Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Kulczewska-Garcia

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2016 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Starosty W.

przeciwko pozwanym M. N. (1) i M. J.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Wągrowcu z dnia 15 października 2015 r.

sygn. akt IC 582/15

I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Anna Kulczewska-Garcia

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Wągrowcu powód Skarb Państwa – Starosta W. domagał się solidarnego zasądzenia od pozwanych kwoty 7.629,34 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty, a nadto zasądzenia od pozwanych kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 21 listopada 2008 r. zawarł z pozwanym M. N. (1) umowę o przyznanie z Funduszu Pracy jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej. W celu zabezpieczenia wykonania umowy powód zawarł z pozwanym M. J. umowę poręczenia. Pozwany M. N. (1) nie wywiązał się z warunków umowy, gdyż nie udokumentował i nie rozliczył całości otrzymanych środków zgodnie z umową oraz harmonogramem zakupów. W związku z powyższym powód, w piśmie z dnia 14 maja 2009 r. rozwiązał z pozwanym umowę ze skutkiem natychmiastowym i wezwał pozwanego do zwrotu otrzymanych środków wraz z ustawowymi odsetkami. Do zapłaty został również wezwany poręczyciel. Pozwany M. N. (1) wielokrotnie zwracał się o rozłożenia należności na raty, uzyskując akceptację powoda, jednakże wpłacił jedynie kwotę 300 zł.

W dniu 6 lipca 2015 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Wągrowcu wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym nakazał pozwanym solidarną zapłatę dochodzonej przez powoda kwoty z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

W sprzeciwach od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Pozwany podnieśli zarzut przedawnienia roszczeń, już w 2011 roku, w oparciu o art. 118 k.c. oraz przepis szczególny art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

W odpowiedzi na sprzeciwy powód podtrzymał stanowisko wyrażone w pozwie wskazując, że podniesiony przez pozwanych zarzut przedawnienia jest sprzeczny z art. 5 k.c.

Wyrokiem wydanym w dniu 15 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Wągrowcu zasądził od pozwanych M. N. (1) i M. J. solidarnie na rzecz powoda Skarbu Państwa – Starosty W. kwotę 3.600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 czerwca 2009 r. do dnia zapłaty(punkt 1), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (punkt 2), koszty procesu zniósł wzajemnie (punkt 3). Uzasadniając orzeczenie Sąd argumentował, że zgodnie z art. 76 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy osoba, która pobrała nienależne świadczenie pieniężne, jest obowiązana do zwrotu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji w przedmiocie obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia pieniężnego. Zgodnie z art. 76 ust. 3 ustawy, roszczenie o zwrot świadczenia przedawnia się z upływem 3 lat od dnia jego wypłaty. Zgodnie z art. 118 k.c., termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata. Sąd uznał, że pozwany M. N. (1) nie rozliczył całości przyznanych mi przez powoda środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej i zobowiązany był do zwrotu z tego tytułu kwoty 9.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Zwrot powyższej należności poręczył M. J.. Odpowiedzialność pozwanych jest solidarna, co wynika z art. 881 k.c. Sąd ocenił jako częściowo zasadny zarzut przedawnienia roszczenia. Zdaniem Sądu, w dniu 28 lutego 2014 r. pozwany złożył oświadczenie o uznaniu długu, które również wpłynęło na sytuację prawną pozwanego M. J. (art. 879 § 1 k.c.). Uznając dług pozwany spowodował przerwę biegu przedawnienia. W sytuacji, gdy świadczenie miało być płacone w ratach, a okres przedawnienia wynosił 3 lata dla poszczególnych rat, przerwanie biegu przedawnienia nastąpiło co do rat płatnych po styczniu 2011 roku, a więc dotyczy 12 rat po 300 zł, płatnych od lutego 2011 roku do stycznia 2012 roku. Sąd uznał również za zasadne żądanie zasądzenia odsetek odwołując się do przepisu art. 76 ust. 9 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodzili się pozwani, którzy wywiedli apelację, zaskarżając wyrok w punkcie 1 i domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa, a nadto zasądzenia od powoda zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję. Skarżący zarzucili orzeczeniu:

1) obrazę prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, w szczególności w zakresie zeznań pozwanego M. N. (1), co miało wpływ na błędne ustalenia faktyczne odnośnie naruszenia przez Sąd przedawnienia roszczenia, co z kolei miało bezpośredni wpływ na treść wyroku;

2) obrazę przepisów prawa materialnego, tj.

