I UZ 7/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-09-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I UZ 7/15
POSTANOWIENIE
Dnia 5 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania K. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 7 kwietnia 2009 r., o prawo do renty rodzinnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 sierpnia 2015 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 stycznia 2015 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
K. D. wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 7 kwietnia 2009 r., domagając się
zmiany tego wyroku poprzez orzeczenie, iż od 26 maja 2007 r. nabyła prawo do
renty rodzinnej po zmarłym mężu, względnie uchylenia tego wyroku w całości oraz
zasądzenia kosztów postępowania. Jako podstawę żądania wznowienia
postępowania wskazała na art. 4011
k.p.c. oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z
13 maja 2014 r., sygn. akt SK 61/13, który wszedł w życie 26 maja 2014 r.
Wyrokiem tym Trybunał orzekł, że art. 70 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim
2
uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od
wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony,
ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w
zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Argumentowała, że skutki tego wyroku znajdują
zastosowanie do jej sytuacji, tj. małżonki pozostającej w separacji, wobec której
małżonek dobrowolnie realizował obowiązek alimentacyjny. Wskazała, że skarga o
wznowienie postępowania została wniesiona w terminie określonym w art. 407 § 2
k.p.c.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 28 stycznia 2015 r. odrzucił skargę jako
niedopuszczalną na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. Sąd stwierdził, że skarga została
wniesiona z zachowaniem trzymiesięcznego terminu od daty wejścia w życie
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2014 r., wskazanego jako podstawa
wznowienia postępowania, jednak nie dotrzymano terminu określonego w art. 408
k.p.c. Zgodnie z art. 408 k.p.c. po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się
wyroku nie można żądać wznowienia, za wyjątkiem wypadku, gdy strona była
pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Skarżąca
nie powołała się na żadną z ww. przyczyn nieważności postępowania.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny stwierdził, że skarga została złożona z
przekroczeniem pięcioletniego terminu określonego w art. 408 k.p.c., który upłynął
7 kwietnia 2014 r. Stwierdził, że po upływie tego terminu nie istnieje możliwość
skutecznego powołania się na podstawę wznowienia określoną w art. 4011
k.p.c.,
nawet jeśli przyczyna uzasadniająca istnienie tej podstawy powstała po upływie
tego okresu i został zachowany trzymiesięczny termin do wniesienia skargi.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego z 28 stycznia 2015 r.
skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i w
konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 408 k.p.c. w zw. z art. 4011
k.p.c.
Argumentowała, że konieczna jest analiza wzajemnych relacji pomiędzy art. 401,
4011
oraz 408 k.p.c. Wykładając art. 401 pkt 2 k.p.c., stwierdziła, że „niemożność
działania strony” tkwi w niezastosowaniu niewadliwego przepisu, a nie w
stosowaniu wadliwego przepisu. W konsekwencji, zdaniem skarżącej, „niemożność
działania strony” z art. 408 k.p.c. nie może być tożsama z przesłanką wznowienia
ujętą w art. 401 pkt 2 k.p.c. W ocenie skarżącej niewątpliwym jest, że adresat
3
orzeczenia opartego na niezgodnym z prawem przepisie nie może działać dopóki
przepis ten nie zostanie uznany za niezgodny z Konstytucją w trybie wynikającym z
ustawy. Ponadto, wskazując na moment wprowadzenia do kodeksu postępowania
cywilnego art. 4011
k.p.c., argumentowała, że w przypadku przyjęcia, że art. 408
k.p.c. dotyczy wyłącznie niemożności działania, o jakiej mowa w art. 401 pkt 2
k.p.c., to wówczas regulacja art. 4011
k.p.c. stanowiłaby w wielu przypadkach fikcję
prawną. Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz obciążenie organu
rentowego kosztami postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 408 k.p.c. po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się
wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, za wyjątkiem wypadku, gdy
strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.
Termin określony w art. 408 k.p.c. jest terminem zawitym, nie podlega
przywróceniu; wniesienie skargi po jego upływie skutkuje jej odrzuceniem
(postanowienie SN z 14 kwietnia 1999 r., II UKN 178/99, OSNP 2000 nr 15, poz.
