Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania L. F. (L. F. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość emerytury i ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 30 lipca 2015r. sygn. akt XI U 154/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSO del. B.Torbus /-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSA M.Małek – Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa1814/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 listopada 2014r. organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. ponownie ustalił ubezpieczonemu L. F. kapitał początkowy, tj. m.in. z pominięciem okresu pracy na eksporcie od dnia 19 czerwca 1982r. do dnia
13 marca 1984r. z powodu braku świadectwa pracy oraz informacji o urlopie dewizowym,
a także z pominięciem zatrudnienia w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności od dnia 23 lutego 1971r. do dnia 6 listopada 1971r., ponieważ ubezpieczony nie wykazał wymiaru czasu pracy z tytułu w/w zatrudnienia.

Decyzją z dnia 26 listopada 2014r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od dnia 24 października 2014r., tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Do obliczenia wysokości w/w świadczenia nie wzięto pod uwagę wynagrodzenia, jakie ubezpieczony otrzymywał w trakcie zatrudnienia na eksporcie od dnia 19 czerwca 1982r. do dnia 13 marca 1984r. oraz w czasie odbywania kary pozbawienia wolności od dnia 23 lutego 1971r. do dnia 6 listopada 1971r.

Ubezpieczony w odwołaniu od w/w decyzji wniósł o ich zmianę z uwagi na nieuwzględnienie wszystkich okresów, w których wykonywał pracę. W piśmie procesowym
z dnia 20 lutego 2015r. sprecyzował swoje żądanie, wskazując, iż domaga się zaliczenia do kapitału początkowego jego zatrudnienia w (...) z siedzibą w W.,
tj. okresu zatrudnienia w Libii od dnia 19 czerwca 1982r. do dnia 18 grudnia 1983r., a także jego zatrudnienia w trakcie pobytu w zakładzie karnym, kiedy to od dnia 23 lutego 1971r.
do dnia 6 listopada 1971r. pracował w kamieniołomach w S..

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Decyzją z dnia 9 kwietnia 2015r. organ rentowy ponownie ustalił ubezpieczonemu kapitał początkowy, przy czym do jego obliczenia wzięto pod uwagę zatrudnienie ubezpieczonego na eksporcie w Libii od dnia 19 czerwca 1982r. do dnia 18 grudnia 1983r. oraz jego pracę w czasie pozbawienia wolności od dnia 23 lutego 1971r. do dnia 6 listopada 1971r., ale nadal pominięto okres wolnego przysługujący ubezpieczonemu z tytułu rozliczenia pracy za granicą, tj. okres od dnia 20 grudnia 1983r. do dnia 13 marca 1984r.

Ubezpieczony w odwołaniu od w/w decyzji wniósł o jej zmianę i potrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, tj. w zaskarżonych decyzjach ZUS z dnia 20 listopada 2014r.,
z dnia 26 listopada 2014r. oraz z dnia 9 kwietnia 2015r. kwestionował to, że do obliczenia kapitału początkowego nie uwzględniono mu, jako okresu składkowego, okresu przypadającego po eksporcie do marca 1984r.

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2015r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że zaliczył do stażu pracy ubezpieczonego okres od dnia 20.12.1983r. do 13.03.1984r. i nakazał organowi rentowemu doliczenie do kapitału początkowego dochodów z tego okresu.

Sąd ustalił:

Ubezpieczony L. F. urodził się w dniu (...)

W okresie od dnia 23 lutego 1971r. do dnia 6 listopada 1971r., tj. w trakcie pobytu
w Areszcie Śledczym we W., ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy.