- art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy poprzez jego błędną wykładnię i nieuwzględnienie 3-letniego terminu przedawnienia roszczenia, o którym mowa w ww. przepisie,

- art. 117 § 2 k.c. poprzez uznanie, że pisemna informacja pozwanego M. N. (1) złożona do Powiatowego Urzędu Pracy w W. w dniu 28.02.2014 r. daje podstawę do uznania, że pozwany skutecznie zrzekł się zarzutu przedawnienia roszczenia, co miało wpływ na treść wyroku,

- art. 123 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie z wagina fakt, iż przepis ten stosuje się do roszczeń jeszcze nie przedawnionych, a nie można przerywać biegu przedawnienia roszczenia, którego termin przedawnienia nie upłynął, a sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie;

- art. 371 k.c. oraz art. 372 k.c. poprzez ich niezastosowanie przy wydawaniu orzeczenia kończącego sprawę, co skutkowało tym, iż Sąd uznał – wbrew zapisom przywołanych przepisów prawnych, że pisemna informacja pozwanego M. N. (1) złożona do Powiatowego Urzędu Pracy w W. w dniu 28.02.20134 r. wywarła wpływ na sytuację prawną pozwanego M. J., co skutkowało tym, że Sąd I instancji solidarnie z pozwanym M. N. (1) zasądził od pozwanego M. J. na rzecz powoda kwotę wskazaną w sentencji wyroku,

- art. 879 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, co skutkowało przyjęciem przez Sąd I instancji, że informacja złożona przez pozwanego M. N. (1) w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. w dniu 28.02.2014 r. w sposób bezpośredni wpłynęła na sytuację prawną pozwanego M. J., co miało wpływ na treść wyroku Sądu I instancji,

- art. 883 § 1 i 2 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu, co skutkowało tym, że Sąd I instancji nie uwzględnił zarzutu przedawnienia pozwanego M. J., co miało bezpośredni wpływ na treść wyroku.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych nie zasługiwała na uwzględnienie.

Niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, albowiem powód swoje roszczenie wywodził z umowy z dnia 21 listopada 2008 r. zawartej z pozwanym M. N. (1) oraz umowy poręczenia zawartej z pozwanym M. J., a wartość przedmiotu sporu nie przekraczała kwoty określonej w art. 505 ¹ pkt 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., w postępowaniu uproszczonym, jeżeli sąd drugiej instancji nie prowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, który Sąd Okręgowy przyjmuje za własny (art. 382 k.p.c.), trafnie oceniając, że powództwo o zwrot części środków przekazanych pozwanemu na rozpoczęcie działalności gospodarczej zasługuje na uwzględnienie. Rozważania prawne Sądu I instancji wymagają jednak korekty.

Sąd I instancji wydając zaskarżone orzeczenie dopuścił się obrazy prawa materialnego, tj. art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy poprzez jego zastosowanie w niniejszej sprawie, jednakże uchybienie to nie miało wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia, biorąc pod uwagę, że apelację wnieśli pozwani, a powód nie kwestionował prawidłowości wyroku.

Istota rozstrzygnięcia sporu sprowadza się w pierwszej kolejności do ustalenia, jaki termin przedawnienia należy zastosować do roszczenia powoda, bowiem prawidłowa ocena charakteru tego roszczenia jest niezbędna do analizy zarzutów podniesionych w apelacji. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że zastosowanie w przedmiotowej sprawie znajdzie art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Sąd Okręgowy argumentacji takiej nie podziela.

Zgodnie z art. 76 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 149) osoba, która pobrała nienależne świadczenie pieniężne z Funduszu Pracy, jest obowiązana do zwrotu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji w przedmiocie obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia pieniężnego, kwoty otrzymanego świadczenia wraz z przekazaną od tego świadczenia zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne. Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się natomiast świadczenia enumeratywnie wymienione w art. 76 ust. 2 ustawy. Przepis art. 76 ust. 6 ustawy stanowi, że kwoty nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z powyższego wynika jednoznacznie, że regulacja zawarta w art. 76 ust. 2 stanowi unormowanie samodzielne, wyłącznie na użytek ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. O tym, jakie świadczenie pieniężne jest świadczeniem nienależnym rozstrzyga więc wyłącznie art. 76 ust. 2 ustawy, bez możliwości odwoływania się do kodeksu cywilnego co do rozumienia pojęcia świadczenia nienależnego i przypadków, w których można żądać zwrotu wypłaconego na podstawie tej ustawy świadczenia. Kwestię tę rozstrzygnął ustawodawca wskazując w art. 76 ust. 5 ustawy, że tylko w zakresie nieuregulowanym w ust. 2-4 stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przerwania biegu terminu przedawnienia. Oznacza to, że w innym zakresie wyłączone jest stosowanie kodeksowych zasad.

Roszczenie dochodzone przez powoda nie mieści się w żadnej z kategorii przewidzianej przepisem art. 76 ust. 2 ustawy, a jego źródłem jest umowa z dnia 21 listopada 2008 r., która w § 6 stanowi, że w przypadku naruszenia przez bezrobotnego jej warunków, starosta może rozwiązać ją ze skutkiem natychmiastowym. Bezrobotny zobowiązany jest wówczas do zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi, w ciągu 30 dni od daty otrzymania wezwania starosty, otrzymanych środków.

