Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BU 3/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku J. U.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie istnienia ubezpieczenia chorobowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 lipca 2015 r.,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
wnioskodawczyni na wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 28 lutego 2014 r.,
odrzuca skargę.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 r., Sąd Okręgowy w T. oddalił odwołanie
wnioskodawczyni J. U. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22
października 2013 r. ustalającej, że podlegała ona dobrowolnie ubezpieczeniu
chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w
2
okresie od dnia 4 listopada 2009 r. do dnia 31 marca 2013 r. W ocenie Sądu,
wobec znacznego przekroczenia terminu do uiszczenia składki na dobrowolne
ubezpieczenie chorobowe wnioskodawczyni, ubezpieczenie to ustało z dniem 1
kwietnia 2013 r. stosownie do art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz.
121, dalej ustawa systemowa).
Pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 28 lutego 2014 r.,
zaskarżając powyższy wyrok w całości.
Skarga została oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego - art. 32
w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez „naruszenie
fundamentalnych zasad sprawiedliwości społecznej i równego traktowania przez
władze publiczne” oraz art. 14 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 47 ust. 1 pkt ustawy
systemowej, poprzez błędną wykładnię przepisów i uznanie, że „skarżącą nie
obejmuje okres ubezpieczenia dobrowolnego oraz, że skarżącą wiążą terminy do
zapłaty składki na ubezpieczenie dobrowolne, wskazane w art. 47 ust. 1 pkt 1 ww.
ustawy, mimo okoliczności uzasadniających opłatę składki po terminie, wskazane w
art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej”. Pełnomocnik wskazał, że „wzruszenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest
możliwe, oraz że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie
niniejszej skargi”. W uzasadnieniu powołał się na postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06 (OSNC 2006 nr 6, poz. 113),
według którego „dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, od którego stronie przysługiwały środki prawne, z
których nie skorzystała, zależy m. in. od istnienia wyjątkowego wypadku w
rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. Taki wyjątkowy wypadek może, przykładowo,
wchodzić w rachubę, gdy strona nie skorzystała z przysługującego jej środka
zaskarżenia z powodu ciężkiej choroby, katastrofy, klęski żywiołowej lub uzyskania
błędnej informacji od pracownika sądu”. Uprawdopodobniając wystąpienie szkody
wyrządzonej przez wydanie zaskarżonego wyroku, powołano pozbawienie
wnioskodawczyni możliwości podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu
chorobowemu w okresie po dniu 31 marca 2014 r.
3
Pełnomocnik wniósł o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku
wydanego przez Sąd Okręgowy z dnia 28 lutego 2014 r. oraz orzeczenie o
kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.
Oceniając dopuszczalność skargi Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego wyroku sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Przepis
art. 4245
§ 1 k.p.c. określa w sześciu punktach wymagania, jakim powinna
odpowiadać skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia. Są to: oznaczenie orzeczenia (pkt 1), przytoczenie podstaw skargi oraz
ich uzasadnienia (pkt 2), wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone
orzeczenie jest niezgodne (pkt 3), uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody
(pkt 4), wykazanie, że wzruszenie orzeczenia w drodze innych środków prawnych
nie było i nie jest możliwe (pkt 5) oraz wniosek o stwierdzenie niezgodności
orzeczenia z prawem (pkt 6). Jedną z przesłanek uzasadniających złożenie skargi
jest niemożność zmiany lub uchylenia wyroku w drodze przysługujących stronie
środków prawnych (zarówno w chwili orzekania co do skargi, jak i w przeszłości).
