Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 248/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa A. R.
przeciwko S. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 marca 2016 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 października 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punktach:
- pierwszym oddalającym apelację od wyroku Sądu
Okręgowego w P. z dnia 25 lutego 2014 r. w części oddalającej
powództwo o wydanie: witryny z żaluzją i obudową MDF
oraz oświetleniem diodowym, 165 sztuk kratownic sufitowych,
dwóch klimakonwektorów kanałowych typu UCD 28, oświetlenia
lokalu i 60 sztuk paneli betonowych (punkty a-e pozwu),
- drugim orzekającym o kosztach postępowania apelacyjnego-
2
- i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
3
Powódka domagała się nakazania pozwanemu, aby wydał jej witrynę
z żaluzją i obudową MDF oraz oświetleniem diodowym, 165 sztuk kratownic
sufitowych, urządzenia tworzącego system klimatyzacji lokalu w postaci dwóch
klimakonwektorów kanałowych typu UCD 28, oświetlenia lokalu składającego się
z elementów wyspecyfikowanych w fakturze VAT 929/G/2008 i 60 sztuk paneli
betonowych oraz zasądzenia kwoty 122.262,11 z ustawowymi odsetkami od dnia
2 sierpnia 2011 r. z tytułu zwrotu nakładów poniesionych na lokal.
Wyrokiem z dnia 25 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił powództwo i
orzekł o kosztach postępowania należnych pozwanemu. W motywach
rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy ustalił, że powódka, w ramach prowadzonej
działalności gospodarczej, zawarła z pozwanym umowę najmu lokalu użytkowego
o powierzchni 168,87 m2
znajdującego się w galerii Centrum Handlowego […]. W
umowie łączącej strony zostały uregulowane ich wzajemne prawa i obowiązki w
tym dotyczące adaptacji będącego przedmiotem najmu lokalu. Wskazano, że
powódka zaadaptuje lokal stosowanie do swoich potrzeb własnymi środkami i na
własny koszt, przy czym przed rozpoczęciem prac powinna uzyskać zgodę
pozwanego jako wynajmującego. Z umowy wynikało również, że po jej wygaśnięciu
lub rozwiązaniu powódka będzie miała obowiązek zwrócenia lokalu w stanie
początkowym, nie przekraczającym normalnego zużycia, chyba że pozwany
zdecyduje o pozostawieniu prac wykonanych przez powódkę. W takim wypadku nie
będzie miała ona prawa do żadnego wynagrodzenia. W chwili wydania lokalu, co
nastąpiło 22 października 2008 r., powódka złożyła oświadczenie, że stan
techniczny lokalu jest jej znany i nie zgłasza zastrzeżeń do jego przydatności
w zakresie prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. W wynajętym lokalu
powódka prowadziła sprzedaż odzieży marki C. na podstawie umowy franchisingu
zwartej z L. S.A., przy czym lokal ten przystosowała do potrzeb prowadzonej
działalności według projektu L. Umowa zawarta z tą firma regulowała wzajemne
prawa i obowiązki jej stron. Z dokumentów przedstawionych przez powódkę
wynikało, że wydatkowała na materiały i usługi budowlano-remontowe kwotę
297.608,42 zł. Pismem z dnia 17 sierpnia 2011 r. pozwany poinformował powódkę
o rozwiązaniu umowy najmu w związku z zadłużeniem w płatności czynszu i
4
kosztów eksploatacji, wyraził zgodę na pozostawienie w lokalu prac
przystosowawczych oraz elementów wyposażenia nie dających się oddzielić od
ścian, sufitów i podłogi bez ich uszkodzenia, bez prawa wynagrodzenia z tego
tytułu wskazując, że dotyczy to wyłącznie rzeczy i praw nie stanowiących
przedmiotu własności lub innych praw osób trzecich, które to rzeczy podlegają
zwrotowi. Umowa uległa rozwiązaniu z dniem 19 sierpnia 2011 r. i również z tą datą
L. S.A. rozwiązał z powódką umowę franczyzy. Pozwany pismem z dnia
17 października 2011 r. poinformował powódkę, że komornik w lokalu dokonał
zajęcia ruchomości oraz przypomniał, że zgodnie z warunkami najmu wszelkie
elementy wyposażenia nie dające się oddzielić od ścian, sufitu i podłogi bez ich
uszkodzenia przeszły na jego własność, wezwał powódkę do odbioru pozostałych
ruchomości do dnia 21 października 2011; termin ten został przedłużony
do 24 października 2011 r. W tym też dniu został sporządzony protokół zdawczo -
odbiorczy, w którym wymieniono elementy wyposażenia i instalacje pozostające
w lokal w postaci rzeczy objętych w pozwie żądaniem wydania.
Oddalając powództwo Sąd Okręgowy powołał się na postanowienia umowy
dotyczące rozliczeń stron z tytułu nakładów oraz za nieudowodnione uznał nakłady
finansowe powódki na lokal, przy czym wskazał, że powódka nie zgłosiła wniosków
dowodowych, że przedmioty, których wydania domaga się, dadzą się oddzielić
od przedmiotu najmu oraz, że stanowią jej własność.
