Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KZ 15/16
POSTANOWIENIE
Dnia 23 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk
w sprawie K. W.
której warunkowo umorzono postępowanie karne o przestępstwo skarbowe z art.
54 § 2 w zw. z art. 60 § 1 k.k.s.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 23 marca 2016 r.,
zażalenia skazanej na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego Wydziału Sądu
Okręgowego w G.
z dnia 7 stycznia 2016 r.,
o nieuwzględnieniu wniosku oskarżonej o wyznaczenie obrońcy z urzędu dla
sporządzenia i podpisania kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 1 września 2015 r., oraz odmawiającego przyjęcia jej kasacji własnej
złożonej w dniu 30 października 2015 r.
utrzymuje w mocy zaskarżone zarządzenie
UZASADNIENIE
Zaskarżonym zarządzeniem zdecydowano jednocześnie o nieuwzględnieniu
wniosku oskarżonej o wyznaczenie jej obrońcy z urzędu dla sporządzenia i
podpisania kasacji (pkt 1) oraz o odmowie przyjęcia kasacji własnej złożonej przez
nią w dniu 30 października 2015 r. W zażaleniu na to zarządzenie skarżąca,
powołując się na swój wiek i brak winy odnośnie do przypisanego jej czynu, wniosła
o uwzględnienie wniosku o ustanowienie jej obrońcy z urzędu, jak i przyjęcie
zasadnej – jej zdaniem – kasacji.
Jednakże w kwestii niewyznaczenia skarżącej obrońcy z urzędu doszło po
wniesieniu tej skargi, a przed jej przekazaniem Sądowi Najwyższemu,
2
zarządzeniem Zastępcy Przewodniczącego Wydziału Sądu Okręgowego z dnia 27
stycznia 2016 r., do odmowy nadania zażaleniu biegu w tym zakresie, z uwagi na
to, że art. 528 § 1 pkt 2 k.p.k. stanowi, iż środek odwoławczy na taką decyzję nie
przysługuje, z przywołaniem na tę okoliczność różnych judykatów Sądu
Najwyższego z 2013 i 2014 r. Wydanie tego rozstrzygnięcia nie oznacza jednak, że
owa decyzja nie podlega w ogóle kontroli, gdyż – jak wskazywano także w
orzecznictwie Sądu Najwyższego – może ona być pośrednio kontrolowana, jako
blokująca oskarżonemu możliwość wystąpienia z kasacją (zob. np. postanowienia
SN z dnia 27 maja 2014 r., V KZ 16/14, OSNKW 2014, z. 10, poz. 79, czy z dnia 13
sierpnia 2014 r., V KZ 29/14, OSNKW 2015, z. 2, poz. 10).
Rozpoznając to zażalenie, z uwzględnieniem także aspektu, o którym
wyżej była mowa, Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga ta odnośnie do obu podniesionych w niej kwestii okazuje się być
bezzasadna.
W sprawie niniejszej nie budzi bowiem wątpliwości, że oskarżona, po
wniesieniu w dniu 4 listopada 2015 r. osobistej kasacji, została zarządzeniem z dnia
18 listopada 2015 r. (k. 16), pokwitowanym przez nią osobiście w dniu 3 grudnia
2015 r. (k. 19), wezwana do uzupełnienia braku formalnego tej skargi przez jej
sporządzenie i podpisanie przez adwokata lub radcę prawnego i uiszczenie
wymaganej opłaty od kasacji w terminie 30 dni pod rygorem jej pozostawienia bez
dalszego biegu. Jak zasadnie wskazano w zaskarżonym zarządzeniu, z uwagi na
datę pokwitowania odbioru pisma, 30-dniowy termin do uzupełnienia własnej
kasacji mijał w dniu 2 stycznia 2016 r., tj. w pierwszą sobotę nowego roku.
Oskarżona złożyła jednak osobiście dopiero 4 stycznia 2016 r., i to tylko pismo,
sporządzone przez nią w dniu 31 grudnia 2015 r., w którym wystąpiła o zwolnienie
jej od opłaty od kasacji oraz wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego do
sporządzenia samej tej skargi.
