Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 26/15
POSTANOWIENIE
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z wniosku P. Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego T. G.
o wydanie zaświadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 października 2015 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 lutego 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i nie obciąża organu
rentowego kosztami postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z
dnia 28 sierpnia 2014 r. oddalił odwołanie P. z o.o. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 11 czerwca 2013 r. odmawiającej wnioskodawcy wydania
zaświadczenia A1 potwierdzającego, że zainteresowany T. G. podlegał polskiemu
ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych w okresie wykonywania
przez niego pracy na terenie Francji.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją wnioskodawca P. Spółka z
o.o. W apelacji nie podano wartości przedmiotu zaskarżenia wskazując, że sprawa
2
dotyczy objęcia ubezpieczeniem społecznym, a zatem nie jest sprawą o prawa
majątkowe. Swoje stanowisko co do rodzaju rozpoznawanej sprawy wnioskodawca
podtrzymał wezwany do uzupełnienia braków formalnych apelacji poprzez
wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 17 lutego 2015 r. odrzucił apelację.
Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności podniósł, że zgodnie z art. 368 § 2
k.p.c. w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu
zaskarżenia przez odpowiednie zastosowanie art. 19-24 i 25 § 1 k.p.c. W ocenie
Sądu pojęcie praw majątkowych jest niewątpliwie szersze niż pojęcie spraw o
roszczenia majątkowe i dotyczy także spraw o ustalenie lub nieistnienie prawa.
Natomiast brak oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o prawa
majątkowe jest traktowany jako brak formalny apelacji uzasadniający jej
odrzucenie, jeżeli nie zostanie rozstrzygnięty w trybie art. 370 k.p.c. Wskazanie
wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest konieczne, gdy przedmiotem sporu jest
określona kwota pieniężna. Sąd Apelacyjny stwierdził, że oznaczenie wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia) jest niezbędne również w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych, w tym w sprawach o podleganie ubezpieczeniu
społecznemu. Sprawy te są bowiem sprawami majątkowymi, w których
wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego stosownie do § 6 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.)
uzależnione jest od wartości przedmiotu sporu. A zatem, skoro pełnomocnik
wnioskodawcy wezwany do uzupełnienia braków formalnych apelacji poprzez
podanie wartości przedmiotu zaskarżenia stwierdził, że „nie jest to konieczne”, to
apelacja na podstawie art. 370 k.p.c. została odrzucona.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł wnioskodawca P. Spółka z
o.o., zaskarżając je w całości i domagając się jego uchylenia oraz zasądzenia na
jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania zażaleniowego.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie przepisów postępowania,
które miało wpływ na wynik sprawy - art. 370 k.p.c. oraz art. 373 k.p.c. poprzez
3
niewłaściwą ocenę prawną i przyjęcie, że wnioskodawca nie podał wartości
przedmiotu zaskarżenia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesione zostało, iż przedmiotem
postępowania jest odwołanie od decyzji organu rentowego, odmawiającej
wnioskodawcy wydania zaświadczenia dotyczącego ustawodawstwa właściwego
na formularzu A1 stosownie do art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166 z 30
kwietnia 2004 r.). A zatem jest to sprawa należąca do kategorii spraw z zakresu
objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Skarżący zarzucił również, że
odrzucenie apelacji z powodu nieuzupełnienia jej braków w wyznaczonym terminie
może dotyczyć tylko takich braków, które uniemożliwiają nadanie apelacji dalszego
biegu, co nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie. Na rzecz poprawności
przedstawionego przez siebie stanowiska skarżący powołał się na postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2005 r., III UZ 29/04 (OSNP 2005 nr 11,
poz. 165) oraz z dnia 5 stycznia 2011 r., II PZ 39/10 (LEX nr 784927).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie w pierwszym rzędzie zauważyć należy, że
zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury kategoria spraw o „prawa
majątkowe” rozumiana jest szeroko. Do takich spraw o charakterze majątkowym
mogą należeć również sprawy o wydanie zaświadczenia o „podleganiu nadal
ustawodawstwu danego państwa członkowskiego”, które w konsekwencji
przekładają się na wysokość należnych do zapłaty z tego tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne. Prawami majątkowymi są bowiem prawa wywodzące się
bezpośrednio ze stosunków prawnych obejmujących ekonomiczne interesy stron
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., IV CZ 74/06,
LEX nr 607280). Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 października 2006 r.,
V CZ 67/06 (LEX nr 327899) stwierdził ponadto, że dla rozróżnienia majątkowego
bądź niemajątkowego charakteru konkretnej sprawy nie jest istotne, czy
rozpoznawana jest ona w następstwie wytoczenia powództwa o świadczenie, czy
4
też powództwa o ustalenie albo ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.
Sprawą majątkową jest sprawa, w której zgłoszone żądanie zmierza do realizacji
prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron.
