Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu

z dnia 15 kwietnia 2013 r. sygn. akt III U 81/13

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 658/13

UZASADNIENIE
wyroku z dnia 17 października 2013r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją wydaną w dniu 17 listopada 2012r. odmówił A. S. przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy
w szczególnych warunkach, dochodzonego wnioskiem z dnia
2 października 2012r., w trybie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie spełnił wszystkich koniecznych warunków określonych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 w/w rozporządzenia, gdyż nie wykazał 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Dalej organ rentowy wskazał, że nie uznał wnioskodawcy okresu pracy w warunkach szczególnych od 1 stycznia 1982r. do 14 grudnia 1984r. w (...) (...) oraz od 2 lipca 1985r. do 31 października 1993r. w (...) Kombinacie Budowlanym
w T., ponieważ przedłożone świadectwa pracy nie spełniają wymogów formalnych. Nadto wskazał, że z przedłożonej dodatkowej dokumentacji osobowej nie wynika bezspornie, czy pełniąc stanowisko zastępcy kierownika w okresie od 1 stycznia 1982r. do 14 grudnia 1984r.,

w (...) (...) oraz w okresie od 2 lipca 1985r. do 31 października 1993r. w (...) na stanowisku zastępcy dyrektora d/s technicznych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pełnił dozór inżynieryjno - techniczny przy stanowiskach robotniczych. Dodał, że z przedłożonych zakresów czynności wynika, że przynajmniej część obowiązków pracowniczych wnioskodawca wykonywał w innych warunkach niż środowisko pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca A. S. w odwołaniu skierowanym do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez potwierdzenie jego uprawnienia do dochodzonego świadczenia emerytalnego podnosząc, iż wraz z wnioskiem o emeryturę przedłożył dwa świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, z których wynika, że wykonując pracę majstra budowy, a następnie kierownika budowy ds. produkcji w (...), zaś od 2 lipca 1985r. pracę na stanowisku Zastępcy Dyrektora ds. (...) (w (...)) wykonywał dozór inżynieryjno - techniczny, która to praca jest wymieniona zarówno w rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983r., jak też w wykazie stanowisk pracy w zakładach nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach wykaz A, dział XIV poz. 24. Dodatkowo wskazał, że świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych wydane przez (...) Przedsiębiorstwo Budowlane jest wadliwe na jego niekorzyść, ponieważ nie ujęto jego pracy w tym przedsiębiorstwie w warunkach szkodliwych w okresie od 1 listopada 1978r. do 31 grudnia 1981r. jako Zastępcy Dyrektora ds. Produkcji Zakładu (...), kiedy to regularnie zajmował się dozorem inżynieryjno - technicznym stale był w halach produkcyjnych i magazynach wyrobów gotowych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł
o oddalenie odwołania i podtrzymał stanowisko zajęte w sprawie.

Zakład wskazał nadto, że dla pracowników dozoru inżynieryjno technicznego wymagania określone w wykazie A dziale XIV, poz. 24 oznaczają konieczność stałego i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywania w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach. W przypadku pracowników dozoru inżynieryjno-technicznego wyższego szczebla, wykonywanie jakichkolwiek innych prac typowych dla pełnionej funkcji lub przebywanie w czasie zmiany roboczej z dala od stanowisk pracy wymienionych
w wykazie decyduje o nie zaliczeniu danej pracy do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Tarnobrzegu przeprowadził dowód z zawnioskowanych przez odwołującego świadków: A. Ł., J. R., R. K., S. S., jak również z przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony, a następnie wyrokiem wydanym
w dniu 15 kwietnia 2013r., sygn. akt III U 81/13 oddalił odwołanie.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału Sąd Okręgowy ustalił, że A. S. ur. (...), posiada na dzień
1 stycznia 1999r. okres składkowy w wymiarze 22 lat, 2 miesięcy i 19 dni oraz okres nieskładkowy w wymiarze 3 lat, 11 miesięcy i 12 dni, łącznie 26 lat, 2 miesięcy i 1 dzień. Organ rentowy uwzględnił mu również
11 miesięcy i 5 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Dalej Sąd I instancji opisał szczegółowo, zajmowane przez odwołującego stanowiska pracy począwszy od 1 września 1976r. kończąc na 31 października 1993r.

W dalszej części Sąd określając istotę sporu, a mianowicie, czy
w okresie zatrudnienia w (...) (...)od
1 stycznia 1982r., do 14 grudnia 1984r. jako zastępca kierownika oraz
w (...) Kombinacie Budowlanym w T. od 8 lipca 1985r., do 31 października 1993r. jako zastępca dyrektora ds. technicznych wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu I instancji zgromadzony materiał jest wystarczający do ustalenia, że wnioskodawca w pełnym zakresie czasu pracy nie wykonywał czynności przypisanych mu w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych tj. kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozoru inżynieryjno-technicznego w oddziałach
i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A, dziale XIV, poz. 24.

