Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 200/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa A. C.
przeciwko Ministerstwu […]
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 27 marca 2014 r.,
I. oddala skargę kasacyjną
II. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej 900 zł
(dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z 27 marca 2014 r. oddalił apelację skarżącego
powoda A. C. od wyroku Sądu Rejonowego z 25 kwietnia 2013 r., którym oddalono
jego powództwo o wyrównanie wynagrodzenie za okres od 1 stycznia 2010 r.
Powód żądał zachowania poprzedniego mnożnika kwoty bazowej do
wyliczenia wynagrodzenia zasadniczego i w konsekwencji dodatku za wysługę lat.
Powód jest zatrudniony w Ministerstwie […] od 1 kwietnia 1995 r. W lipcu 2008 r.
został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora departamentu […] w pozwanym
Ministerstwie. Otrzymał wynagrodzenie zasadnicze stanowiące iloczyn mnożnika
4,484 i kwoty bazowej, dodatek za wysługę lat, dodatek funkcyjny. Na czas
powołania na to stanowisko Dyrektor Generalny udzielił mu urlopu bezpłatnego na
podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie
kadrowym. Przed powołaniem powód zajmował stanowisko radcy ministra, będąc
zatrudniony na umowie o pracę z mnożnikiem 3,674. Z dniem 1 kwietnia 2009 r.
powód został przeniesiony na stanowisko zastępcy dyrektora departamentu
zagranicznego zaliczone do wyższych stanowisk w służbie cywilnej na podstawie
art. 193 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej.
Jednocześnie wygasł stosunek pracy na podstawie powołania na wysokie
stanowisko państwowe oraz zakończył się urlop bezpłatny. Pracodawca
poinformował powoda, że do końca 2009 r. wynagrodzenie ustalone na ostatnim
zajmowanym stanowisku państwowym pozostaje bez zmian. W połowie stycznia
2010 r. powód otrzymał informację o warunkach wynagradzania na stanowisku
zastępcy dyrektora departamentu zagranicznego składającego się z wynagrodzenia
zasadniczego ustalonego według mnożnika 4,014 kwoty bazowej dla członków
korpusu służby cywilnej, dodatku III stopnia służbowego przy zastosowaniu
mnożnika 0,85 kwoty bazowej i dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej
17 %.
W ocenie Sądu spór sprawdzał się do prawidłowego zastosowania
przepisów ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, uchylającej ustawę z 24
sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej i ustawę z 24 sierpnia 2006 r. o państwowym
zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych, w zakresie zasad
wynagradzania członków korpusu służby cywilnej. Kluczowe znaczenie ma art. 193
ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, który zawiera normy kolizyjne
3
związane z likwidacją kategorii wysokich stanowisk państwowych w służbie cywilnej
i zastąpieniem jej kategorią wyższych stanowisk w służbie cywilnej. Zgodnie z art.
193 ust. 1 i 3 ustawy w terminie 30 dni od wejścia jej w życie, członka korpusu
służby cywilnej, który jest zatrudniony w tym samym urzędzie, w którym zajmuje w
dniu wejścia w życie ustawy wysokie stanowisko państwowe, stające się wyższym
stanowiskiem w służbie cywilnej na podstawie ustawy, przenosi się – za jego zgodą
– na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, odpowiadające zajmowanemu
wysokiemu stanowisku państwowemu. W dniu poprzedzającym dzień przeniesienia
członka korpusu służby cywilnej stosunek pracy na podstawie powołania na
wysokim stanowisku państwowym wygasa, a urlop bezpłatny udzielony na czas
powołania na to stanowisko ulega zakończeniu. Powód do 31 marca 2009 r. był
związany z pracodawcą dwoma stosunkami pracy, niezależnie i samodzielnie
określającymi warunki zatrudnienia w ich ramach – jednym istniejącym na
podstawie umowy o pracę oraz drugim wynikającym z powołania na wysokie
stanowisko państwowe, z tym, że na okres powołania powód korzystał z urlopu
bezpłatnego w ramach zawartej umowy o pracę. Na mocy art. 191 ustawy o służbie
cywilnej powód, w zakresie stosunku pracy istniejącego na podstawie umowy o
pracę, stawał się pracownikiem służby cywilnej ipso iure – bez konieczności
dokonywania dodatkowych czynności. Ustawa nie przewidziała takiego samego
skutku dla stosunków pracy istniejących na podstawie powołania, w ramach których
obsadzane były wysokie stanowiska państwowe. W odniesieniu do członków
korpusu służby cywilnej, którzy byli zatrudnieni na podstawie powołania na wysokim
stanowisku państwowym, ustawodawca przyjął inną metodę, starając się pogodzić
zasadę praw nabytych z celem nowej ustawy, rezygnując z modelu dualnego
sytemu zatrudnienia członków korpusu służby cywilnej na wysokich stanowiskach
państwowych. Zlikwidowana została kategoria wysokich stanowisk państwowych, a
w ich miejsce w ramach służby cywilnej powstały wyższe stanowiska w służbie
cywilnej, na które członkowie korpusu zajmujący wyższe stanowiska państwowe
byli przenoszeni – nie dochodziło więc do kontynuacji tego stosunku pracy. W
związku z przeniesieniem na nowe stanowisko, czyli wyższe stanowisko w służbie
cywilnej, stosunek pracy na podstawie powołania tracił byt prawny i wygasał.