Od dnia 11 kwietnia 1972r. do dnia 14 kwietnia 1985r. L. F. pracował w pełnym wymiarze czasu w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w K. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych. Od dnia 19 czerwca 1982r. do dnia 18 grudnia 1983r. ubezpieczony został oddelegowany do (...) z siedzibą w W.
na stanowisko mechanika samochodowego, przy czym powyższą pracę wykonywał
na budowie w Libii w ramach kontraktu eksportowego. Od dnia 20 grudnia 1983r. do dnia
6 stycznia 1984r. ubezpieczony korzystał z urlopu wypoczynkowego, a od dnia 7 stycznia 1984r. do dnia 13 marca 1984r. korzystał z urlopu wynikającego z różnicy czasu pracy
i równoważnych norm czasu pracy. Powyższe spowodowane było tym, że L. F. w Libii pracował przez 6 dni w tygodniu, a w kraju obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Za każdy dodatkowy dzień pracy w Libii ubezpieczonemu przysługiwał zatem jeden dzień wolnego
w Polsce. Za te okresy ubezpieczony pobierał zwykłe wynagrodzenie (vide świadectwo pracy - k. 109 akt KP ZUS, duplikat świadectwa pracy - kop. k. 9 a.s., zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu - k. 7 akt KP ZUS, kop. k. 24 a.s., zeznania ubezpieczonego - k. 34-35 a.s. - protokół elektroniczny - 00:09:52-00:17:33).

Wobec poczynionych ustaleń Sąd uznał odwołanie za zasadne podnosząc w motywach tego rozstrzygnięcia co następuje:

Okresy urlopów wypoczynkowych oraz okresy urlopów udzielanych w ramach różnicy czasu pracy i równoważnych norm czasu pracy, o ile wypłacane było wówczas umówione wynagrodzenie, są okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, organ rentowy ponownie ustala, także
z urzędu, wysokość świadczeń, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które to okoliczności powinny być znane przy dołożeniu minimum staranności, ale na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione w poprzednim postępowaniu
i które mają wpływ na wysokość świadczeń.

W toku niniejszego postępowania ubezpieczony domagał się uwzględnienia
do ustalenia jego kapitału początkowego okresu przypadającego po jego zatrudnieniu w Libii, tj. okresu od dnia 20 grudnia 1983r. do dnia 13 marca 1984r. Pozostałe sporne okresy,
tj. praca w Libii oraz praca w trakcie przebywania w Areszcie Śledczym we W., zostały uwzględnione przez organ rentowy w treści decyzji z dnia 9 kwietnia 2015r., czyli po ujawnieniu dodatkowych dokumentów w toku niniejszej sprawy (vide pismo Aresztu Śledczego z dnia 11 marca 2015r., duplikat świadectwa pracy z dnia 26 stycznia 2015r.).

Wynikiem postępowania dowodowego było ustalenie, iż ubezpieczony po zakończeniu kontraktu eksportowego w Libii wykorzystywał przysługujący mu z tego tytułu urlop wypoczynkowy oraz urlop wynikający z różnicy czasu pracy. W czasie w/w urlopów ubezpieczony otrzymywał od (...) z siedzibą w W. normalne wynagrodzenie.

Sąd uznał zatem, że ubezpieczony spełnił warunki do zaliczenia okresu od dnia
20 grudnia 1983r. do dnia 13 marca 1984r. do okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Apelację od tego wyroku wywiódł organ rentowy zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.174 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162 poz. 1118 z późn. zm.), poprzez zaliczenie do stażu pracy ubezpieczonego okresu od 20.12.1983r. do dnia 13.03.1984r.
i nakazanie organowi rentowemu doliczenie do kapitału początkowego dochodów z tego okresu, naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 241 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik postępowania, poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych dotyczących faktu pobierania przez ubezpieczonego wynagrodzenia za okres od 20.12.1983r. do 13.03.1984r., a także jego wysokości oraz rodzaju waluty.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53,
z uwzględnieniem ust. 2-12.

Zgodnie z ust.2 powołanego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Sąd I instancji uznał sporny okres za okres składkowy przy ustaleniu, że w tym okresie od dnia 20 grudnia 1983r. do dnia 6 stycznia 1984r. ubezpieczony korzystał z urlopu wypoczynkowego, a od dnia 7 stycznia 1984r. do dnia 13 marca 1984r. korzystał z wolnego wynikającego z różnicy czasu pracy i równoważnych norm czasu pracy, co było spowodowane tym, że L. F. w Libii pracował przez 6 dni w tygodniu, a w kraju obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy, wobec czego za każdy dodatkowy dzień pracy
w Libii ubezpieczonemu przysługiwał jeden dzień wolnego w Polsce.

