Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KO 75/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
Protokolant Danuta Bratkrajc
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 9 grudnia 2015 r.
wniosku obrońcy D. J.
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […] z
dnia 21 marca 2013 r.,
zmieniającym wyrok Sądu Okręgowego w C.
z dnia 31 października 2012 r.
p o s t a n a w i a:
1. oddalić wniosek;
2. obciążyć D. J. kosztami sądowymi
postępowania wznowieniowego.
UZASADNIENIE
W zakończonym prawomocnie postępowaniu D. J. został skazany za
przestępstwo rozboju, zakwalifikowane na podstawie art. 280 § 1 k.k., popełnione w
dniu 3 października 2011 r. w C., wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami,
ponadto za przestępstwo kradzieży, zakwalifikowane z art. 278 § 1 k.k., popełnione
w dniu 18 listopada 2011 r. w C., oraz za przestępstwo rozboju z art. 280 § 1 k.k.,
popełnione w dniu 24 listopada 2011 r. w C. W wyniku połączenia kar orzeczonych
za poszczególne czyny, oskarżonemu wymierzono łączną karę 3 lat pozbawienia
wolności.
2
W dniu 7 września 2015 r. obrońca D. J. wystąpił z wnioskiem o wznowienie
tego postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt. 2 a k.p.k., wnosząc o uchylenie
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 marca 2013 r. oraz wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 31 października 2012r. i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji. We wniosku tym obrońca powołał się na nieznane dotąd
dowody w postaci opinii specjalisty psychiatry prof. W. G. oraz opinii
neuropsychologa dr. L. S., które to dowody wraz z wynikami badań dodatkowych –
tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego, stwierdzającymi istnienie u
skazanego częściowego zwapnienia sierpa mózgu oraz torbieli okolicy skroniowej
świadczą, zdaniem obrońcy, o wpływie tych uszkodzeń na ustalenie stanu
poczytalności D. J. w chwili popełnienia przypisanych mu czynów.
W zajętym na piśmie stanowisku prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o
oddalenie wniosku.
Rozważając wniosek o wznowienie postępowania Sąd Najwyższy
zważył, co następuje.
Treść wniosku eksponuje ujawnienie się nowych, w stosunku do stanu
przyjętego w prawomocnie zakończonym postępowaniu, okoliczności mających
wpływ na ocenę stanu poczytalności skazanego D. J. w chwili popełnienia
przypisanych mu czynów. W pierwszej kolejności należało więc mieć na uwadze,
że w tymże postępowaniu skazany został poddany badaniu przez dwóch biegłych
lekarzy psychiatrów oraz odrębnemu badaniu sądowo-psychologicznemu. W opinii
sądowo-psychiatrycznej, sporządzonej w dniu 16 czerwca 2012 r., nie stwierdzono
u D. J. ostrych zaburzeń psychotycznych ani upośledzenia umysłowego,
rozpoznano natomiast cechy osobowości nieprawidłowej ze skłonnością do
używania substancji typu narkotycznego. W opinii tej (także w opinii
psychologicznej) brano pod uwagę, jak wynika z jej treści, wywiad od badanego i
obserwację jego zachowania, a ponadto dokumenty lekarskie co do jego
dotychczasowego leczenia psychiatrycznego a także dokumentację z poradni
psychologiczno-pedagogicznej, jak również stwierdzającą niezdolność skazanego
do czynnej służby wojskowej, uwzględniając zwłaszcza ówczesne rozpoznanie u
niego zaburzeń lękowych okresu dojrzewania z przebytym epizodem
schizotypowym oraz zaburzeń depresyjno-lękowych mieszanych. W opinii
3
uwzględniano ponadto charakter zarzucanych oskarżonemu czynów i w
konsekwencji podano, że nie ma podstaw do uznania, iż miał on wówczas
zniesioną lub ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia
czynu lub pokierowania postępowaniem. Opinia ta nie była w sprawie
kwestionowana i bez zastrzeżeń została przyjęta przez sąd.
Zapoznanie się przez Sąd Najwyższy z przedłożonymi we wniosku o
wznowienie dowodami doprowadziło do stwierdzenia, że w pewnym stopniu noszą
one cechę nowości w rozumieniu art. 540 § 1 pkt. 2 lit. a k.p.k. Jednakże
szczegółowa analiza ich treści nie daje podstaw do oceny, że zachodzi
wystarczające prawdopodobieństwo stwierdzenia, iż prawomocny wyrok skazujący
D. J. za popełnione przez niego przestępstwa dotknięty jest błędem w zakresie
ustalenia o stanie jego poczytalności tempore criminis.
Przedłożone we wniosku opinie specjalistów – psychiatry prof. W. G. oraz
neuropsychologa dr. L. S. sporządzone zostały, odpowiednio, w dniach 11 sierpnia
2015 r. i 30 września 2015 r. oraz w dniu 10 sierpnia 2015 r. Dotyczą one obecnego
stanu zdrowia, zwłaszcza stanu zdrowia psychicznego D. J., i odnoszą się przede
wszystkim do aktualnej możliwości odbywania przez niego kary pozbawienia
wolności. Wymienieni specjaliści analizowali dokumentację leczenia skazanego
zarówno tę sprzed popełnienia przez niego przestępstw we wrześniu i listopadzie
2011 r. (także dokumentację z poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz
dotyczącą służby wojskowej), jak i zwłaszcza z okresu po prawomocnym
zakończeniu postępowania, kiedy to w okresie około 2 lat D. J. podlegał kilkakrotnej
hospitalizacji oraz leczeniu i szczegółowym badaniom. W toku tego leczenia
rozpoznawano u niego – jak wynika z rozważanych opinii oraz omawianych w nich i
dołączonych do akt dokumentów lekarskich – zespół depresyjny reaktywny oraz
zaburzenia depresyjne nawracające z epizodami określonego stopnia.
Przeprowadzone zaś w związku z pogorszeniem samopoczucia skazanego, w
grudniu 2014 r. i styczniu 2015 r., badania RM i TK ujawniły w obrębie jego mózgu
zwapnienie w okolicy sierpa mózgu oraz torbiel pajęczynówki okolicy skroniowej
lewej.
Powyższe dla specjalisty neuropsychologa stanowiło podstawę do
stwierdzenia u D. J. cech osobowości nieprawidłowej z tendencjami do silnych
4
reakcji depresyjnych, przy braku objawów wytwórczych. Z kolei specjalista
psychiatra, biorąc także pod uwagę tę opinię oraz odczyt zmian w zapisie EEG w
badaniu z dnia 11 sierpnia 2015 r., w swej opinii z tej samej daty rozpoznał u
skazanego organiczne zaburzenia osobowości z początkiem w dzieciństwie o
obrazie zespołu skroniowego oraz nawracające zaburzenia depresyjne. W treści tej
opinii psychiatra wyraził zdanie, że „u chorego występowały od dzieciństwa (…)
zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w
wieku młodzieńczym” oraz że „nie można wykluczyć, że już w tym okresie w
obrębie mózgu chorego istniała torbiel, którą ujawniono w czasie badania RM w
dniu 2.01.2015.” Zarówno w tej, jak i w opinii z dnia 30 września 2015 r. podał, że
stwierdzone u badanego „zaburzenia psychopatologiczne takie jak stany
depresyjne, lękowe itp. mają charakter organiczny”, a owe „stwierdzone zaburzenia
neurologiczne (torbiel, zwapnienia w mózgu) mają ścisły związek z zaburzeniami
psychicznymi (depresją i lękiem)”. Zaburzenia te zaś różnią się w obrazie
klinicznym, leczeniu i rokowaniu od tzw. klasycznych depresji.
Jak więc z powyższego wynika, cechę nowości wobec stanu ustalonego w
prawomocnie zakończonym postępowaniu nosi ujawniona aktualnie okoliczność,
że opisane zaburzenia psychiczne D. J. mają podłoże organiczne. Samo
rozpoznanie rodzaju tych zaburzeń – w postaci nieprawidłowej osobowości z
nawracającymi zaburzeniami depresyjnymi – nie uległo jednak żadnej istotnej
modyfikacji w stosunku do rozpoznania opinii przyjętej za podstawę ustaleń w
zakończonym prawomocnie postępowaniu, jeżeli pominąć aktualny stan ich
pogłębienia i wagę tej diagnozy dla sposobu leczenia skazanego.
Powoływane we wniosku obrońcy stwierdzenie opinii specjalisty psychiatry
prof. W. G., w myśl którego nie można wykluczyć istnienia torbieli w obrębie mózgu
badanego już w okresie dzieciństwa, nie daje więc zadowalająco pewnej i nade
wszystko wystarczającej przesłanki do oceny wysokiego stopnia
prawdopodobieństwa podważenia przyjętych prawomocnie ustaleń o poczytalności
skazanego tempore criminis, niezbędnego dla wznowienia zakończonego
postępowania. Żadna zresztą z przedłożonych opinii specjalistów, jak trafnie
zwraca uwagę prokurator Prokuratury Generalnej w odpowiedzi na wniosek, w
najmniejszym stopniu nie sugeruje potrzeby ponownej oceny poczytalności D. J.,
5
choć specjaliści ci oczywiście dysponowali wiedzą o jego skazaniu za przestępstwo
na karę pozbawienia wolności. W tym również świetle, za bezprzedmiotowe należy
uznać własne, wsparte cytatami naukowymi dywagacje autora wniosku, na temat
ujawnionych u skazanego zmian mózgu, które eksponuje jako dotyczące tzw.
mózgu emocjonalnego, i ich wpływu na ustalenie poczytalności skazanego.
Abstrahując już od podstawowego z perspektywy przesłanek z art. 540 § 2 pkt. 1 lit.
a k.p.k. faktu, że poglądy obrońcy nie odpowiadają warunkom opinii osoby
dysponującej wiedzą fachową, stwierdzić trzeba również, że ich treść nie jest
adekwatna do przedstawianych jednocześnie konkluzji co do ich związku z kwestią
poczytalności, a ponadto pozostaje ona w oderwaniu od realiów prawomocnie
zakończonego postępowania. Wystarczy tylko przypomnieć, że w jego toku
przeprowadzono odrębny dowód z opinii biegłego psychologa na okoliczność
emocjonalnych reakcji skazanego tempore criminis (k. 589-592), ustalone zaś
okoliczności wiążące się z popełnieniem przez niego przestępstw, polegających na
kradzieży – także przy zastosowaniu przemocy, nie dają podstaw do podważenia
wniosków biegłych lekarzy psychiatrów, uwzględniających również charakter owych
czynów oraz zachowanie skazanego w podstawie swego opiniowania.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał, że w rozważanym
wniosku, sformułowanym na podstawie art. 541 § 2 pkt. 1 lit. a k.p.k., nie
przedstawiono wystarczających przesłanek przemawiających za stwierdzeniem z
dostatecznym stopniem prawdopodobieństwa, że w zakończonym prawomocnie
postępowaniu mogło dojść do pomyłki w ustaleniu o odpowiedzialności karnej D. J.
W takiej zaś sytuacji wniosek o wznowienie postępowania oddalono, obciążając
skazanego, na podstawie art. 639 zd. 2 k.p.k., kosztami postępowania
wznowieniowego.
kc