Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa M. W. i J. W.

przeciwko (...) S.A. w K.

o zapłatę i nakazanie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 24 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 1410/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza solidarnie od powodów na rzecz strony pozwanej 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo
M. W. i J. W. o zasądzenie od (...) S.A
w K. kwoty 215.710 zł wraz z odsetkami ustawowymi z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego na cele przedsiębiorstwa energetycznego z nieruchomości powodów położonej w J. w okresie od 03.07.2006 r.
do 31.08.2012 r. oraz zasądzenie solidarnie na ich rzecz comiesięcznej opłaty
w kwocie 2.915 zł płatnej z góry do 10. dnia każdego miesiąca tytułem korzystania
z działki powodów położonej w J. na cele przedsiębiorstwa energetycznego w przyszłości licząc od 01.09.2012 r. oraz nakazania pozwanej spółce przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności i przywrócenia terenu powodów do stanu sprzed zainstalowania urządzeń.

Orzeczenie zapadło w świetle ustalenia, że powodowie są właścicielami
– na prawach wspólności ustawowej – nieruchomości zabudowanej, składającej się
z działek numer (...) o powierzchni 1,02 ha, położonej w miejscowości J., gmina Ś., dla której Sąd Rejonowy w Ś.V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Nieruchomość tą powodowie nabyli umową przeniesienia własności z 03 lipca 2006 roku od K. J., który z kolei właścicielem tej nieruchomości był od 04 września 1985 roku na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego przez rodziców P. i F.. Rodzice K. J. byli właścicielami nieruchomości przynajmniej w dacie założenia księgi wieczystej nieruchomości, to jest od 04 września 1962 roku. Przez opisaną nieruchomość powodów przebiegają dwie linie napowietrzne, elektroenergetyczne: jedna – średniego napięcia o numerze (...) oraz linia niskiego
napięcia. Linia elektroenergetyczna średniego napięcia (...) wraz
z stacją transformatorową R- (...), stanowi infrastrukturę „przedwojenną” i jest wykorzystywana do przesyłu energii elektrycznej przynajmniej od 28 marca 1967 roku. Dla linii tej 20 kwietnia 1967 roku sporządzony został paszport ogólny linii elektroenergetycznej, który był aktualizowany kolejno w latach 1967, 1971, 1977, 1982, 1987, 1989, 1992, 1993, 1997. Z paszportu wynika, iż pracownicy poprzedników prawnych pozwanego regularnie, począwszy od 28 marca 1967 r.
do 05 listopada 2009 r. (data ostatniego wpisu), w sposób ciągły i niezakłócony, wykorzystywali, naprawiali i modernizowali linię do chwili obecnej. Linia niskiego napięcia wybudowana została przed rokiem 1945 i jest wykorzystywana do przesyłu energii elektrycznej przynajmniej od 1956 roku, kiedy to przeprowadzono jej remont kapitalny. Dla linii założony został paszport ogólny linii elektroenergetycznej.
Z paszportu wynika, iż pracownicy poprzedników prawnych pozwanego regularnie, począwszy od 1956 r. do 18 października 2013 r. (data ostatniego wpisu), w sposób ciągły i niezakłócony, wykorzystywali, naprawiali i modernizowali linię do chwili obecnej. Linia elektroenergetyczna średniego napięcia (...) oraz linia niskiego napięcia od początku lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku były wykorzystywane do przesyłu energii elektrycznej przez Zakład (...) wchodzący początkowo w skład wielozakładowego przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zjednoczenie (...)
z siedzibą w L., następnie w skład wielozakładowego przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakłady (...) z siedzibą we W., a następnie w skład wielozakładowego przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakłady (...) z siedzibą
w P.. Zarządzeniem numer (...)Ministra Przemysłu z 16 stycznia 1989 roku utworzone zostało z 01 stycznia 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe pod firmą Zakład (...), któremu przydzielone zostały składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa funkcjonującego pod firmą (...). 12 lipca 1993 roku przedsiębiorstwo państwowe pod firmą Zakład (...) zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W.. 30 kwietnia 2004 roku, w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., poprzez przeniesienie całego majątku, nastąpiło połączenie Zakładu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. z (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W.. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. 20 marca 2008 roku zmieniła firmę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W., natomiast 31 grudnia 2008 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. zmieniła firmę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W., a z 01 września 2011 r. nazwę i siedzibę na (...) S.A.
z siedzibą w K.. Decyzjami z 22 lutego 1994 r. Wojewoda (...) stwierdził nabycie z mocy prawa z 05 grudnia 1990 r., w związku z wejściem w życie przepisów ustawy z 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1990 r., Nr 79, poz. 464 ze z późn. zm.), przez Zakład (...) prawa użytkowania wieczystego będących w jego zarządzie nieruchomości, a także własność budynków i innych urządzeń znajdujących się na gruncie. Pismem z 09 listopada 2011 roku powodowie wezwali pozwanego do dobrowolnej zapłaty kwoty 186.560 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości w okresie od 03 lipca 2006 roku do
31 października 2011 roku; nadto domagali się bieżącego wynagrodzenia za korzystanie z działki od 01 listopada 2011 roku w wysokości 2.915 zł miesięcznie.
Do dobrowolnej zapłaty nie doszło.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie bezspornym był fakt przysługiwania powodom prawa własności do nieruchomości
dla której Sąd Rejonowy w Ś. V. Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz fakt przebiegu nad opisaną nieruchomością dwóch napowietrznych linii elektroenergetycznych, które wykorzystuje obecnie pozwany.

Zdaniem Sądu w kontekście przedstawionych przez pozwanego dokumentów poprzednicy prawni pozwanego objęli w posiadanie przedmiotową infrastrukturę, remontując i eksploatując ją, do dnia dzisiejszego nieprzerwanie. W ocenie Sądu także podniesiony przez pozwanego zarzut zasiedzenia co do zasady zasługiwał
na uwzględnienie. W toku postępowania strona pozwana wykazała, że jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego, które władało oddaną mu w zarząd nieruchomością, i które powinno być uznawane za posiadacza samoistnego nieruchomości niezależnie od tego, czy była to nieruchomość państwowa
i w konsekwencji to jej przysługuje nabyta przez to przedsiębiorstwo państwowe przez zasiedzenie służebność odpowiadająca służebności przesyłu. Zdaniem
Sądu, także wyrażone w przywołanym przepisie domniemanie dobrej wiary nie zostało w niniejszej sprawie przez powodów obalone. Wobec powyższego Sąd uznał żądanie powodów zasądzenia od pozwanego na ich rzecz wynagrodzenia
za bezumowne korzystanie ze stanowiącej przedmiot ich własności nieruchomości
w okresie od 03 lipca 2006 roku do 31 sierpnia 2012 roku poprzez eksploatowanie posadowionych nad tą nieruchomości linii elektroenergetycznych, jak i żądanie nakazania przywrócenia stanu zgodnego z prawem za bezzasadne.

Orzeczenie to w całości zaskarżyli apelacją powodowie.

Skarżący zarzucili Sądowi Okręgowemu:

a.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj.:

- art. 231 i art. 233 k.p.c. brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz przyjmowanie faktów korzystnych dla pozwanego, a nie wynikających z materiału dowodowego i błędne przyjęcie, że infrastruktura energetyczna na działce powodów pochodzi z okresu przedwojennego,
a zatem została posadowiona przed rokiem 1945 r., pomimo braku podstaw do takiego ustalenia oraz że linia średniego napięcia jest wykorzystywana przez pozwanego nieprzerwanie przynajmniej od 1956 r., mimo że pozwany nie wykazał w sposób przekonujący takiej daty, wpisy zawarte w paszportach ogólnych stacji można odnieść bezpośrednio do poszczególnych linii elektroenergetycznych oraz że z ustalonego faktu w postaci eksploatacji stacji średniego i niskiego napięcia można wyprowadzić fakt, że pozwana eksploatowała sporne linie energetyczne, oraz że pozwany wykazał nieprzerwany ciąg przekształceń pozwalający mu zaliczyć do okresu własnego posiadania okres posiadania służebności jego poprzedników prawnych, podczas gdy pozwany takiego ciągu nie wykazał;

- art. 245 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowód wyrażającej się w przyznaniu wiarygodności i mocy dowodowej dokumentom prywatnym przedłożonym przez pozwanego, pomimo faktu,
że nie spełniają one wymogów formalnych dla tego rodzaju dokumentów;

- art. 217 § 2 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez uznanie, że wniosek dowodowy
w postaci dowodu z opinii rzeczoznawcy majątkowego nie dotyczy faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, co skutkowało oddaleniem tego wniosku, mimo że okoliczności sporne pomiędzy stronami nie zostały dostatecznie wyjaśnione;

- art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy zachodzi
w niniejszej sprawie szczególnie uzasadniony wypadek, umożliwiający sądowi nieobciążanie powodów kosztami zastępstwa procesowego;

b.  przepisów prawa materialnego tj.

- art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie
i ustalenie, ze zostały spełnione przesłanki warunkujące nabycie służebności przez zasiedzenie;

- art. 288 k.c. i 294 k.c. poprzez ich niezastosowanie.

Formułując powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, ewentualnie o jego zmianę i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie oraz
o zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjął
je za podstawę własnego orzeczenia wydanego w sprawie. Przy takich ustaleniach, Sąd Apelacyjny podzielił także w znacznej mierze zastosowaną ocenę prawną.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że istotą zarzutów apelacji powodów było kwestionowanie ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji i dokonanej
na ich podstawie błędnej oceny prawnej, które zostały sformułowane jako zarzut naruszenia art. 231 k.p.c. i 233 k.p.c. W istocie z uzasadnienia apelacji wynika, że zarzut sprowadzał się do bezzasadnego zdaniem skarżącego obciążenia powodów ciężarem dowodu na podnoszone przez nich okoliczności, tj. zarzutu naruszenia prawa materialnego w postaci art. 6 k.c.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół zasadności naliczania
opłat ze bezumowne korzystanie z dwóch linii: średniego i niskiego napięcia, przebiegających przez nieruchomość powodów.

Odnosząc się do linii średniego napięcia wskazać należy po pierwsze, że
Sąd pierwszej instancji pominął treść zezwolenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z 18.08.1965 r., która dotyczy linii średniego napięcia, i na mocy której udzielono Zakładowi (...) we W. zezwolenia na budowę
na działce nr (...), na której posadowiona jest nieruchomość powodów, linii napowietrznej 20 kV, ustanawiając jednocześnie prawo do dostępu do przewodów
i urządzeń w celu wykonywania czynności związanych z ich konserwacją na czas nieograniczony.

Z treści ww. dokumentu wprost wynika, że zezwolenie dotyczy budowy linii
(a nie jej modernizacji), i jako że podstawę jego wydania stanowił art. 35 ustawy
z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości.
Tym samym, wydanie przedmiotowej decyzji rodziło dla właściciela wszelkie skutki wynikające z wywłaszczenia. Nie budziła wątpliwości prawomocność powyższej decyzji, jako że nie wykazano, jakoby została ona zaskarżona. Tym samym, niezasadnie pełnomocnik strony pozwanej wskazywał, że stanowi ona o dobrej wierze przedsiębiorstwa przesyłowego. Wedle bowiem ugruntowanego już poglądu orzecznictwa, istotą decyzji wydanej w powyższym trybie (aktualnie w trybie art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami), jest ustanowienie służebności przesyłu w drodze administracyjnej. Skoro więc kwestię tę uregulowano w powyższy sposób, co skutkowało swego rodzaju wywłaszczeniem ze skutkami dla pierwotnych właścicieli nieruchomości oraz ich następców prawnych, ograniczenie
to funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Kwestia ewentualnego zasiedzenia służebności pozostaje wiec w tym zakresie bez znaczenia, a status nieruchomości wyklucza zasadność roszczenia o bezumowne korzystanie.

Odnosząc się do linii niskiego napięcia, wskazać należy, że wbrew twierdzeniu skarżących wykazane zostało, jak słusznie zauważył Sad pierwszej instancji, że linia ta posadowiona została w czasach poniemieckich, a więc co najmniej w latach 60. Powyższe wynika z „Paszportu ogólnego stacji transformatorowej nr (...)”, któremu bezzasadnie skarżący odmawiają przymiotu dokumentu prywatnego.
Brak jedynie kilku spośród wielu podpisów nie pozbawia go bowiem tego waloru.
Co więcej, z szeregu pozostałych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika istnienie stacji transformatorowej na nieruchomości sąsiedniej oraz okoliczność przeprowadzonych na niej remontów. Jak trafnie wskazał tymczasem Sąd pierwszej instancji istnienie stacji transformatorowej na działce sąsiedniej prowadzi do logicznego wniosku o istnieniu połączonych z nią linii średniego
i niskiego napięcia. Tak więc, jeśli powodowie zaprzeczali informacjom wynikającym z ww. dokumentów, to na nich, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodu wykazania podawanych przez siebie twierdzeń i winni przedstawić dowód na ich poparcie, czego jednak nie uczynili.

Odnosząc się do zarzutu niewykazania przez pozwanego następstwa prawnego w zakresie posiadania przedmiotowej służebności, wskazać należy, że w ocenie Sądu Apelacyjnego, wszystkie wywody wskazane w apelacji są chybione, już chociażby z tego względu, że dotyczą aktualnego brzemienia art. 49 k.c., różniącego się zasadniczo od obowiązującego poprzednio, a który znajduje zastosowanie
w niniejszej sprawie.

Nadto, przedłożone przez stronę pozwaną dokumenty w postaci protokołu odbioru z 1971 r. oraz Zarządzenia Ministra Przemysłu, potwierdzają wbrew twierdzeniu skarżącego, że wszystkie linie energetyczne zostały w ramach przyznanego mienia przekazane poprzednikowi prawnemu strony pozwanej i że z linii tych podmiot ten korzystał. Sąd pierwszej instancji na podstawie przedłożonych przez pozwaną spółkę dokumentów był więc uprawniony stwierdzić, że uprawnionym do korzystania z linii energetycznych był jej poprzednik prawny. Także w tym zakresie, to strona powodowa negując okoliczność braku następstwa prawnego
po stronie pozwanego, pomimo treści przedłożonych przez niego dokumentów,
jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy, winna ją udowodnić, czego zaniechała.

Tym samym, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty apelacji okazały się bezzasadne.

Sąd pierwszej instancji wbrew twierdzeniu skarżącego nie naruszył też
art. 102 k.p.c. Strona pozwana, co wynika z treści materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, zwracając się do strony powodowej powoływała
się na dysponowanie tytułem prawnym do korzystania z urządzeń na nieruchomości powodów. Zatem, wytaczając niniejsze powództwo powodowie, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, mieli świadomość możliwości jego bezzasadności. Podejmując decyzję o dochodzeniu swoich praw na drodze sądowej, winni liczyć się z jej konsekwencjami w postaci konieczności poniesienia kosztów procesu. Stan majątkowy powodów jest okolicznością niewystarczającą do uznania, że w niniejszej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, warunkujący odstąpienie od obciążenia strony kosztami procesu.

W tych też okolicznościach, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny
w całości oddalił apelację pozwanej, nie znajdując żadnych podstaw do zmiany rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosowanie do wyniku apelacji na podstawie art. 98 k.p.c.

MW