Konsekwencją powyższego ustalenia jest również wniosek, że do roszczenia powoda, które nie jest żądaniem zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 76 ust. 2 ustawy, nie stosuje się terminu przedawnienia określonego w art. 76 ust. 3 ustawy. Przepis ten stanowi m.in., że roszczenia powiatowego urzędu pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia ich wypłaty. Biorąc pod uwagę wykładnię systemową przyjąć należy, że w przepis art. 76 ust. 3 dotyczy wyłącznie świadczeń nienależnych, o których stanowi przepis art. 76 ust. 2 ustawy, a nie wszystkich świadczeń wypłaconych przez powiatowy urząd pracy, niezależnie od ich podstawy prawnej. W sytuacji zawarcia umowy o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, wymagalność ewentualnego świadczenia o zwrot tych środków z uwagi na niedotrzymanie warunków umowy nie jest znana. Z kolei przepis art. 76 ust. 3 odwołuje się do takich sytuacji, w których świadczenie zostało wypłacone, ale nie powinno zostać wypłacone, z uwagi na sytuacje wskazane w przepisie art. 76 ust. 2 ustawy. Zauważyć należy bowiem, że w tych sytuacjach przewidzianych w tym przepisie świadczenie jest nienależne już chwilą jego wypłaty, natomiast w przedmiotowej sprawie obowiązek zwrotu świadczenia powstał na skutek nie wywiązania się przez pozwanego M. N. (1) z obowiązków nałożonych na pozwanego w zawartej umowie. Pogląd, że termin przedawnienia wynikający z art. 76 ust. 3 odnosi się wyłącznie do przypadków zwrotu nienależnego świadczenia określonych w art. 76 ust. 2 został również wyrażony w doktrynie (zob. M. Culepa, M. Rotkiewicz, D. Wołoszyn-Kądziołka, Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Komentarz, Warszawa 2015, komentarz do art. 76, teza 6) oraz w orzecznictwie sądów powszechnych (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. III Ca 317/15; wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 17 października 2014 r., sygn. II Ca 857/14, opubl. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Błędne jest zapatrywanie Sądu I instancji, że roszczenie powoda ma charakter świadczenia okresowego, a zatem przedawni się w terminie trzyletnim wskazanym w art. 118 k.c. Elementem wyróżniającym świadczenia okresowe jest ich powtarzalny charakter (spełniane są w określonych odstępach czasowych) oraz zależność wysokości (rozmiaru) świadczenia od upływu czasu (zob. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005r., III CZP 42/04, OSN 2005, Nr 9, poz. 149). Świadczeniami okresowymi są m.in. czynsz z umowy najmu lub dzierżawy, wynagrodzenie z tytułu umowy pracy oraz alimenty i renta oraz odsetki. Nie jest natomiast świadczeniem okresowym świadczenie jednorazowe, jeśli zostanie rozłożone na raty. Świadczenia okresowe, w przeciwieństwie do świadczenia jednorazowego płatnego ratalnie, nie składają się na określoną całość, nawet jeśli można z góry określić sumę wszystkich świadczeń. Świadczenie powoda nie miało, z chwilą jego powstania, okresowego charakteru, a rozłożenie przez powoda należności na raty nie wpłynęło na zmianę charakteru tego świadczenia.

Skoro do roszczenia powoda nie stosuje się terminu przedawnienia z art. 76 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia..., nie jest to świadczenie okresowe, jak również nie wynika z prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej, to należy przyjąć, że roszczenie to przedawnia się z upływem ogólnego, 10-letniego terminu przedawnienia wynikającego z art. 118 k.c.

Jak wyżej wskazano, w § 6 umowy z dnia 21 listopada 2008 r. przewidziano, że bezrobotny zobowiązany będzie do zwrotu świadczenia w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania starosty. Pozwany M. N. (1) został wezwany do zwrotu świadczenia w piśmie z dnia 14 maja 2009 r. (k. 22), doręczonym w dniu 18 maja 2009 r. (k. 23v). Roszczenie powoda stało się zatem wymagalne w dniu 18 czerwca 2009 r. Biorąc pod uwagę 10-letni termin przedawnienia, roszczenie powoda przedawni się z dniem 18 czerwca 2019 r.

W tej sytuacji, zbędne jest ustosunkowanie się do zarzutów podniesionych w apelacji, albowiem termin przedawnienia roszczenia powoda jeszcze nie nastąpił. Solidarne zasądzenie przez Sąd I instancji kwoty 3.600 zł od pozwanych na rzecz powoda było prawidłowe.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanych.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwanych jako stronę przegrywającą. Na koszty poniesione przez powoda w postępowaniu apelacyjnym złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 300 zł, ustalone na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z §6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych…(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 490) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

SSO Anna Kulczewska-Garcia