Przeniesienie odbywało się w ramach stosunku pierwotnego, w sytuacji powoda w
4
ramach umowy o pracę. Akt przeniesienia wywoływał więc zmianę w stosunku
opartym na umowie o pracę. Z uwagi na zajmowanie wysokiego stanowiska
państwowego i w celu zachowania odpowiedniego statusu osób je zajmujących,
ustawodawca postanowił już w ramach stosunku służby cywilnej przenieść ich na
odpowiednie stanowiska w nowej strukturze służby.
Powód z racji zajmowanego stanowiska państwowego, został przeniesiony
na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, czego rezultatem było wygaśnięcie
bezprzedmiotowego stosunku pracy na podstawie powołania. W związku z tą
zmianą, ustawa przewidziała korzystny dla pracowników okres przejściowy, w
którym pracownik uzyskiwał wynagrodzenie na dotychczasowych zasadach do
końca 2009 r., a contrario należy więc stwierdzić, że po upływie tego okresu
dopuszczone było przez ustawę obniżenie wynagrodzenia. Po upływie tego okresu
w zakresie wynagradzania powód w pierwszej kolejności powracał do rozwiązań
przewidzianych w umowie o pracę, która była podstawą świadczenia przez niego
pracy. Jest to jedyne możliwe rozwiązanie, gdyż stosunek pracy z powołania już nie
istniał i nie było żadnej innej podstawy do wykonywania przez powoda pracy.
Jednocześnie nowe przepisy ustawy o służbie cywilnej i odpowiednich aktów
wykonawczych znajdowały zastosowanie z mocy samego prawa i za ich sprawą, z
racji zajmowania nowego stanowiska, tj. wyższego stanowiska w służbie cywilnej,
ustalana była odpowiednia stawka wynagrodzenia zasadniczego. Ustalona została
nowa stawka zgodnie z nowymi przepisami właściwymi dla wyższych stanowisk w
służbie cywilnej, a strona pozwana nie była związana wysokością wynagrodzenia
uzyskiwaną przez powoda w ramach zatrudnienia na podstawie powołania, gdyż
stosunek ten nie miał żadnego znaczenia dla obecnej sytuacji pracowniczej
powoda – stosunek pracy wygasł i nie było podstaw do uznania, że jego treść
miałaby jakikolwiek wpływ na kształt pierwotnego stosunku pracy, w ramach
którego powód zajmował nowe stanowisko. Wynagrodzenie powoda ustalone na
podstawie umowy o pracę w związku z przeniesieniem nie zostało obniżone, ale
podwyższone z 3,674 do 4,014 mnożnika zgodnie z obowiązującą ustawą. Powód
niezasadnie porównuje wynagrodzenie do uzyskiwanego na podstawie powołania,
gdyż był to odrębny i niezależny stosunek pracy od istniejącego na podstawie
umowy o pracę. Pozwany ustalając powodowi stawkę wynagrodzenia po
5
zakończeniu okresu przejściowego był związany jedynie granicami wyznaczonymi
przez nowe przepisy. Mnożnik 4,014 był większy od obowiązującego na stanowisku
radcy ministra i mieścił się w granicach określonych w załączniku nr 2 do
rozporządzenia 9 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych,
wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby
cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad
ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby
cywilnej. Wynagrodzenie uzyskiwane przez członka korpusu służby cywilnej nie ma
charakteru „typowo umownego”, ale regulowane jest na podstawie powszechnie
obowiązujących przepisów prawa rangi ustawowej i rozporządzenia. Zmiana
określonych stawek odbywa się więc na mocy zmian ustawodawczych i
wykonawczych, a nie na gruncie zawartej umowy o pracę, dlatego też nie jest
konieczne składanie wypowiedzenia zmieniającego. Powód wyraził zgodę na
przeniesienie, z czym wiązała się zmiana wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia
na jego korzyść, gdyż w porównaniu do stawki uzyskiwanej na stanowisku radcy
ministra nowe zasady wynagradzania były korzystniejsze. Żaden przepis,
określający zasady przejścia na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, nie
gwarantował utrzymania wysokości wynagrodzenia przez cały okres zatrudnienia, a
jedynie przez określony czas, co jest jednoznaczne z tym, że przewidziane było
ewentualne obniżenie wynagrodzenia. Zarzuty naruszenie art. 193 ustawy o służbie
cywilnej i art. 78 § 1 k.p. były nieuzasadnione.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie: 1) art. 193 ustawy o
służbie cywilnej poprzez niewłaściwe zastosowanie, „tj. zastosowanie normy
wynikającej z art. 193 ust. 4 do stanu faktycznego objętego hipotezą zawartą w art.
