Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BP 3/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera
w sprawie z powództwa M. J.
przeciwko D. R.
o wznowienie postępowania w sprawie Sądu Okręgowego w K. o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 listopada 2015 r.,
skargi powoda o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 września 2014 r.,
1. odrzuca skargę,
2.oddala wniosek o przyznanie pełnomocnikowi
ustanowionemu przez sąd od Skarbu Państwa zwrotu kosztów
pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 17 września 2014 r, oddalił zażalenie
powoda M. J. na postanowienie Sądu Okręgowego z 29 kwietnia 2014 r.,
odrzucające apelację skarżącego od wyroku Sądu Okręgowego z 25 lutego 2014 r.,
którym oddalono skargę powoda o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem tego Sądu z 15 lutego 2011 r., wydanego w drugiej
instancji w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko D. R. o odszkodowanie z
tytułu pracowniczej odpowiedzialności materialnej.
2
W uzasadnieniu postanowienia z 17 września 2014 r, Sąd Apelacyjny zwrócił
uwagę, że odrzucenie apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego z 25 lutego
2014 r., było prawidłowe, ponieważ Sąd ten wyrokował jako sąd drugiej instancji, a
od orzeczeń sądu drugiej instancji nie przysługuje apelacja. W piśmiennictwie
kategorycznie przyjmuje się, że jeżeli do wznowienia postępowania właściwy był
sąd drugiej instancji i to on oddalił skargę o wznowienie względnie uchylił
zaskarżone orzeczenie i na nowo rozstrzygnął sprawę albo zmienił zaskarżone
skargą orzeczenie, to od jego wyroku może przysługiwać wyłącznie skarga
kasacyjna. Zaskarżalność wyroków wydanych w następstwie rozpoznania skargi o
wznowienie postepowania (przysługujący od nich środek odwoławczy lub środek
zaskarżenia) zależna jest od instancji, w której zostały wydane. W sprawie ze
skargi o wznowienie postepowania nie ulega zmianie tok instancji – pozostaje on
taki sam jak w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem. Skoro zatem
w rozpoznawanej sprawie sądem właściwym do rozpoznania skargi powoda o
wznowienie postępowania był Sąd Okręgowy jako sąd drugiej instancji, który
ostatnio orzekał co do istoty sprawy (rozpoznając apelację powoda od wyroku Sądu
Rejonowego w T. z 23 września 2010 r.), to nie może budzić żadnych wątpliwości,
że postepowanie wznowione na skutek skargi powoda wróciło do etapu
postepowania apelacyjnego przed Sądem Okręgowym jako sądem drugiej instancji.
Apelacja od wyroku takiego sądu jest niedopuszczalna i prawidłowo podlegała
odrzuceniu na podstawie art. 370 k.p.c. w związku z art. 373 k.p.c.
Powód M. J., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł od postanowienia
Sądu Apelacyjnego z 17 września 2014 r. (oddalającego zażalenie na
postanowienie o odrzuceniu apelacji) skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia.
Zaskarżonemu postanowieniu pełnomocnik powoda zarzucił naruszenie art.
406 w związku z 405 k.p.c., przejawiające się w oddaleniu zażalenia na
postanowienie Sądu Okręgowego odrzucające jako niedopuszczalną apelację
powoda od wyroku Sądu Okręgowego z 25 lutego 2014 r., którym oddalono skargę
powoda o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego
Sądu z 15 lutego 2011 r., w efekcie czego powód został pozbawiony prawa do
3
wniesienia apelacji od tego wyroku, który – zdaniem skarżącego – został wydany
przez Sąd Okręgowy jako sąd rozpoznający sprawę w pierwszej instancji.
Skarżący podniósł, że wydanie zaskarżonego postanowienia wyrządziło
powodowi szkodę materialną w kwocie 2.057 zł. Dlatego wniósł o stwierdzenie jego
niezgodności z prawem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
wniesiona w rozpoznawanej sprawie jest niedopuszczalna i z tej przyczyny
podlegała odrzuceniu.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. można żądać stwierdzenia niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana
lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe.
Z przytoczonego uregulowania jednoznacznie wynika, że skarga przysługuje
od wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, a więc
zasadniczo – w trybie procesowym – od wyroku sądu okręgowego (działającego
jako sąd drugiej instancji) albo od wyroku sądu apelacyjnego, jeżeli wyroki te
kończą postępowanie w sprawie. W trybie procesowym skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem przysługuje – co do zasady – tylko od prawomocnych
wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie.
