Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 277/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w S. obecnie
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w S. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko H. R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 14 marca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Po rozpoznaniu apelacji pozwanego H. R. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S. wyrokiem z dnia 14 marca 2014 r. zmienił wyrok
Sądu Rejonowego w S. z dnia 18 grudnia 2013 r., w ten sposób, że oddalił
powództwo o zwrot kosztów poniesionych w celu uzyskania specjalizacji medycznej
przez pozwanego. W sprawie tej ustalono, że pozwany był zatrudniony w
Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w S. na podstawie umowy o pracę od 17
kwietnia 2001 r. W dniu 9 czerwca 2005 r. zwrócił się do pracodawcy z pisemnym
wnioskiem o wyrażenie zgody na otworzenie specjalizacji z rehabilitacji na
Akademii Medycznej w G. i uzyskał taką zgodę pracodawcy. Następnie 20 czerwca
2005 r. strony zawarły w tym celu pisemną umowę o udzielenie płatnego urlopu
szkoleniowego. Pozwany ukończył specjalizację zawodową w zakresie rehabilitacji
w dniu 25 maja 2010 r. W okresie urlopu szkoleniowego i odbywania specjalizacji
pozwany nie świadczył pracy, a pracodawca wypłacił mu wynagrodzenie za pracę
w łącznej kwocie 16.000,96 zł. Ponadto powodowy pracodawca pokrył koszty
dojazdu na szkolenia pozwanego pracownika w łącznej wysokości 1.757,06 zł.
W dniu 28 maja 2013 r. pozwany zwrócił się do pracodawcy z wnioskiem o
rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron z dniem 30 czerwca 2013 r.
Pracodawca odmówił wyrażenia takiej zgody, a 24 czerwca 2013 r. wezwał
pozwanego pracownika do nieodpłatnego odpracowania całego okresu urlopu
szkoleniowego. W odpowiedzi na pismo pracodawcy pozwany w piśmie z dnia 26
czerwca 2013r. wskazał, że po zakończeniu specjalizacji przepracował 3 lata, a za
pozostały okres jest gotów zwrócić poniesione nakłady w wysokości 25%
całkowitego kosztu jego specjalizacji, tj. 4.441,76 zł. W dniu 30 lipca 2013 r.
pracodawca rozwiązał z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia ze
względu na naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych polegających
na nie zgłaszaniu się do pracy od 1 lipca 2013 r. oraz nie usprawiedliwianiu
nieobecności w pracy.
W taki stanie sprawy Sąd pierwszej instancji wyrokiem z dnia 18 grudnia
2013 r. zasądził na rzecz powodowego pracodawcy od pozwanego pracownika
kwotę 17.758,02 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionych w związku z udzieleniem
3
płatnego urlopu szkoleniowego, wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 5
września 2013 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo.
Natomiast Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił
zaskarżony przez pozwanego wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo i zasądził
na rzecz pozwanego koszty postępowania. Sąd ten uznał, że pozwany został
skierowany przez powodowego pracodawcę do jednostki szkolącej w celu odbycia
specjalizacji na podstawie umowy o pracę (§ 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie uzyskiwania tytułu
specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, Dz.U. Nr
173, poz. 1419 ze zm., powoływanego dalej jako rozporządzenie Ministra Zdrowia).
Oświadczenie woli pracodawcy o wyrażeniu zgody na specjalizację było
równoznaczne ze skierowaniem pozwanego w celu odbycia specjalizacji. Umowa ta
podlegała jednak wykonaniu w takim zakresie, w jakim regulacje rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12
października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji
zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych ((Dz.U. Nr 103, poz. 472 ze zm.,
powoływanego dalej jako rozporządzenie MEN oraz MPIPS), nie będą dla
pracownika bardziej korzystna. Z gwarancyjnego charakteru § 6 tego
rozporządzenia, które „przewiduje 3-letni kres rozliczeniowy, a umowa stron -
czteroletni, to oczywistym jest, że dla pracownika korzystniejszy jest krótszy okres”,
wynika taki „korzystniejszy” czas po zakończeniu szkolenia pozwany przepracował
u strony powodowej, co wyczerpywało uprawnienia pracodawcy, o których mowa w
§ 6 ust. 2 tego aktu wykonawczego i czyniło „roszczenie powoda zgłoszone w
niniejszym stępowaniu bezprzedmiotowymi”.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie prawa materialnego: - § 11
ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia w związku z art. 17 i 94 pkt 6 Kodeksu
pracy przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wyrażenie przez pracodawcę
zgody na odbywanie specjalizacji przez pracownika na jego wniosek złożony
według wzoru wskazanego w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia było w istocie
skierowaniem przez pracodawcę do jednostki szkolącej w celu odbycia
specjalizacji; - art. 60 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie,
że wyrażenie przez pracodawcę zgody na odbywanie przez pozwanego pracownika
4
specjalizacji należy jednocześnie rozumieć jako skierowanie go do odbycia
specjalizacji, podczas gdy reguły logicznego rozumowania, doświadczenie życiowe,
a przede wszystkim wykładnia językowa wykluczają możliwość utożsamiania
pojęcia zgody i skierowania;
- art. 3531
k.c. w związku z art. 300 k.p. przez jego niezastosowanie i
przyjęcie, że strony procesu nie mogły odmiennie - niż to jest wskazane w
powołanym rozporządzeniu Ministra Zdrowia i rozporządzeniu MEN oraz MPiPS -
„ułożyć stosunku prawnego w zakresie warunków udzielenia płatnego urlopu
szkoleniowego i innych świadczeń w ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych
przez Pozwanego, a w tym w zakresie obowiązku Pozwanego przepracowania u
Pracodawcy 4 lat po zakończeniu specjalizacji o czym mowa w § 4 ust. 2 umowy o
udzielenie płatnego urlopu szkoleniowego w ramach podnoszenia kwalifikacji
zawodowych przez pracownika zwartej w dniu 20.06.2005 r. podczas, gdy żaden
przepis prawa nie wyklucza takiej możliwości byleby treść stosunku umownego lub
cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie oraz zasadom
współżycia społecznego”.