193 ust. 1 i 3 w sytuacji, gdy hipotezy zawarte w art. 193 ust. 1 i ust. 4 dotyczą
odmiennych stanów faktycznych”; 2) art. 193 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej
poprzez niewłaściwą wykładnię polegającą na uznaniu, iż powód wyrażając zgodę
na przeniesienie, wyraził zgodę na zmianę wynagrodzenia zasadniczego; 3) art.
205 ustawy o służbie cywilnej poprzez niewłaściwą wykładnię polegającą na
uznaniu, że przepis ten a contrario przewiduje ewentualne obniżenie
wynagrodzenia; 4) art. 78 § 1 k.p. poprzez jego niezastosowanie wskutek uznania,
że wynagrodzenie powoda ustalone za okres po 31 grudnia 2009 r. mieści się w
6
widełkach określonych w przepisach rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w
sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych,
stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania
wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń
przysługujących członkom korpusu służby cywilnej z 9 grudnia 2009 r. (…) oraz, że
jest wyższe od otrzymywanego przez powoda przed powołaniem na wyższe
stanowisko państwowe; 5) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu
skarżonego orzeczenia podstawy prawnej upoważniającej pracodawcę po 31
grudnia 2009 r. do dokonania jednostronnego obniżenia wynagrodzenia
zasadniczego z datą wsteczną w związku z faktem, że wynagrodzenie po
przeniesieniu, zgodnie z przepisami ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej
pozostało niezmienione na okres do 31 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej nie są zasadne i dlatego została oddalona.
Zarzut pierwszy naruszenia art. 193 ustawy o służbie cywilnej nie jest
uprawniony. Skarżący ma rację, że sytuacje uregulowane w art. 193 ust. 1 i 3 oraz
w art. 193 ust. 4 tej ustawy są rozdzielne. Sąd nie stosował jednak przepisu art. 193
ust. 4 jako podstawy rozstrzygnięcia w jego sprawie. Ten ostatni przepis miałby
zastosowanie, gdyby skarżący nie wyraził zgody na przeniesienie na wyższe
stanowisko w służbie cywilnej. Innymi słowy przepis art. 194 ust. 4 nie został
naruszony „poprzez jego niewłaściwe zastosowanie”.
Zarzut drugi nie jest zasadny, gdyż przedmiotem regulacji art. 193 ust. 1
ustawy o służbie cywilnej nie jest wysokość wynagrodzenia, lecz tylko przeniesienie
na wyższe stanowisko w służbie cywilnej. Potwierdza to przepis art. 205 ustawy o
służbie cywilnej, który dotyczy wynagrodzenia po przeniesieniu na wyższe
stanowisko w służbie cywilnej ale temporalnie tylko do 31 grudnia 2009 r. Skoro
przedmiotem regulacji z art. 193 ust. 1 nie jest wynagrodzenie ani jego zmiana, to
zarzut skargi nie jest zasadny, gdyż z przepisu tego nie wynika, iżby zgoda
pracownika na przeniesienie wyrażała zgodę na zamianę wynagrodzenia. Inną
7
kwestią są dalsze regulacje, które niewątpliwie wymagały ustalenia wynagrodzenia
na nowym stanowisku.
Ta ostatnia ocena odnosi się również do zarzutu trzeciego, gdyż art. 205
ustawy dotyczył tylko wynagrodzenia w okresie do 31 grudnia 2009 r., a zatem nie
wynagrodzenia po tej dacie. Natomiast co najmniej pośrednio z regulacji tej wynika,
że po wskazanej dacie konieczna jest (będzie) odrębna regulacja dotycząca
wynagrodzenia na dalszy czas zatrudnienia. Jednak na podstawie tego przepisu
nie można przyjąć, że po 31 grudnia 2009 r. wynagrodzenie miałoby zostać
zachowane, obniżone albo podwyższone. W prawie pracy nie ma reguły, że
ustalone wynagrodzenie jest niezmienne, czyli że nie może ulec modyfikacji a więc
także obniżeniu. Nie jest to jednak przedmiotem regulacji przepisu art. 193 ust. 1
powołanego w zarzucie.
