97 – OSNAPiUS 1998, nr 5, poz. 161; wyrok z dnia 18 września 1997 r., II UKN 260/97 – OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 408; wyrok z dnia 10 grudnia 1997 r., II UKN 391/97 – OSNAPiUS 1998, nr 20, poz. 612. oraz powołany wyżej wyrok z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 – OSNP 2002, nr 15, poz. 369).

Odnosząc te uwagi do sprawy niniejszej należy wskazać, że opinia została w niej wydana przez biegłą z zakresu nefrologii. Sąd I instancji słusznie podkreślił, że biegła lekarz nefrolog przeprowadziła bezpośrednie badanie wnioskodawcy, wnikliwie przeanalizowała jego dokumentację medyczną i omówiła wpływ zdiagnozowanych u niego schorzeń na zdolność do pracy. Biegła lekarz nefrolog wskazała również, iż niezdolność ta trwa od 1 roku życia wnioskodawcy, choroba na charakter przewlekły, nawracający, nie rokuje poprawy ani wyleczenia. Biegła także określiła na 3 lata przewidywany okres trwania tej niezdolności.

Biegła dr n. med. E. N. jest osobą posiadającą wiedzę specjalistyczną z zakresu nefrologii, a więc posiadającą kompetencje do oceny stanu zdrowia wnioskodawcy i jego zdolności do pracy mając na uwadze chorobę wnioskodawcy. Sąd I instancji trafnie wskazał, że wnioski zawarte w opinii biegłej są uzasadnione, a opinia jest wiarygodna, miarodajna i wyczerpująca. Z opinii jednoznacznie wynika całkowita niezdolność wnioskodawcy do pracy z przyczyny przewlekłego schorzenia nerek. Zgodnie z opinią choroba wnioskodawcy trwa od wczesnego dzieciństwa, mając charakter przewlekły, postępujący i nawracający w postaci zaostrzeń objawów klinicznych. Biegła lekarz nefrolog w opiniach wydanych w sprawie niniejszej jednoznacznie stwierdziła, że choroba wnioskodawcy nie rokuje poprawy ani wyleczenia i wymusza na ubezpieczonym prowadzenie oszczędzającego trybu życia. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłową ocenę Sądu Okręgowego, że w/w opinie biegłej z zakresu nefrologii stanowią źródło wiadomości specjalnych, niezbędnych i wystarczających do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy niniejszej. Okoliczności sprawy nie uzasadniały zatem dopuszczania dowodów z opinii kolejnych biegłych. Mając to wszystko na uwadze należy stwierdzić, że oba zarzuty przedstawione w apelacji organu rentowego okazały się chybione.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.