Na wymienionych podstawach skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji oraz orzeczenie o kosztach postępowania poprzez zasądzenie od
pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za wszystkie instancje,
alternatywnie wnioskował o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie
co do istoty sprawy przez oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie od
pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za wszystkie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy, chociaż nie wszystkie jej
podstawy i zarzuty były uzasadnione. Bezpodstawny był zarzut naruszenia art. 60
k.c. (w związku z art. 300 k.p.) i § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia w
sprawie uzyskiwania specjalizacji w ochronie zdrowia, ponieważ ta regulacja
„wykonawcza” (§ 11 ust. 1 pkt 2) wymienia jedną z form uzyskiwania specjalizacji
medycznych na podstawie umowy o pracę zawartej z innym pracodawcą niż
5
jednostka szkoląca (powodowym pracodawcą) i skierowania pracownika przez
takiego pracodawcę do jednostki szkolącej w celu odbycia specjalizacji.
W konsekwencji Sąd drugiej instancji prawidłowo konkludował, że bez względu na
wniosek pozwanego pracownika ubiegającego się o skierowanie pracodawcy w
celu odbycia specjalizacji w formie określonej w wymienionej regulacji normatywnej,
pozwany, który odbył wybraną specjalizację medyczną za zgodą pracodawcy,
korzystał z określonego w wymienionym przepisie skierowania powodowego
pracodawcę do odbycia tej specjalizacji.
Równocześnie jednak uwadze Sądu drugiej instancji umknęło to, że
przepisów rozporządzenia MEN oraz MPiPS nie stosuje się - co do zasady - do
pracowników podstawowej działalności służby zdrowia (§ 1 ust. 2 pkt 1), z
zastrzeżeniem ust. 3, który przewiduje, iż do takich pracowników stosuje się § 2
ust. 3 (uchylony w aktualnym stanie prawnym) oraz §§ 8-11 tego aktu
normatywnego. Oznaczało to, że do pozwanego pracownika nie miał zastosowania
- co do zasady - § 6 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje (między
innymi) nie dłuższy niż 3 lata okres odpracowania udzielonego pozwanemu
pracownikowi płatnego urlopu szkoleniowego dla odbycia specjalizacji, w którym
pozwany korzystał z materialnego wsparcia powodowego pracodawcy w postaci
pokrycia kosztów uzyskania specjalizacji.
Ujawniony stan rzeczy nie podważał legalności zawarcia pomiędzy spornymi
stronami umowy prawa pracy z dnia 20 czerwca 2005 r. o udzieleniu pozwanemu
pracownikowi płatnego urlopu szkoleniowego, która w § 4 ust. 3 regulowała
obowiązek „zwrotu równowartości kosztów poniesionych przez Pracodawcę z
powodu udzielenia Pracownikowi urlopu szkoleniowego” w razie nie
przepracowania „4 lat po zakończeniu specjalizacji”. Przy braku ograniczenia
długości maksymalnego okresu „odpracowania” takich kosztów do trzech lat w
rozumieniu § 6 ust. 2 rozporządzenia MEN oraz MPiPS, który nie miał
zastosowania do pozwanego pracownika podstawowej służby zdrowia (§ 1 ust. 3
a contrario), strony mogły - ze względu na niemal 5-letni okres płatnego urlopu
szkoleniowego - uzgodnić 4-letni okres karencji, który modyfikował uprawnienie do
rozwiązania stosunku pracy przez pozwanego pracownika pod rygorem
adekwatnego zwrotu „równowartości” poniesionych kosztów przez powodowego
6
pracodawcę (art. 3531
k.c. w związku z art. 365 § 1 i art. 487 § 2 k.c. w związku z
art. 300 k.p.).
Równocześnie wymienione podstawy prawne, a zwłaszcza klauzule i
właściwości (natura) spornej umowy prawa pracy o udzieleniu płatnego urlopu
szkoleniowego oraz zasady współżycia społecznego, uzasadniają - według Sądu
Najwyższego - zasądzanie zwrotu „równowartości” poniesionych przez
powodowego pracodawcę kosztów uzyskania specjalizacji przez pozwanego
pracownika w wysokości proporcjonalnej do okresu pracy przepracowanego przez
pozwanego pracownika po uzyskaniu specjalizacji medycznej. Taki sposób
rozwiązania sporu proponował także pozwany pracownik, który w piśmie z 26
czerwca 2013 r. deklarował gotowość zwrotu powodowemu pracodawcy
proporcjonalnej części „25 % całkowitego kosztu jego specjalizacji”.
Mając powyższe na uwadze Sad Najwyższy wyrokował jak w sentencji na
podstawie art. 39815
k.p.c.
eb