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest
dopuszczalna, gdy zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze jednego z tak
rozumianych środków prawnych nie była i nie jest możliwa (co strona musi wykazać
w treści skargi – art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.). Tymczasem wniesiona skarga, dotyczy
wyroku, którego zmiana była możliwa w drodze przysługujących skarżącej środków
prawnych. Od tego wyroku, doręczonego pełnomocnikowi skarżącej wraz z
uzasadnieniem w dniu 19 marca 2014 r. (data potwierdzenia odbioru),
przysługiwała apelacja, której skarżąca nie złożyła w ustawowym terminie. W
przedmiotowej skardze nie wypełniono warunku wykazania niemożności
wzruszenia zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych (art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.). Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że skarga
4
jest co do zasady niedopuszczalna, jeżeli w sprawie strona miała możliwość
zaskarżenia wyroku apelacją, skargą kasacyjną, skargą o wznowienie
postępowania lub mogła skorzystać z innego środka, np. wniosku o przywrócenie
terminu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 stycznia 2006 r., II CNP
2/06, OSNC 2006 nr 6, poz. 112, także z dnia 12 maja 2011 r., II BU 10/10, LEX nr
863955). Od tego unormowania ustawodawca wprowadził wyjątek przewidziany w
art. 4241
§ 2 k.p.c. Na podstawie tej regulacji, skarga przysługuje także - w
wyjątkowych wypadkach - od prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, chociaż strony nie skorzystały z
przysługujących im środków prawnych, jeżeli niezgodność orzeczenia z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Zatem wyjątek od zasady określonej w art. 4241
§ 1 k.p.c. uzależnia
dopuszczalność skargi od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: po
pierwsze - istnienia wyjątkowego wypadku, który uniemożliwił wniesienie środka
odwoławczego lub środka zaskarżenia i po drugie - występowania niezgodności z
prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych
zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i
obywatela. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że
wyjątkowe wypadki, o których stanowi art. 4241
§ 2 k.p.c., odnoszą się także do
przyczyn nieskorzystania przez stronę z przysługujących jej środków zaskarżenia.
Przyczyny te muszą mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co
oznacza, że chodzi o wyjątkowe okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie
wniesienie środka zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli
lub zaniedbań strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez nią z
przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów mających
charakter siły wyższej - ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy
wyjątkowe okoliczności leżące po stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz
biorąc uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por. postanowienia z dnia 2
lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC 2006 nr 6, poz. 113; z dnia 29 listopada 2006 r.,
5
II CNP 85/06, niepublikowane; z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, OSNC-ZD
2008 nr 4, poz. 114; z dnia 10 sierpnia 2010 r., II CNP 38/10, LEX nr 603890).
Pełnomocnik skarżącej powołuje się na zdiagnozowaną u niej w 2009 r.
chorobę afektywną dwubiegunową, która „z uwagi na jej specyfikację, (…) była
przyczyną zaliczenia Pani J. U. do lekkiego stopnia niepełnosprawności w okresie
od dnia 3 sierpnia 2009 r. do dnia 31 października 2015 r.”. Powyższe „(…)
stanowiło przyczynę dla których nie mogła ona aktywnie uczestniczyć w toku
całego procesu, (…) niemniej zaniechanie podjęcia w odpowiednim czasie działań,
mających na celu zaskarżenie orzeczenia Sądu I instancji, nie było możliwe z uwagi
na jej ówczesny stan zdrowia”.
Powyższe twierdzenie nie może być uznane za wystarczające skoro nie
zostało poparte żadnymi dowodami, uwzględniając że wnioskodawczyni przed
Sądem pierwszej instancji była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika
(radcę prawnego), który złożył wniosek o sporządzenie i doręczenie odpisu
uzasadnienia wyroku Sądu. Także w toku postępowania przed Sądem pierwszej
instancji wnioskodawczyni brała w nim czynny udział, a jej stan zdrowia nie
powodował żadnych problemów procesowych. Powyższe sprawia, że nie ma
podstaw do stwierdzenia niezgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia w trybie
art. 4241
k.p.c., skoro strona z przyczyn przez siebie zawinionych nie skorzystała z
przysługującej jej apelacji ani nie wykazała, że występuje wyjątkowy wypadek
uzasadniający wniesienie skargi w trybie art. 4241
§ 2 k.p.c. poprzez naruszenie
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowiek lub obywatela.
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, że oceniana
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem podlegała odrzuceniu na podstawie
art. 4248
k.p.c.