Apelacja powódki została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 30
października 2014 r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że
określenie statusu właścicielskiego rzeczy, których wydania skarżąca domagała się,
jest irrelewantne z punktu widzenia istoty sporu. Kluczowe bowiem było to, że
powódka nie zdołała wykazać, że opisane w pozwie przedmioty mogą być
odłączone od przedmiotu najmu bez uszkodzenia jego struktury. Takie ustalenie
wymagało wiedzy specjalnej co oznacza, że wymagało powołania biegłego.
Powódka nie zgłosiła jednak takiego wniosku dowodowego, przy czym, w ocenie
tego Sądu, zarzut naruszenia art. 232 zd. 2 k.p.c. był nieuzasadniony ponieważ
działanie sądu z urzędu powinno być usprawiedliwione szczególnymi
okolicznościami, a tych sąd trafnie nie dopatrzył się, podobnie jak i Sąd Apelacyjny.
Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego ,,skoro jedynym skutecznym sposobem
5
na wykazanie i udowodnienie przez powódkę zasadności swoich twierdzeń było
zgłoszenie dowodu z opinii biegłego sądowego, a wniosek taki nie został
sformułowany, to należało przyjąć, z uwagi na to, że to na niej spoczywał ciężar
udowodnienia dochodzonych roszczeń, iż apelująca nie zdołała wykazać,
że opisane w punkcie 1 żądania pozwu przedmioty mogły zostać odłączone od
lokalu bez uszkodzenia jego ścian, sufitu czy też podłogi”. W odniesieniu
do kosztów prac przystosowawczych, Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko
Sądu pierwszej instancji, że rozliczenie z tego tytułu strony skutecznie wyłączyły
w umowie.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej apelację od wyroku
Sądu Okręgowego oddalającego powództwo o wydanie rzeczy wymienionych
w punkcie pierwszym pozwu, zaskarżyła skargą kasacyjną powódka. Powołując
się na naruszenie art. 232 zdanie 2 w związku z art. 278 k.p.c. skarżąca domagała
się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i wyroku Sądu Okręgowego
i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia danego faktu spoczywa na osobie,
która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasadniczym skutkiem nałożenia
na powoda ciężaru dowodu faktów decydujących o rozstrzygnięciu, jest oddalenie
powództwa, gdy w sprawie do ustalenia tych faktów nie dojdzie. Konsekwencją
spoczywania na powodzie - ze wspomnianym skutkiem - ciężaru dowodu
wskazanych faktów jest oczywiście także powinność zgłoszenia przez niego
dotyczących tych faktów dowodów (art. 232 zdanie pierwsze k.c.). Sąd może
jednak również dopuścić w tym zakresie dowody z urzędu (art. 232 zdanie drugie
k.p.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w wyjątkowych,
szczególnie uzasadnionych przypadkach, zastosowanie przez sąd art. 232
zdanie drugie k.p.c. może się nawet stać obowiązkiem sądu, naruszenie zaś tego
obowiązku przez sąd drugiej instancji – podstawą skargi kasacyjnej. (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia: 22 lutego 2006 r., III CK 341/05; 13 lutego 2004 r.,
IV CK 24/03; 19 kwietnia 2007 r., I CSK 27/07). Ta linia orzecznicza jest zaś
ugruntowana w odniesieniu do dowodu jakim jest opinia biegłego. Jeżeli fakt
6
istotny dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, a te
zapewnia wyłącznie opinia biegłego, sąd nie może uchylić się od obowiązku
przeprowadzenia takiego dowodu. W braku wniosku pochodzącego od strony,
dowód taki Sąd powinien był przeprowadzić z urzędu. Przyjąć bowiem należy,
że wyjątkowość przypadku rozumieniu art. 232 zdanie drugie k.p.c. wyraża się
właśnie w tym, że dany fakt mający zasadnicze znaczenie można
ustalić wyłącznie za pomocą dowodu z opinii biegłego. Dodać przy tym należy,
że sądy sprawują wymiar sprawiedliwości, a wymierzanie sprawiedliwości
to nie tylko działania procesowe formalnie zgodne z literą prawa ale rzeczywiste
dążenie do przeciwdziałania niebezpieczeństwu oczywiście nieprawidłowego
rozstrzygnięcia sprawy, podważającego funkcję procesu (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 15 czerwca 2011 r. V CSK 382/10, z dnia 27 kwietnia 2012 r.
V CSK 202/11, z dnia 14 grudnia 2012 r. I CSK 248/12, z dnia 14 lutego 2013 r.
II CSK 295/12 - nie publ.).
W okolicznościach sprawy niniejszej Sąd Apelacyjny jednoznacznie
stwierdził (co in extenso przytoczono wyżej), że jedynym skutecznym sposobem na
udowodnienie zasadności roszczeń powódki był dowód z opinii biegłego.
Przy braku wniosku powódki, zaniechanie zatem przeprowadzenia tego dowodu
z urzędu, było naruszeniem art. 232 zd. 2 k.p.c. w sposób mający istotny wpływ
na rozstrzygnięcie sprawy i prowadziło do uchylenia wyroku w zaskarżonej części
i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Z przedstawionych powodów orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1
k.p.c.), o kosztach postępowania kasacyjnego orzekając na podstawie i art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
jw
kc