Z tych względów usprawiedliwione jest twierdzenie, że prawami majątkowymi są
wszelkie prawa wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych
obejmujących ekonomiczne interesy stron. A zatem, skoro przedmiotem
zaskarżonej decyzji i w konsekwencji odwołania wnioskodawcy stanowiło wydanie
zaświadczenia na formularzu A1, określającym ustawodawstwo właściwe, to
prawidłowo przyjął Sąd drugiej instancji, że jest to sprawa o prawa majątkowe i nie
stanowiło wykonania zobowiązania Sądu drugiej instancji wskazanie przez
skarżącego, „że wartość przedmiotu zaskarżenia w przedmiotowej sprawie stanowi
objęcie ubezpieczeniem społecznym”.
Odrębną kwestią pozostaje jednak możliwość odrzucenia apelacji wobec
niewykonania przez skarżącego zobowiązania Sądu drugiej instancji w przedmiocie
uzupełnienia braków formalnych apelacji. Wielokrotnie Sąd Najwyższy wskazywał,
że odrzucenie apelacji z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w
wyznaczonym terminie dotyczy tylko takich braków, które uniemożliwiają nadanie
apelacji prawidłowego biegu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 21
lipca 2004 r., II PZ 38/04, LEX nr 1125273; z dnia 28 stycznia 2005 r., III UZ 29/04,
OSNP 2005 nr 11, poz. 165; z dnia 11 grudnia 2009 r., II UZ 43/09, LEX nr 583823;
z dnia 17 maja 2013 r., II UZ 30/13, niepublikowane). Co prawda w uchwale z dnia
7 lipca 2005 r., II UZP 7/05 (OSNP 2005 nr 24, poz. 396) Sąd Najwyższy
zaprezentował stanowisko, że nieuzupełnienie przez stronę w wyznaczonym
terminie braku apelacji polegającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawie o prawo majątkowe (art. 368 § 2 k.p.c.) może stanowić
podstawę jej odrzucenia (art. 370 k.p.c.), także w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych, ale miał na względzie przede wszystkim sprawy, w których żądanie
dotyczyło określonej kwoty pieniężnej (np. jednorazowe odszkodowanie z tytułu
wypadku przy pracy). Wskazanie wartości przedmiotu sporu i przedmiotu
zaskarżenia ma bowiem na celu ustabilizowanie przedmiotu sporu i zakresu
zaskarżenia dla eliminacji możliwości dowolnego ich określania w poszczególnych
stadiach procesu dla potrzeb dopuszczalności zaskarżenia (skargi kasacyjnej) oraz
5
ponoszenia kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14
stycznia 2015 r., I CZ 100/14, LEX nr 1640230). Taka sytuacja nie ma natomiast
miejsca w rozpoznawanej sprawie.
Po pierwsze, w ocenie Sądu Najwyższego w obecnym składzie sprawa o
wydanie zaświadczenia na formularzu A1, określającego ustawodawstwo właściwe,
jest sprawą o podleganie ubezpieczeniu społecznemu. Wystarczy w tej kwestii
odwołać się do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 6 sierpnia
2013 r., II UK 116/13 (OSNP 2014 nr 5, poz. 73), że użyte w art. 12 ust. 1
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29
kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz.U. UE Polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72 ze zm.) oraz
art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/09 z
dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr
883/04 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L
Nr 284, s. 1 ze zm.) sformułowanie „podlega ustawodawstwu państwa
członkowskiego” oznacza podleganie przepisom tworzącym w danym państwie
członkowskim system zabezpieczenia społecznego przez spełnianie kryteriów
przewidzianych w tych przepisach do objęcia systemem zabezpieczenia
społecznego. W konsekwencji dla uznania, że konkretna osoba podlega
ustawodawstwu państwa członkowskiego w przedstawionym wyżej rozumieniu,
konieczne jest podleganie przez tę osobę ubezpieczeniu społecznemu na
podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (np. z tytułu pracy świadczonej na podstawie stosunku
pracy lub umowy cywilnoprawnej, czy też z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej). Podleganie ubezpieczeniu społecznemu następuje z
mocy prawa i jest konsekwencją istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego
(por. Krzysztof Ślebzak „Komentarz do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004, LEX 2012). Taki sam pogląd wyraził Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 2 października 2013 r., II UK 170/13 (OSNP 2014 nr 12, poz. 171)
wskazując, że podleganie ustawodawstwu oznacza objęcie danej osoby systemem
zabezpieczenia społecznego według zasad obowiązujących w danym państwie
członkowskim.
6
Po drugie, sprawy o podleganie ubezpieczeniu społecznemu, mimo ich
majątkowego charakteru mogą być przedmiotem skargi kasacyjnej niezależnie od
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.) oraz stała jest dla tej kategorii
spraw stawka wynagrodzenia przysługującego pełnomocnikowi na podstawie
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 461 ze zm.). Mimo, iż ta kategoria spraw nie jest wymieniona expressis verbis
w przepisach cytowanego powyżej rozporządzenia to na podstawie § 5 powinno się
stosować stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, a zatem przyjmuje
się, że będzie to stawka wymieniona w § 12 ust. 2 tego rozporządzenia.
Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że niewskazanie
przez skarżącego w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia nie nieumożliwiało
nadania apelacji dalszego biegu, a w konsekwencji nieuzupełnienie tego braku
formalnego przez skarżącego nie uzasadniało odrzucenia apelacji na podstawie
art. 370 k.p.c.
Z tych względów, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c. orzekł jak w sentencji
postanowienia.
kc