Powodem odmowy przyjęcia kasacji stało się zatem uchybienie ustawowemu
terminowi do jej przedłożenia. Decyzja Sądu w tej materii była w pełni prawidłowa,
jako że soboty, zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie poglądem, nie są dniami
ustawowo wolnymi od pracy, a tylko taki charakter dnia, w którym upływa określony
termin będący terminem zawitym, powoduje ex lege przesunięcie dokonania danej
3
czynności na najbliższy dzień roboczy. Słusznie przy tym wskazano, że fakt, iż co
do zasady sądy powszechne nie urzędują w soboty nie ma tu znaczenia, gdyż dla
zachowania takiego terminu wystarczające jest nadanie pisma przed jego upływem
w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji w Polsce, czy
na terenie Unii Europejskiej. Podnoszona w związku z tym w zażaleniu kwestia
wieku oskarżonej, jak i jej twierdzenia, że jest niewinna przypisanego jej czynu, nie
ma tu żadnego znaczenia. Miała ona bowiem aż 30 dni od odebrania wezwania na
podjęcie kroków, które mogłyby doprowadzić do wywiedzenia formalnie skutecznej
kasacji, w tym przez wystąpienie wówczas o powołanie jej obrońcy z urzędu dla
sporządzenia tej skargi.
Wracając w tym miejscu do kwestii związanej z wnioskiem oskarżonej o
ustanowienie jej podmiotu fachowego do sporządzenia kasacji, który wniosła w dniu
4 stycznia 2016 r., to należy stwierdzić, że pozostawienie zażalenia w tym zakresie
bez biegu, na mocy zarządzenia z dnia 27 stycznia 2016 r., zostało jednak
nieprawidłowo uzasadnione. Powołano się tu bowiem na przepis wykluczający
możliwość odwołania się od takiej odmowy, zapominając, że od dnia 1 lipca 2015 r.
uległo zmianie rozwiązanie dotyczące powoływania oskarżonemu obrońcy z
urzędu. Wskazywany w tym zarządzeniu przepis art. 528 § 1 pkt 2 k.p.k. miał rację
bytu wówczas, kiedy dla ustanowienia takiego obrońcy niezbędne było uprzednie
wykazanie swej niezamożności (art. 78 § 1 k.p.k. sprzed dnia 1 lipca 2015 r.). Po tej
dacie jednak wymóg ów został ograniczony wyłącznie przy żądaniu podejrzanego
powołania takiego obrońcy, ale już nie, jeżeli występuje o to oskarżony, a tym
samym i osoba, co do której proces prawomocnie się zakończył, z przypisaniem jej
sprawstwa określonego przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Kwestię
powoływania takiej osobie obrońcy z urzędu normuje bowiem nowy art. 80a § 1 i 2
k.p.k. Stąd też zasadnie podnosi się w doktrynie, że nie ma obecnie możliwości
odmówienia stronie, która nie ma obrońcy lub pełnomocnika ustanowienia jej
takiego (zob. np. D. Świecki, Komentarz do kodeksu postępowania karnego,
Warszawa 2015, uwaga 2. do art. 528 k.p.k.).
Co istotne jednak w tej sprawie, w zaskarżonym zarządzeniu z dnia 7
stycznia 2016 r. wyraźnie wskazano, że powodem nieustanowienia obrońcy jest
fakt, że upłynął już termin, w którym skarżąca mogła wystąpić zarówno z
4
uzupełnioną, stosownie do wezwania, formalnie skuteczną kasacją, jak i z
wnioskiem o wyznaczenie jej obrońcy z urzędu dla realizacji tego wezwania.
Odmowa powołania obrońcy wynikała zatem z faktu, że na skutek uchybienia
ustawowemu terminowi nie było już w ogóle możliwości dokonania przez podmiot
fachowy oceny istnienia podstaw do wniesienia kasacji w tej sprawie. Powyższe
oznacza jednak, że także niepowołanie skarżącej obrońcy z urzędu było w pełni
prawidłowe.
Zatem i w tym aspekcie, wydając zarządzenie z dnia 7 stycznia 2016 r.,
postąpiono w sposób zgodny z prawem, a wydane następnie kolejne zarządzenie z
dnia 27 stycznia 2016 r., nie ma dla tej oceny żadnego znaczenia, aczkolwiek było
ono niewłaściwie uzasadnione.
Już tylko na marginesie należy skarżącej zwrócić uwagę, że kasacja, co do
zasady, służy oskarżonemu tylko od wyroków skazujących go na bezwzględnie
wykonywaną karę pozbawienia wolności. Przy innych zaś rozstrzygnięciach, w tym,
jak w tej sprawie, o warunkowym umorzeniu na okres próby, może ona być
wywiedziona jedynie w wypadkach określonych w art. 439 § 1 k.p.k., a więc nie
bynajmniej przez odwoływanie się do samego braku swej winy w przypisanym
zachowaniu przestępczym.
W konsekwencji zażalenie to w żadnym aspekcie nie jest zasadne, stąd też Sąd
Najwyższy utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie.
kc