Powód wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia
Sądu Apelacyjnego oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego
odrzucające jako niedopuszczalną apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego
z 25 lutego 2014 r., którym oddalono skargę powoda o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z 15 lutego 2011 r. Skarga o
stwierdzenie bezprawności nie została zatem wniesiona od wyroku sądu drugiej
instancji kończącego postepowanie w sprawie (co do istoty), lecz od postanowienia
rozstrzygającego kwestie proceduralne. Postanowienie takie nie mieści się w
4
kategorii orzeczeń zaskarżalnych skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem, o
której stanowi art. 4241
§ 1 k.p.c.
Przeprowadzenie postępowania przewidzianego w art. 4241
i nast. k.p.c. w
celu uzyskania prejudykatu stwierdzającego, że prawomocne orzeczenie, które
wyrządziło szkodę, jest niezgodne z prawem, stanowi niezbędny etap
umożliwiający dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa tylko w wypadku
niektórych orzeczeń sądowych, skonkretyzowanych w przepisach. Są nimi wyroki
kończące postepowanie w sprawie w trybie procesowym (art. 4241
k.p.c.),
postanowienia orzekające co do istoty sprawy kończące postępowanie w
postępowaniu nieprocesowym (art. 5192
k.p.c.) oraz niektóre inne orzeczenia, co
do których taką możliwość przewidziano wyraźnie np. w art. 11481
§ 3 k.p.c., w art.
11511
§ 3 k.p.c. czy w art. 1215 k.p.c. W wypadku pozostałych prawomocnych
orzeczeń sądowych skarga o stwierdzenie ich niezgodności z prawem jest
niedopuszczalna, a poszkodowany może – zgodnie z art. 4241b
k.p.c. – dochodzić
odszkodowania bezpośrednio od Skarbu Państwa bez wcześniejszego
wyczerpania postępowania uregulowanego w art. 4241
i nast. k.p.c. (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2012 r., V CNP 42/11, LEX nr
1215459).
Od 25 września 2010 r. wyłączenie możliwości wszczęcia postępowania o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia objęło także
postanowienia sądu wydane w związku z formalnym odrzuceniem środków
odwoławczych lub środków zaskarżenia. W aktualnym stanie prawnym, skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wniesiona od
orzeczenia, od którego skarga taka nie przysługuje, podlega odrzuceniu na
podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c. jako niedopuszczalna. Skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem może dotyczyć wyłącznie wyroków, a w szczególnych
wypadkach również nakazów zapłaty, nie jest natomiast dopuszczalna od
postanowienia oddalającego zażalenie na postanowienie o odrzuceniu apelacji
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 24 czerwca 2014 r., V CNP 26/14,
LEX nr 1681524, z 27 stycznia 2015 r., I CNP 23/14, LEX nr 1628896).
Podsumowując, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia nie przysługuje od postanowień w kwestiach
5
proceduralnych wydanych w postępowaniu procesowym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 13 marca 2014 r., II CNP 64/14, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 października 2013 r., II CNP 34/13, niepubl., postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2012 r., V CNP 63/11, niepubl.). Stanowisko to
znajduje potwierdzenie w obecnej treści art. 4241
§ 1 k.p.c. stanowiącego podstawę
skargi w niniejszej sprawie. Skarga mogłaby być ewentualnie wniesiona od
ostatniego wyroku Sądu Okręgowego orzekającego co do istoty (kończącego
postępowanie w sprawie).
W opisanej sytuacji procesowej zbędne było rozstrzyganie przez Sąd
Najwyższy, czy wyrok Sądu Okręgowego z 25 lutego 2014 r., którym oddalono
skargę powoda o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem tego Sądu z 15 lutego 2011 r., został wydany przez Sąd Okręgowy jako
sąd drugiej instancji (jak przyjęły Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny), czy jako sąd
pierwszej instancji (jak twierdzi pełnomocnik skarżącego).
Wniesienie niedopuszczalnej skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia nie jest udzieleniem pomocy prawnej i nie uzasadnia
przyznania od Skarbu Państwa wynagrodzenia ustanowionemu przez sąd
pełnomocnikowi (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 sierpnia 2014 r.
III CNP 5/14, LEX nr 1509149, a także postanowienia Sądu Najwyższego: z 26
marca 2015 r., IV CSK 583/14, LEX nr 1663829, z 30 stycznia 2015 r., IV CSK
445/14, LEX nr 1648715, z 16 stycznia 2015 r., III CSK 308/14, LEX nr 1628928).
kc