Skarga kasacyjna podlega rozpoznaniu tylko w granicach zarzutów jej
podstaw (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Wynagrodzenie po 31 grudnia 2009 r. określał
pracodawca. Czynił to na podstawie art. 85 i 99 ustawy o służbie cywilnej. Skarżący
nie zarzuca naruszenia tych przepisów. Powód nie wykazuje w skardze, że jego
wynagrodzenie w spornym okresie było niezgodne z prawem. Oceny tej nie zmienia
jego argumentacja, że od 1 stycznia 2012 r. zmieniono mu wynagrodzenie bez jego
zgody, albowiem dopiero „w połowie stycznia 2010 r.” powiadomiono go o zmianie
wynagrodzenia, czyli wynagrodzenie zmieniono z datą wsteczną i wobec braku
jego zgody wbrew art. 11 k.p. Jeżeli jednak pozew (dopiero z 28 grudnia 2012 r.)
świadczyć ma o braku zgody na nowe wynagrodzenie, to powodzenie roszczenia
zależało od stwierdzenia niezgodności wynagrodzenia z prawem.
Prowadzi to do zarzutu naruszenia art. 78 § 1 k.p. Skarżący nie przeczy, że
jego wynagrodzenie jest zgodne przepisami rozporządzenia z 9 grudnia 2009 r. w
sprawie określenia stanowisk urzędniczych (…), a także, iż jego wynagrodzenie
ujmowane całościowo jako suma składników nie jest niższe od wynagrodzenia
przed 1 stycznia 2010 r. Uważa, że nie zwalniało to Sądu od dokonania oceny, czy
wynagrodzenie spełnia warunki określone w art. 78 § 1 k.p. Przepis ten nie stanowi
jednak samodzielnej podstawy żądania wyższego wynagrodzenia. Skarżący w
spornym okresie otrzymał niższy mnożnik kwoty bazowej do ustalenia
wynagrodzenia zasadniczego i na tym zbudował żądanie wyrównawcze
8
powództwa. Sąd powszechny zasadnie ocenił, że powód nie wykazał naruszenia
przepisów o wynagrodzeniu albo gwarantujących zachowanie wysokości
wynagrodzenia. Ocena Sądu jest prawidłowa. Doszło wszak do ustania
zatrudnienia powoda na wysokim stanowisku państwowym. Stosunek ten wygasł,
co jednoznacznie wynika z art. 193 ust. 3 ustawy o służbie cywilnej. Nie ma więc
ciągłości zatrudnienia w tym samym stosunku pracy i dlatego poprzednie
wynagrodzenie w zatrudnieniu (które ustało) nie może być podstawą dla żądania
zachowania w dalszym zatrudnieniu dotychczasowych składników oraz wysokości
wynagrodzenia. W takiej sytuacji, czyli wygaśnięcia poprzedniego zatrudnienia,
niemożliwe jest także stosowanie konstrukcji właściwej dla wypowiedzenia
zmieniającego warunki pracy i płacy (art. 42 k.p.). Nie jest to sytuacja niezgodna z
prawem. Wszak była wyraźnie uregulowana w art. 193 ust. 1 i 3 oraz w art. 205
ustawy o służbie cywilnej. Wyrażenie zgody na przeniesienie przez urzędnika
zajmującego wysokie stanowisko państwowe było świadome i wywoływało skutki
określone w ustawie (art. 56 k.c.).
Zarzut naruszenia 328 § 2 k.p.c. może być zasadną podstawą skargi
kasacyjnej, gdy naruszenie miało istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c.). Przepis ten nie został naruszony, gdyż Sąd wystarczająco klarownie
przedstawił podstawę prawną rozstrzygnięcia, co zreferowano na wstępie tego
uzasadnienia. O wyniku sprawy zakończonej prawomocnym wyrokiem decyduje
prawo materialne i w przypadku oddalenia powództwa (apelacji) o wyrównanie
wynagrodzenia, to skarżący powinien wykazać zasadność zarzutów skargi
kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 39814
k.p.c.), w szczególności
wskazać przepis prawa materialnego w którym kotwiczyłoby się jego zasadne
żądanie. Skarżący tego nie czyni. Braku tego nie zastępuje zarzut naruszenia art.
328 § 2 k.p.c., gdyż przedmiotem zarzutu odwołującego się do tego przepisu nie
może być ocena prawidłowości podstawy prawnej rozstrzygnięcia sporu lecz tylko
czy uzasadnienie wyroku spełnia wymagane warunki.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).
9