Sąd uznał, iż wydane wnioskodawcy świadectwo pracy
w warunkach szczególnych nie oznacza, że osoba je wystawiająca działała w przeświadczeniu, że praca wnioskodawcy powinna być zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu nie można również utożsamiać faktu wypłaty wnioskodawcy dodatku za pracę w warunkach szkodliwych z faktycznym wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Wykonywana praca musi być bowiem pracą wymienioną w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., oraz w wykazach stanowiących załącznik do zarządzenia resortowego.

Sąd stwierdził, że nie można przyjąć, iż wnioskodawca w okresie od
8 lipca 1985r. do 31 października 1993r. będąc zatrudnionym
w (...) Kombinacie Budowlanym w S., na stanowisku zastępcy dyrektora do spraw technicznych, pierwszego zastępcy dyrektora (...) oraz dyrektora tego zakładu wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie, a zatem nie spełnia koniecznego warunku jaki stawia przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
i z tej przyczyny nie przysługuje mu prawo do dochodzonej emerytury.

Powyższe uzasadniało rozstrzygnięcie zawarte w wyroku,
w podstawie prawnej Sąd powołał art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

Wyrok powyższy apelacją do Sądu II instancji zaskarżył A. S. zarzucając:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na błędnym założeniu, że w okresie od 8 lipca 1985r. do 31 października 1993r. będąc zatrudnionym w (...) Kombinacie Budowlanym w S. nie wykonywał stale i w pełnym zakresie wymiaru czasu pracy dozoru inżynieryjno - technicznego na oddziałach
i wydziałach, w których jako podstawowe były wykonywane prace wskazane jako prace wykonywane w warunkach szczególnych,

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy o rentach
i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1, § 2 ust. 1
i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez odmówienie wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, w sytuacji gdy ten wykazał przepracowanie 15 lat na stanowiskach uprawniających do otrzymania emerytury w obniżonym wieku.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości poprzez przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji.

Sąd II instancji zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest nieuzasadniona i dlatego podlega oddaleniu.

Wbrew bowiem zarzutom w niej zawartym, zaskarżony wyrok zawiera trafne i zgodne z prawem rozstrzygnięcie, zaś w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie występują przesłanki zaskarżenia mogące wyrok ten wzruszyć, w szczególności te, które ze względu na art. 378 kpc Sąd II instancji ma na uwadze z urzędu.

Na wstępie przyjdzie stwierdzić, że istotą niniejszej sprawy jest ocena uprawnienia wnioskodawcy A. S. do emerytury,
w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Z uwagi na jego wiek ( ur. (...)) ocena uprawnienia do dochodzonego świadczenia może być dokonana w oparciu o przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), który warunkuje prawo do tak określonego świadczenia, od wykazania co najmniej 15- letniego okresu zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
i legitymowanie się okresem składkowym i nieskładkowym, w przypadku mężczyzny wynoszącym co najmniej 25 lat, przy czym obydwa te warunki muszą być spełnione w dniu wejścia w życie ustawy tj. 1 stycznia 1999r. Niezależnie od powyższego, omawiany przepis stawia dwa dalsze warunki, mianowicie nie przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego, względnie złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązanie stosunku pracy, w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zaznaczenia wymaga, w tym miejscu, iż wszystkie określone wyżej przywołanym przepisem warunki muszą być spełnione łącznie, co oznacza że niespełnienie jednego z nich, uniemożliwia skuteczne ubieganie się o prawo do dochodzonej emerytury w obniżonym wieku
(w przypadku mężczyzny - 60 lat) z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Wyżej poczynione uwagi wskazują jednoznacznie, iż apelujący, nie może skutecznie ubiegać się o prawo do dochodzonej emerytury, o czym prawidłowo orzekł Sąd I instancji, akceptując decyzję wydaną przez stronę pozwaną, odmawiającą przyznania tak określonego świadczenia.

Powracając jednak do przywołanego na wstępie , w tym także przez Sąd I instancji, przepisu art. 184 omawianej ustawy emerytalno – rentowej, należy końcowo stwierdzić, że niespełnienie jednego warunku w nim określonego, wywołać może jedyny możliwy skutek, a mianowicie odmowę uprawnienia do dochodzonego świadczenia emerytalnego.

W świadectwie wykonywania przez A. S. pracy
w warunkach szczególnych wskazano, iż sprawował on dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe są wykonywane prace wymienione w wykazie, a więc pracę wymienioną w wykazie A, dziale XIV pod poz. 24 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., a także w wykazie A, dziale XIV pod poz. 24 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 9 (...) z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach nadzorowanych przez (...), na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniających do wcześniejszego przejścia na emeryturę (Dz.U. Nr 8 z dnia 18 lutego 1983r.).

