Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem, wydanym w dniu 28 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od Central (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł.:

a.  kwotę 43.451,19 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2012 roku do dnia zapłaty;

b.  kwotę 20.327,48 zł (dwadzieścia tysięcy trzysta dwadzieścia siedem złotych i czterdzieści osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 28 maja 2013 roku 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

c.  odsetki ustawowe od kwoty 21.945,05 zł (dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset czterdzieści pięć złotych i pięć groszy) za okres od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia 2 kwietnia 2013 roku;

d.  odsetki ustawowe od kwoty 1.178,88 zł (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt osiem złotych i osiemdziesiąt osiem groszy) za okres od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia 27 maja 2013 roku.

Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo w pozostałym zakresie – co do jednego z żądanych przez powoda okresów odsetkowych (wyrok k. 139)

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła strona pozwana, zaskarżając wyroku w zakresie punktu pierwszego oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Apelujący zarzucił rozstrzygnięciu sądu pierwszej instancji naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, to jest

- art. 130 § 1 K.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż niewłaściwe oznaczenie strony powodowej w pozwie jako gminy Ł. w miejsce Skarbu Państwa stanowiło oczywistą omyłkę pisarską niepowodującą przeszkody do nadania pismu dalszego biegu i rozpoznania go w trybie właściwym, podczas gdy wskazanie podmiotu nieposiadającego legitymacji czynnej powinno stanowić podstawę oddalenia powództwa w całości.

- art. 130 ² § 1 K.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż w niniejszej sprawie przepis ten nie powinien zostać zastosowany, gdyż niewskazanie w pozwie przez profesjonalnego pełnomocnika strony powodowej obowiązanej do wniesienia opłaty stosunkowej to jest Gminy Ł. nie stanowiło podstawy do zwrotu pozwu, gdyż na podstawie załączników do pozwu można było domniemać, iż powództwo powinno zostać wytoczone przez Skarb Państwa, który jest zwolniony od obowiązku wnoszenia opłat sądowych , podczas gdy w procedurze cywilnej kluczowe i rozstrzygające znaczenie ma oznaczenie strony powodowej w piśmie procesowym.

Naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:

- art. 123 § 1 K.c. w związku z art. 124 § 2 K.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż wytoczenie powództwa przez Gminę Ł. przerwało bieg terminu przedawnienia na rzecz Skarbu Państwa, podczas gdy są to dwa zupełnie inne podmioty, a po wskazaniu Skarbu Państwa jako strony powodowej sprawa została zakreślona pod nową sygnaturą, co oznacza, że, przed upływem terminu przedawnienia powód nie podjął skutecznie czynności zmierzającej bezpośrednio do dochodzenia roszczeń od pozwanej;

- art. 123 § 1 punkt 2 K.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż korespondencja, w której pozwana kwestionowała obniżenie bonifikaty za wpis nieruchomości do rejestru zabytków przy ustalaniu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu stanowiła niewłaściwe uznanie długu, które spowodowało przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu za rok 2012 w trybie powołanego przepisu, podczas gdy z korespondencji tej wynika jednoznacznie, iż pozwana nie uznaje, ale kwestionuje roszczenia powoda.

- art. 5 K.c. poprzez przyjęcie, iż podniesienie przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia o zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu za rok 2012 stanowiło nadużycie prawa, podczas gdy strona powodowa była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, który w terminie powinien podjąć odpowiednie czynności zmierzające do dochodzenia roszczenia o zapłatę.

- art. 78 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami w związku z art. 120 § 1 K.c. –poprzez jego błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że bieg terminu przedawnienia nie nastąpił od dnia wymagalności roszczenia o zapłatę opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za 2012 rok w dniu 01.04.2012 roku a w dacie wydania orzeczenia przez Sąd II instancji w sprawie o ustalenie wysokości opłaty, podczas gdy zgodnie z art. 78 ust. 4 u.g.n. wszczęcie postępowania o ustalanie, iż aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości nie zwalnia z obowiązku uiszczania opłaty w dotychczasowej wysokości, zatem wymagalność roszczenia następuje w terminie wskazanym w ustawie o gospodarce nieruchomości to jest po dniu 31 marca każdego roku z góry.

- art. 73 ust. 4 w związku z art. 73 ust. 5 i art. 78 – 81 ustawy o gospodarce nieruchomościami – poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, iż zmiana wysokości bonifikaty znajduje podstawę prawną w art. 73 ust. 4 w związku z art. 11 ust. 2 u.g.n. i nie wymagała dokonania wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, podczas gdy po pierwsze przepis artykułu 73 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi, wysokość pierwszej opłaty i opłat rocznych oraz o udzielonych bonifikat i sposób zapłaty tych opłat ustala się w umowie, zatem wszelkie zmiany dotyczące wysokości opłat rocznych, jak również przyznanych bonifikat wymagają zmiany treści umowy użytkowania wieczystego, która w świetle przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami może zostać dokonana tylko przy zastosowaniu procedury wskazanej w przepisach art. 78 – 81 u.g.n. Skoro strona powodowa nie dokonała zmiany wysokości bonifikaty z tytułu wpisania nieruchomości do rejestru zabytków województwa (...) w 50% do 1%, a do dnia wymagalności i przedmiotowej opłaty nie złożyła pozwanej oświadczenia o jej zmianie, w związku ze zmianą wysokości bonifikaty, abstrahując już w tym miejscu od zachowania wskazanego trybu, to w tej sytuacji nie przysługuje jej roszczenie dochodzone w niniejszej sprawie , albowiem trudno uznać, strona stosunku prawnego może z mocą wsteczną kształtować powinności strony przeciwnej .

Apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz orzeczenie o kosztach postępowania według norm przepisanych (apelacja k. 155 – 166).

W odpowiedzi na apelację powód wyniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych (odpowiedź na apelację k. 177 – 178).

Sąd Okręgowy zważył

Apelacja okazała się częściowo zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego orzeczenia w zakresie opłaty za użytkowanie wieczyste za rok 2012.

Na wstępie trzeba wskazać, że materiał sprawy każe odmiennie traktować opłatę należną za rok 2012, odmiennie natomiast za pozostałe okresy objęte żądaniem pozwu. Co do opłaty za rok 2012 roku zasadny okazał się bowiem zarzut przedawnienia roszczenia. Roszczenia objęte pozwem, jako mające charakter okresy, podlegają trzyletniemu okresowi przedawnienia.

Należy zgodzić się z apelującym, że powód nie dokonał żadnej czynności skutkującej przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste za rok 2012 - przeciwko pozwanemu. Czynnością taką nie było wniesienie w dniu 20 marca 2015 roku pozwu o zapłatę. W tym dokumencie bowiem konsekwentnie jako stronę powodową wskazano Gminę Ł.. Takie oznaczenie powoda widnieje w miejscu przeznaczonym na oznaczenie stron, ten sam podmiot został wymieniony w żądaniu pozwu jako uprawniony do zapłaty. Wreszcie pierwszy akapit uzasadnienia pozwu także odnosi się do Gminy Ł.. Błąd polegający na wskazaniu niewłaściwego powoda nie miał więc charakteru omyłki pisarskiej, lecz polegał na konsekwentnym wskazaniu innego podmiotu, niż Skarb Państwa. Tym bardziej – nie była to omyłka o charakterze oczywistym. Sąd nie był uprawniony do poprawienia błędu polegającego na wskazaniu jako powoda strony nie posiadającej legitymacji procesowej czynnej, prowadziłoby to bowiem do niedopuszczalnej ingerencji w merytoryczną zawartość powództwa. Gdyby przyjąć za prawidłowy punkt widzenia strony powodowej oraz sądu pierwszej instancji, to zawsze, gdy dokumenty dołączone do pozwu wskazywałyby na zasadność zasądzenia kwoty na rzecz innego podmiotu niż powód – sąd powinien traktować taką sytuację jako omyłkę i wydać orzeczenie na rzecz innego podmiotu niż powód popierający powództwo, co jest wnioskiem w oczywisty sposób paradoksalnym.

Po raz pierwszy Skarb Państwa wystąpił w tej sprawie w roli powoda na skutek złożenia 22 kwietnia 2015 roku pisma zawierającego żądanie wpisania sprawy pod nowy numer do repertorium i zasądzenia na jego rzecz określonej kwoty tytułem roszczenia z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste. W tej dacie roszczenie o zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste było już jednak przedawnione. Wbrew zapatrywaniu strony powodowej nie wystąpiły przy tym w sprawie żadne okoliczności skutkujące uznaniem podniesienia zarzutu przedawnienia za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Należy bowiem przede wszystkim wskazać, że powód miał realną możliwość wytoczenia powództwa o zapłatę przed upływem terminu przedawnienia, co zresztą nie doszło do skutku jedynie z powodu wadliwego określenia strony powodowej przez pełnomocnika powoda. Z tego punktu widzenia nie mogły mieć decydującego znaczenia podnoszone przez stronę powodową okoliczności związane z faktem, że opłata za rok 2012 roku została ustalona w drodze orzeczenia, zapadłego po dniu 31 marca 2012 roku. Akta sprawy nie zawierały również żadnych dokumentów na potwierdzenie tezy strony powodowej, zaakceptowanej następnie przez sąd pierwszej instancji, jakoby pozwany uznał powództwo, co z kolei przerwało bieg okresu przedawnienia. Dla skuteczności tzw. uznania niewłaściwego, będącego jedynie oświadczeniem wiedzy, nie jest wymagana żadna szczególna forma, może być ono także dorozumiane. Jednakże tylko wówczas określone zachowanie dłużnika może być uważane za uznanie niewłaściwe, jeśli uzasadnia oczekiwanie wierzyciela na dobrowolne spełnienie świadczenia. Innymi słowy - jeśli zachowanie dłużnika może być uznane za przyznanie wobec wierzyciela istnienia długu (tak na przykład Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 30 czerwca 2014 roku, I ACa 903/13). W pismach, które zostały załączone do akt, pozwany kwestionował działania powoda zmierzające do uzyskania opłat za użytkowanie wieczyste. W żadnym z tych pism nie pojawia się jakakolwiek sugestia, że pozwany uiści jakiekolwiek kwoty ponad już zapłacone albo choćby rozważa ich uiszczenie; w całości są one poświęcone kwestionowaniu żądań powoda dotyczących uzyskania brakujących kwot tytułem opłaty za użytkowanie wieczyste. Z treści przedstawionych sądowy płynie jednoznaczny wniosek, że pozwany nie godził się na dobrowolną zapłatę jakichkolwiek kwot – powód musiał zaś liczyć się z faktem, że jedyną drogą uzyskania należnego mu świadczenia będzie uzyskanie orzeczenia sądu powszechnego. Z powyższych przyczyn należało uznać żądanie zapłaty opłaty za użytkowanie wieczyste za przedawnione od 1 kwietnia 2015 roku, w sytuacji skutecznego zgłoszenia żądania zapłaty tej kwoty na rzecz Skarbu Państwa dopiero w piśmie procesowym z 22 kwietnia 2015 roku. Nie może budzić wątpliwości, że termin wymagalności roszczenia o zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste wynika z ustawy o gospodarce nieruchomości, określony jest na 31 marca następnego roku po roku, w którym powstał obowiązek uiszczenia opłaty. Wydanie wyroku dotyczącego wysokości opłaty nie wpływa na określenie terminu jej wymagalności. Skutkowało to zmianą zaskarżonego wyroku co do opłaty za rok 2012 i oddaleniem żądań powoda w tym zakresie. W tym zakresie sąd odwoławczy orzekł na podstawie art. 386 § 1 K.p.c.

Niezasadna okazała się natomiast apelacja w dalej idącym zakresie. Apelujący kwestionował prawną możliwość zmiany wysokości bonifikaty w drodze czynności podjętych przez powoda. Należy jednak podzielić pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 kwietnia 2014, I ACa 1420/13, iż przepis art. 73 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie dotyczy bonifikaty udzielonej dla nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków. Bonifikata ta nie wiąże się w żaden sposób z osobą użytkownika wieczystego, ponadto nie ma jakiegokolwiek związku z celem, na który nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste . Co istotne, w zakresie bonifikaty związanej z wpisaniem nieruchomości do rejestru zabytków ustawodawca przewidział w art. 73 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami możliwość jej obniżenia przez właściwy organ, a więc posłużył się tu zupełnie inną instytucją, niż wypowiedzenie przewidziane dla bonifikaty w związanej z celem, na jaki nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste. Posłużenie się przez ustawodawcę odmiennym pojęciem , to jest obniżenia bonifikaty, a nie wypowiedzenia bonifikaty - świadczy o tym, że wbrew twierdzeniom pozwanej spółki zmiana wysokości bonifikaty nie wymagała zachowania procedury określonej w przepisach art. 78-81 w związku z art. 73 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W konsekwencji podniesione w apelacji zarzuty nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd I instancji, że pozwanej przysługuje bonifikata w wysokości 1% jest niezasadne nie zasługują na uwzględnienie. Z powyższych przyczyn orzeczono o oddaleniu apelacji we wskazanym zakresie, działając na podstawie art. 385 K.p.c.

Konsekwencją zmiany wyroku sądu pierwszej instancji w zakresie zasądzonej kwoty, była też zmiana rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem pierwszej instancji. Rozstrzygnięcie to zapadło w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania, wynikającą z art. 100 K.p.c. Powód ostatecznie wygrał sprawę w około 31%, gdyż w takim stosunku pozostaje kwota zasądzona do wysokości żądania zgłoszonego w pozwie. Tym samym 31% kosztów postępowania obciążało powoda, 69% - pozwanego. W takim też stosunku należało rozliczyć koszty za postępowanie przed sądem pierwszej instancji i w takim też stosunku obciążyć pozwanego częścią opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony. Na koszty postępowania przed sądem pierwszej instancji złożyły się następujące kwoty: 3189 zł opłaty od pozwu, po 3.600 zł wynagrodzenia fachowych pełnomocników stron, ustalone zgodnie z § 6 punkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. poz. 1348), 17 zł kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W takim samym zakresie jak w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, na stronach ciążył obowiązek uiszczenia kosztów postępowania apelacyjnego. Na koszty postępowania apelacyjnego złożyły się kwoty: 3.189 zł opłaty od apelacji i po 1.800 zł kosztów działania fachowych pełnomocników stron, zgodnie z § 6 punkt 6 w związku z § 13 ust. 1 punkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. Powyższe rozporządzenie miało zastosowanie w tej sprawie, ponieważ wyrok sądu pierwszej instancji został wydany w dniu 28 grudnia 2015 roku, w tej dacie zakończyło się więc postępowanie przed pierwszą instancją. Ta właśnie data jest zaś miarodajna co do tego, które przepisy dotyczące wynagrodzenia pełnomocników należy stosować.