599). Do tego terminu prawa procesowego nie mają zastosowania regulacje prawa
materialnego, np. odnoszące się do zawieszenia czy przerwania biegu
przedawnienia (por. postanowienie SN z 22 kwietnia 2010 r., II CZ 29/10, LEX nr
1360232).
Skarżąca skargę o wznowienie postępowania oparła wyłącznie na podstawie
określonej w art. 4011
k.p.c. W skardze nie wskazano na okoliczności pozbawienia
strony możności działania lub jej nienależytej reprezentacji, które stanowią odrębne
podstawy wznowienia postępowania od wskazanej w art. 4011
k.p.c.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko, że termin
określony w art. 408 k.p.c., lege non distinguente, odnosi się również do sytuacji,
gdy wznowienia żąda się w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego (postanowienie SN z 25 lutego 2009 r., II CZ 103/08, LEX nr
746172). Ponadto, że wskazane w art. 408 k.p.c. wyjątki odnoszą się do podstawy
nieważnościowej wznowienia postępowania (por. postanowienie SN z 11 maja
4
2012 r., II CZ 2/12, LEX nr 1238086, postanowienie SN z 19 października 2012 r.,
III UO 10/12, LEX nr 1648667).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela powyższe stanowisko.
Przedstawiona przez skarżącą wykładnia art. 401, 4011
oraz 408 k.p.c. nie
zasługuje na uwzględnienie. Po pierwsze, wykładnia ta pomija zasygnalizowaną
wyżej istotę terminu określonego w art. 408 k.p.c. Po drugie, nie uwzględnia zasady
ochrony prawomocnych orzeczeń orzekających co do istoty sprawy. Zasada ta z
kolei uzasadnia wprowadzenie ograniczeń czasowych dla wniesienia skargi o
wznowienie postępowania oraz ścisłą wykładnię przepisów regulujących podstawy
wznowienia postępowania.
W związku z powyższym zaskarżone rozstrzygnięcie jest prawidłowe.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art.
39814
k.p.c. oddalił zażalenie.
POSTANOWIENIE
Dnia 5 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania K. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 7 kwietnia 2009 r., o prawo do renty rodzinnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 sierpnia 2015 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 stycznia 2015 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
K. D. wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 7 kwietnia 2009 r., domagając się
zmiany tego wyroku poprzez orzeczenie, iż od 26 maja 2007 r. nabyła prawo do
renty rodzinnej po zmarłym mężu, względnie uchylenia tego wyroku w całości oraz
zasądzenia kosztów postępowania. Jako podstawę żądania wznowienia
postępowania wskazała na art. 4011
k.p.c. oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z
13 maja 2014 r., sygn. akt SK 61/13, który wszedł w życie 26 maja 2014 r.
Wyrokiem tym Trybunał orzekł, że art. 70 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim
2
uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od
wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony,
ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w
zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Argumentowała, że skutki tego wyroku znajdują
zastosowanie do jej sytuacji, tj. małżonki pozostającej w separacji, wobec której
małżonek dobrowolnie realizował obowiązek alimentacyjny. Wskazała, że skarga o
wznowienie postępowania została wniesiona w terminie określonym w art. 407 § 2
k.p.c.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 28 stycznia 2015 r. odrzucił skargę jako
niedopuszczalną na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. Sąd stwierdził, że skarga została
wniesiona z zachowaniem trzymiesięcznego terminu od daty wejścia w życie
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2014 r., wskazanego jako podstawa
wznowienia postępowania, jednak nie dotrzymano terminu określonego w art. 408
k.p.c. Zgodnie z art. 408 k.p.c. po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się
wyroku nie można żądać wznowienia, za wyjątkiem wypadku, gdy strona była
pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Skarżąca
nie powołała się na żadną z ww. przyczyn nieważności postępowania.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny stwierdził, że skarga została złożona z
przekroczeniem pięcioletniego terminu określonego w art. 408 k.p.c., który upłynął
7 kwietnia 2014 r. Stwierdził, że po upływie tego terminu nie istnieje możliwość
skutecznego powołania się na podstawę wznowienia określoną w art. 4011
k.p.c.,
nawet jeśli przyczyna uzasadniająca istnienie tej podstawy powstała po upływie
tego okresu i został zachowany trzymiesięczny termin do wniesienia skargi.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego z 28 stycznia 2015 r.
skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i w
konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 408 k.p.c. w zw. z art. 4011
k.p.c.