Zwrócić uwagę, w tym miejscu wypadnie, iż akt prawny, taki jakim jest zarządzenie resortowe nie stanowi źródła prawa, co oznacza, że nie może stanowić on samodzielnej podstawy w zakresie ustaleń dotyczących pracy w szczególnych warunkach. Dla oceny, w niniejszej sprawie, czy wykonywanie przez wnioskodawcę pracy odbywało się
w szczególnych warunkach istotne i konieczne było ustalenie, czy ta praca, na stanowisku wskazanym w świadectwie pracy, odpowiadała rodzajowi zatrudnienia wymienionemu w wykazie A stanowiącym załącznik do przywołanego wyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 1983r., gdyż akt branżowy, na który powołuje się pracodawca w wydanym wnioskodawcy świadectwie pracy, co do zasady, może stanowić jedynie konkretyzację prac objętych tym rozporządzeniem. Wnioskodawca winien więc stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać czynności związane z dozorem bądź kontrolą międzyoperacyjną na wydziale, na którym wykonywane są prace w warunkach szczególnych, zaś wykonywane przezeń czynności administracyjno biurowe muszą być ściśle związane ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno – technicznego.

Tymczasem wnioskodawca pełniąc obowiązki zastępcy dyrektora do spraw technicznych, zastępcy dyrektora oraz dyrektora wykonywał liczne czynności biurowe nie związane ze sprawowaną przezeń kontrolą produkcji takie jak np. prowadzenie dokumentacji dotyczącej produkcji, analiza dokumentacji projektowo - kosztorysowej, rozliczanie finansowe
i materiałów budowlanych. Już sam fakt wykonywania takich czynności wyklucza przyporządkowanie prac wykonywanych przez wnioskodawcę jako sprawowanie dozoru i kontroli stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (vide – wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2009 r. o sygn. akt II UK 31/09, LEX nr 559949).

Analiza akt sprawy wykazuje, że wnioskodawca przede wszystkim sprawował bezpośredni nadzór nie nad pracownikami zajmującymi stanowiska wymienione w wykazie A, ale nad kierownikami budów, brygadzistami i majstrami. Podkreślić należy, że to właśnie oni byli odpowiedzialni za kontrole jakości wykonanych prac oraz sprawowali nadzór nad wykonywaniem pracy przez szeregowych pracowników takich jak: betoniarz, murarz, zbrojarz, tynkarz, monter, hydraulik.

Nadzór wnioskodawcy obejmował zatem pracę kierowników budów, brygadzistów i majstrów, a nie pracowników, którzy bezpośrednio pracowali na budowach. Tym samym wnioskodawca nie sprawował osobistego dozoru lecz za pośrednictwem tych właśnie pracowników. Sporadycznie jedynie wnioskodawca dokonywał osobistego sprawdzenia jakości danej pracy. Jednak sam fakt przebywania na budowie nie jest jednoznaczny ze sprawowaniem dozoru wymienionego w Dziale XIV poz. 24 w/w rozporządzenia.

Wskazać należy za Sądem I instancji, że do obowiązków wnioskodawcy należało również wykonywanie czynności administracyjnych . Jego biuro w tym okresie znajdowało się w siedzibie zakładu w S. i to właśnie tam wykonywał w/w czynności
o charakterze administracyjno - biurowym. Tym samym wnioskodawca nie mógł stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawować kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozoru inżynieryjno - technicznego na budowach, na których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie. Dodatkowo z przedłożonych zakresów czynności wynika, że przynajmniej część obowiązków pracowniczych wnioskodawca wykonywał w innych warunkach niż środowisko pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, słuchając zawnioskowanych przez odwołującego świadków i gromadząc obszerną dokumentację. Przeprowadzona przez Sąd ocena zebranego materiału dowodowego, nie może zostać uznana za dowolną
i naruszającą kryteria wymienione w art. 233 kpc.

W szczególności podkreślić wypadnie, iż w sprawach
z ubezpieczenia społecznego brak jest ustawowych ograniczeń dowodowych co do czynionych ustaleń, a więc także ustaleń dotyczących charakteru pracy ubezpieczonego. Każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Sądowe postępowanie wyczerpująco i obszernie (wszystkie wnioskowane przez odwołującego dowody zostały przeprowadzone) dotyczyło kwestii spornej, a więc ustalenia czy w wymienionych
w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych okresach, skarżący wykonywał tego typu pracę, czy też nie miała ona takiego charakteru.

W świetle wyżej naprowadzonych okoliczności, apelacja nie mogła odnieść pożądanego skutku, a to wobec braku podstaw zarówno faktycznych, jak prawnych do jej uwzględnienia, dlatego orzeczono jak
w wyroku stosownie do art. 385 kpc.