Sąd przyjął bowiem, że za ten okres ubezpieczony otrzymał normalne wynagrodzenie.

To stanowisko Sądu I instancji w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie jest uprawnione.

Po pierwsze podnieść należy, że ubezpieczony w spornym okresie był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w K., przy czym w okresie od 19.06.1982r.
do 13.03.1984r. korzystał z urlopu bezpłatnego w związku wyjazdem na budowę eksportową do Libii prowadzoną przez D. (vide zaświadczenie z dnia 22.02.2001r.- karta 52 akt).

Po drugie na budowie eksportowej ubezpieczony pracował tylko w okresie
od 19.06.1982r. do 18.12.1983r. (vide świadectwo pracy- karta 9 akt), a potem korzystał
z tzw. urlopu dewizowego do 6.01.1984r. i z dni wolnych z tytułu różnicy czasu pracy do dnia 13.03.1984r. (vide zaświadczenie o pracy na budowie eksportowej za granicą z dnia 9.01.1984r.- karta 52 akt).

W spornym okresie zatem nie był już zatrudniony przez D., a w macierzystym zakładzie pracy korzystał z urlopu bezpłatnego.

Tymczasem jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9.10.2013r. I UK 108/13, którego stanowisko Sąd Apelacyjny podziela, „Okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi w macierzystym zakładzie pracy w wymiarze równym liczbie nieudzielonych w czasie zatrudnienia za granicą dni wolnych od pracy, przewidziany w § 10 ust. 4 rozporządzenia z dnia 27 grudnia 1974r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (t.j. Dz. U. Nr 44, poz. 259), nie stanowi okresu składkowego przewidzianego w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a u.e.r.f.u.s.”

Dalej w motywach tego wyroku Sąd Najwyższy odwołał się do argumentacji zawartej w uchwale z 22 maja 2013r., III UZP 1/13.

Sąd Najwyższy podkreślił, że czas wolny mógł być wykorzystany tylko w czasie zatrudnienia przez jednostkę kierującą. Po ustaniu zatrudnienia za nadgodziny przysługiwało wynagrodzenie (§ 10), a za czas wolny ekwiwalent pieniężny (§ 9).

Z ustaleń poczynionych tak w sprawie rozpatrywanej przez Sąd Najwyższy jak
i w niniejszej sprawie wynika, że zakończenie pracy za granicą, czyli zatrudnienia przez jednostkę kierującą nastąpiło przed datą zakończenia urlopu bezpłatnego.

W tym miejscu wypada zatem odwołać się ponownie do argumentacji zawartej
w motywach wyroku zapadłego w sprawie I UK 108/13 „ W takiej sytuacji z przepisów powszechnych (prócz wskazanego rozporządzenia z 27 grudnia 1974r., także uchwała Rady Ministrów z 3 września 1984r. w sprawie zasad podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych MP 1984r. Nr 23, poz. 157 z późn. zm.) wynikało, że pracownik za ponadnormatywny czas pracy mógł otrzymać tylko wynagrodzenie za nadgodziny i ekwiwalent pieniężny za czas wolny. Po zakończeniu zatrudnienia na kontrakcie nie było natomiast „czasu wolnego za godziny nadliczbowe”.
Po zakończeniu zatrudnienia przez jednostkę kierującą pracownik w określonym czasie powracał do macierzystego pracodawcy, u którego miał urlop bezpłatny na czas zatrudnienia za granicą. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, a więc niewykorzystania czasu wolnego
i urlopu wypoczynkowego przed zakończeniem zatrudnienia przez jednostkę kierującą, urlop bezpłatny ulegał przedłużeniu odpowiednio do wymiaru nieudzielonego czasu wolnego
od pracy (§ 9 ust. 4 rozporządzenia) i liczby nieudzielonego urlopu wypoczynkowego
(§ 14 ust. 6 zdanie drugie i § 15 rozporządzenia). Był to jednak tylko urlop bezpłatny
u macierzystego pracodawcy, gdyż po zakończeniu zatrudnienia przez jednostkę kierującą pracownik nie wykorzystywał czasu wolnego za dłuższy czas pracy za granicą i nie był
na urlopie wypoczynkowym niewykorzystanym w czasie zatrudnienia przez jednostkę kierującą. Nie był to więc okres składkowy ani nieskładkowy i jak stwierdzono w uchwale
z 22 maja 2013 r., III UZP 1/13, był to okres obojętny dla ubezpieczenia społecznego.
Nie był to okres usprawiedliwionego niewykonywania pracy, gdyż w zakresie ponadnormatywnego czasu pracy pracownik podlegał rozliczeniu po zakończeniu pracy
za granicą przez zapłatę wynagrodzenia za nadgodziny lub ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny. Okres urlopu bezpłatnego po zakończeniu pracy za granicą nie jest okresem zatrudnienia pracownika przez jednostkę kierującą, nie jest też okresem zatrudnienia przez macierzystego pracodawcę.