Argumentowała, że konieczna jest analiza wzajemnych relacji pomiędzy art. 401,
4011
oraz 408 k.p.c. Wykładając art. 401 pkt 2 k.p.c., stwierdziła, że „niemożność
działania strony” tkwi w niezastosowaniu niewadliwego przepisu, a nie w
stosowaniu wadliwego przepisu. W konsekwencji, zdaniem skarżącej, „niemożność
działania strony” z art. 408 k.p.c. nie może być tożsama z przesłanką wznowienia
ujętą w art. 401 pkt 2 k.p.c. W ocenie skarżącej niewątpliwym jest, że adresat
3
orzeczenia opartego na niezgodnym z prawem przepisie nie może działać dopóki
przepis ten nie zostanie uznany za niezgodny z Konstytucją w trybie wynikającym z
ustawy. Ponadto, wskazując na moment wprowadzenia do kodeksu postępowania
cywilnego art. 4011
k.p.c., argumentowała, że w przypadku przyjęcia, że art. 408
k.p.c. dotyczy wyłącznie niemożności działania, o jakiej mowa w art. 401 pkt 2
k.p.c., to wówczas regulacja art. 4011
k.p.c. stanowiłaby w wielu przypadkach fikcję
prawną. Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz obciążenie organu
rentowego kosztami postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 408 k.p.c. po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się
wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, za wyjątkiem wypadku, gdy
strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.
Termin określony w art. 408 k.p.c. jest terminem zawitym, nie podlega
przywróceniu; wniesienie skargi po jego upływie skutkuje jej odrzuceniem
(postanowienie SN z 14 kwietnia 1999 r., II UKN 178/99, OSNP 2000 nr 15, poz.
599). Do tego terminu prawa procesowego nie mają zastosowania regulacje prawa
materialnego, np. odnoszące się do zawieszenia czy przerwania biegu
przedawnienia (por. postanowienie SN z 22 kwietnia 2010 r., II CZ 29/10, LEX nr
1360232).
Skarżąca skargę o wznowienie postępowania oparła wyłącznie na podstawie
określonej w art. 4011
k.p.c. W skardze nie wskazano na okoliczności pozbawienia
strony możności działania lub jej nienależytej reprezentacji, które stanowią odrębne
podstawy wznowienia postępowania od wskazanej w art. 4011
k.p.c.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko, że termin
określony w art. 408 k.p.c., lege non distinguente, odnosi się również do sytuacji,
gdy wznowienia żąda się w związku z wejściem w życie orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego (postanowienie SN z 25 lutego 2009 r., II CZ 103/08, LEX nr
746172). Ponadto, że wskazane w art. 408 k.p.c. wyjątki odnoszą się do podstawy
nieważnościowej wznowienia postępowania (por. postanowienie SN z 11 maja
4
2012 r., II CZ 2/12, LEX nr 1238086, postanowienie SN z 19 października 2012 r.,
III UO 10/12, LEX nr 1648667).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela powyższe stanowisko.
Przedstawiona przez skarżącą wykładnia art. 401, 4011
oraz 408 k.p.c. nie
zasługuje na uwzględnienie. Po pierwsze, wykładnia ta pomija zasygnalizowaną
wyżej istotę terminu określonego w art. 408 k.p.c. Po drugie, nie uwzględnia zasady
ochrony prawomocnych orzeczeń orzekających co do istoty sprawy. Zasada ta z
kolei uzasadnia wprowadzenie ograniczeń czasowych dla wniesienia skargi o
wznowienie postępowania oraz ścisłą wykładnię przepisów regulujących podstawy
wznowienia postępowania.
W związku z powyższym zaskarżone rozstrzygnięcie jest prawidłowe.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art.
39814
k.p.c. oddalił zażalenie.