Taka sama ocena odnosi się do okresu ujętego, jako „urlop dewizowy”.

Konsekwentnie powtarzając za Sądem Najwyższym, skoro zakończenie zatrudnienia na kontrakcie nastąpiło w rozpatrywanej sprawie 18 grudnia 1983r., to później, czyli
od 20 grudnia do 6 stycznia 1984r. pracownik nie mógł korzystać już z urlopu wypoczynkowego, bo ten można uzyskać tylko w okresie zatrudnienia przez jednostkę kierującą.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy „Regulacja tej kwestii na gruncie rozporządzenia
z 27 grudnia 1974r. jest jednoznaczna. Nie stanowi urlopu wypoczynkowego okres, za który pracownik otrzymuje ekwiwalent pieniężny.

Zgodnie z § 14 ust. 6 zdanie drugie i ust. 7 rozporządzenia w razie niewykorzystania tego urlopu w całości lub w części przed zakończeniem pracy za granicą jednostka kierująca była obowiązana wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny. Urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu o liczbę dni urlopu, za które pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Czyli granicą czasową wykorzystania urlopu w naturze jest zakończenie pracy za granicą. Innymi słowy w czasie urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie pracy pracownik nie ma już urlopu wypoczynkowego w naturze, jeżeli nie wykorzystał go przed zakończeniem pracy za granicą. Nie otrzymuje wynagrodzenia urlopowego, lecz ekwiwalent pieniężny. Według tych regulacji urlop wypoczynkowy
w naturze, z prawem do wynagrodzenia urlopowego, czyli traktowany jako okres składkowy, pracownik mógł wykorzystać tylko w czasie zatrudnienia. Po zakończeniu pracy za granicą
i powrocie do kraju pracownik mógł otrzymać jedynie ekwiwalent pieniężny obliczony jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Nie był to więc czas urlopu wypoczynkowego, a tylko czas urlopu bezpłatnego, gdyż w takiej sytuacji urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie pracy ulegał przedłużeniu.

Reasumując, błędne jest rozstrzygnięcie, przyjmujące jak się wydaje za punkt odniesienia zwykłą sytuację zaliczania w zatrudnieniu pracowniczym do pracy (…) okresu urlopu wypoczynkowego, gdyż na podstawie wskazanej regulacji ubezpieczony
po zakończeniu pracy za granicą nie mógł wykorzystywać „urlopu dewizowego”, jako urlopu wypoczynkowego w naturze.

Rozważania dotyczące urlopu odnoszą się również do ewentualnego przekroczenia norm czasu pracy, gdyż rozliczenie w tym zakresie, według wskazanych regulacji
nie polegało na kompensowaniu ponadnormatywnego czasu pracy na kontrakcie czasem wolnym po zakończeniu zatrudnienia przez jednostkę kierującą.”

W tym stanie rzeczy sporny okres nie mógł zostać uznany za okres składkowy
w rozumieniu art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
i zaliczony jako taki do kapitału początkowego.

Z przytoczonych względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 kp.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/ SSO del. B.Torbus /-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSA M.Małek – Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek