Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 373/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Jerzy Steckiewicz
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jacka Radoniewicza,
w sprawie P. L. i E. W. skazanych z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. oraz
T.B. i W. J. skazanych z art. 148 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 14 kwietnia 2016 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców skazanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 lutego 2015 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w Ł.z dnia 17 grudnia 2012 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części odnoszącej się do P. L. i
w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym,
2. oddala kasacje E. W., T. B. oraz W. J. jako oczywiście
bezzasadne, zwalniając ich z kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego,
2
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. W. S., Kancelaria
Adwokacka kwotę 738 zł, w tym 23 % VAT, tytułem zwrotu
kosztów obrony z urzędu za sporządzenie i wniesienie kasacji,
4. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. W., Kancelaria
Adwokacka kwotę 738 zł, w tym 23 % VAT, tytułem zwrotu
kosztów obrony z urzędu za sporządzenie i wniesienie kasacji,
5. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. P., Kancelaria
Adwokacka kwotę 738 zł, w tym 23 % VAT, tytułem zwrotu
kosztów obrony z urzędu za sporządzenie i wniesienie kasacji.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 17 grudnia 2012 r.:
- P. L. został uznany winnym tego, że w okresie od czerwca 2007 roku do
listopada 2007 roku w Ł., działając w wyniku motywacji zasługującej na
szczególne potępienie podżegał E. W., a za jego pośrednictwem W. J. i T. B. do
dokonania - w zamian za kwotę co najmniej 160.000 złotych — zabójstwa K. P.,
dokonanego następnie przez wyżej wymienionych w dniu 30 listopada 2007 roku
w Ł., tj. o czyn z art. art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. i wymierzono mu karę
15 lat pozbawienia wolności (pkt 1 wyroku),
- E. W. został uznany winnym tego, że w okresie od czerwca 2007 roku do
listopada 2007 roku w Ł., działając w wyniku motywacji zasługującej na
szczególne potępienie podżegał W. J. i T. B. do dokonania zabójstwa K. P.,
dokonanego następnie przez wyżej wymienionych w dniu 30 listopada 2007 roku
w Ł. tj. o czyn z art. 18 § 2 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k. i wymierzono mu karę
15 lat pozbawienia wolności (pkt 2 wyroku),
- W. J. i T. B.zostali uznani winnymi tego, że tego, że w dniu 30 listopada 2007 roku
w Ł., działając wspólnie i w porozumieniu, w wyniku motywacji zasługującej na
szczególne potępienie, w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia z użyciem
broni palnej K. P. dokonali zabójstwa wymienionego pokrzywdzonego w ten
sposób, że po uprzednim podziale ról obaj oskarżeni przyjechali samochodem
marki opel Calibra należącym do T. B., a kierowanym przez W. J. i po
zaparkowaniu go w pobliżu posesji przy ul. S. oczekiwali na przybycie
pokrzywdzonego, po czym T. B. podążył za K. P. i na klatce schodowej
3
wymienionej posesji oddał do pokrzywdzonego dwa strzały z bliskiej odległości z
broni palnej nieustalonego typu, powodując rany postrzałowe głowy, klatki
piersiowej i prawego śródręcza i w rezultacie powodując uszkodzenia ciała w
postaci uszkodzeń mózgu i rozległych uszkodzeń narządów klatki piersiowej
skutkujące zgonem K. P., podczas gdy w tym czasie W. J. godząc się na realizacje
czynności wykonanych przez T. B. i podczas ich wykonywania pozostawał w
samochodzie zajmując miejsce kierowcy, którym to pojazdem po zdarzeniu
odjechał wraz z T. B. to jest czynu z art. 148 § 1 k.k. i wymierzono im odpowiednio
kary – T. B. 25 lat pozbawienia wolności i W. J. 15 lat pozbawienia wolności (pkt 3
wyroku),
- T. B. został uznany winnym czynu z art. 263 § 2 k.k. i art. 171 § 1 k.k. w związku z
art. 11 § 2 k.k. i wymierzono mu karę 3 lat pozbawienia wolności (pkt 4 wyroku) i
wobec tego na podstawie art. 88 k.k. (pkt 7 wyroku), za zbiegające się
przestępstwa wymierzono oskarżonemu T. B. karę łączną 25 lat pozbawienia
wolności.
- wobec wszystkich oskarżonych orzeczono pozbawienie praw publicznych na 10
lat.
Od powyższego wyroku apelacje wnieśli obrońcy wszystkich oskarżonych.
Obrońca P. L., adw. P. K. zarzucił wyrokowi sądu I instancji:
I. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, polegającą
na naruszeniu przez Sąd meriti art. 413 § 2 pkt. 1 k.p.k., przez niewłaściwe, bo
niespełniające wymogów jednoznaczności i zupełności ujęcie (skonstruowanie)
zawartego w pkt. 1 wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 17 grudnia 2012 r. opisu
czynu przypisanego oskarżonemu P. L., skutkujące pominięciem w opisie czynu
szeregu konstytutywnych elementów stanowiącego podstawę przypisania
zdarzenia faktycznego, kwalifikowanego przez Sąd meriti jako realizującego
znamiona złożonego strukturalnie i treściowy typu przestępstwa podżegania do
podżegania do zabójstwa, oraz zamieszczeniem w opisie elementów
niezwiązanych z charakterystyką znamion stanowiącego podstawę kwalifikacji typu
czynu zabronionego podżegania do podżegania do zabójstwa, a w szczególności:
1) niewskazanie w opisie czynu przypisanego niezbędnych elementów
służących do charakterystyki strony przedmiotowej wartościowanego zdarzenia
4
historycznego, objawiające się nieposłużeniem się przez Sąd meriti w opisie czynu
przypisanego - niezbędnym do oddania charakterystyki czynu zabronionego
polegającego na podżeganiu do podżegania do zabójstwa - znamieniem
czasownikowym „nakłania”, a także niewskazaniem w opisie czynu przypisanego -
mającego charakteryzować zachowanie polegające na tzw. łańcuszkowym
podżeganiu do zabójstwa - że P. L. nakłonił E. W. do zachowania, polegającego na
nakłonieniu W. J. i T. B. do zabójstwa K. P.,
2) nie zawarcie w opisie niezbędnych elementów strony podmiotowej,
objawiające się pominięciem przez Sąd meriti w opisie czynu przypisanego -
konstytutywnego dla oddania charakterystyki czynu zabronionego polegającego na
podżeganiu do podżegania do zabójstwa - elementu opisu czynu świadczącego o
działaniu oskarżonego z zamiarem bezpośrednim, przez zaniechanie wskazania,
że P. L. chcąc, aby E. W. wywołał u T. B. i W. J. zamiar popełnienia czynu
zabronionego zabójstwa K. P., nakłaniał go do tego,
3) niezamieszczenie zrelatywizowanego do dokonanych w sprawie ustaleń
faktycznych opisu zachowań, mających świadczyć o podjęciu przez P. L. szeregu
działań nakłaniających E. W. do nakłonienia T. B. i W. J. do dokonania zabójstwa
K. P., a jak wyraźnie wskazuje się w opisie czynu przypisanego działania te miały
być rozciągnięte w czasie w okresie od czerwca 2007 r. do listopada 2007 r., co
pozwala przypuszczać, że Sądowi meriti chodziło o oddanie w opisie czynu tego,
że P.L. miał dopuścić się we wskazanym okresie czasu szeregu zachowań
przestępnych, polegających na podżeganiu do podżegania do zabójstwa, co w
żaden sposób nie zostało odzwierciedlone w opisie czynu przypisanego
oskarżonemu,
4) uzupełnienie opisu czynu przypisanego przez Sąd meriti oskarżonemu P. L.
w porównaniu z opisem czynu zarzucanego w akcie oskarżenia przez przyjęcie, iż
oskarżony działał w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, co
wobec faktu, iż w kodeksie karnym z 1997 r. nigdy nie obowiązywał typ
kwalifikowany podżegania do czynu zabronionego, w którym wyższa karalność
byłaby uzależniona od ustalenia, że podżegacz działał z w wyniku motywacji
zasługującej na szczególne potępienie, prowadzi do wniosku, że nie istniała
5
podstawa do wprowadzenia takiej charakterystyki zachowania do opisu czynu
przypisanego oskarżonemu,
5) nieadekwatne określenie podstawy kwalifikacji prawnej czynu przypisanego
P. L. w punkcie 1 zaskarżonego wyroku, ograniczające się do wskazania, że
oskarżony zrealizował znamiona czynu zabronionego z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art.
148 § 1 k.k., co przesądza, że opisana w sentencji wyroku podstawa kwalifikacji
prawnej nie oddaje w sposób właściwy istoty czynu zabronionego, polegającego na
podżeganiu do podżegania do zabójstwa, który - jak wynika z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku - miał zostać przypisany P. L.,
6) pominięcie w podstawie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego odwołania
do art. 4 § 1 k.k., a tym samym nierozstrzygnięcie przez Sąd meriti kwestii stanu
prawnego stanowiącego podstawę prawną zaskarżonego rozstrzygnięcia z uwagi
na brak wyjaśnienia, czy Sąd I instancji za podstawę rozstrzygnięcia uznał stan
prawny obowiązujący w czasie popełnienia czynu zabronionego czy też w czasie
orzekania o tym czynie, podczas, gdy prawidłowe zastosowanie normy prawa
procesowego wynikającej z art. 413 § 2 pkt.1 k.p.k. obligowało Sąd do takiego
skonstruowania opisu czynu przypisanego P. L. w punkcie 1 zaskarżonego wyroku,
aby w warstwie deskryptywnej opis ten zawierał jednoznaczne treściowo i zupełne
określenie działań oskarżonego oraz charakterystykę okoliczności ich podjęcia, w
sposób oddający konstytutywne elementy znamion strony przedmiotowej i strony
podmiotowej typu czynu zabronionego, polegającego na podżeganiu do
podżegania do zabójstwa, a więc z jednej strony obligowało Sąd meriti by w opisie
przypisanego oskarżonemu czynu w sposób jednoznaczny wysłowiono, że
oskarżony dopuścił się zachowania, polegającego na nakłanianiu E. W. do
zachowania polegającego na nakłonieniu W. J. i T. B. do zabójstwa K. P., a z
drugiej strony, aby w sposób jednoznaczny wyrażono, że podejmując się takiego
zachowania oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim chcąc, aby E. W. .
nakłonił W.J. i T. B. do zabójstwa K. P., a nadto, aby nie budziło wątpliwości, czy
Sąd meriti podstawą przypisania odpowiedzialności P. L. uczynił jedno zachowanie,
czy też szereg rozciągniętych w czasie pomiędzy czerwcem 2007 r. a listopadem
2007 r. zachowań realizujących znamiona typu czynu zabronionego podżegania do
podżegania do zabójstwa, a także do tego, żeby istota typu czynu zabronionego
6
podżegania do podżegania do zabójstwa została prawidłowo oddana w kwalifikacji
prawnej czynu przez wskazanie, że oskarżony miał się dopuścić czynu
realizującego znamiona typu czynu zabronionego z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 18 §
2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k.;
II. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, polegającą
na naruszeniu art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., oraz błąd w ustaleniach
faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia, wynikający z zaniechania
dokonania istotnych ustaleń faktycznych w sprawie, lub też, wynikający z
dokonania dowolnej oceny dowodów prowadzącej do nie znaj dujące go podstaw w
zebranym w sprawie materiale dowodowym, ustalenia, że oskarżony P. L. dopuścił
się zarzucanego zachowania.
III. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, polegającą
na naruszeniu art. 424 § 1 k.p.k., przez nie wyjaśnienie lub niedostateczne
wyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia w zakresie w jakim Sąd meriti nie przeprowadził analizy zebranego
materiału dowodowego pod kątem jego oceny w świetle przyjmowanych w
doktrynie i orzecznictwie sądowym kryteriów oceny dowodu z pomówienia
współoskarżonego.
Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego
orzeczenia przez uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Drugi obrońca P. L., adw. B. T. zarzucił wyrokowi sądu I instancji:
I. Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia,
tj:
1) art. 196 § 3 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt.
1 k.p.k. przez oparcie dokonywanych w sprawie ustaleń faktycznych w zakresie
stanu zdrowia psychicznego oskarżonego P. L. i jego poczytalności tempowe
criminis na dowodzie z opinii pisemnej biegłych dra J. B. i dr E. G. oraz wydanych
przez nich opinii ustnych;
2) art. 201 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k. - przez
oparcie dokonywanych w sprawie ustaleń faktycznych w zakresie oceny stanu
zdrowia psychicznego oskarżonego P. L. na niepełnej opinii biegłych dr A. N. i B. H.
7
z Mazowieckiego Specjalistycznego Centrum Zdrowia w P., która została
sporządzona bez przeprowadzenia przez w/w biegłych obserwacji psychiatrycznej
P. L.;
3) art. 170 § 1 pkt. 5 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. - przez bezzasadne oddalenie
wniosku dowodowego obrońców oskarżonego P. L. o wydanie ustnej opinii
uzupełniającej przez biegłych dra J. B. oraz dr E. G. i zakończenie przez Sąd ich
przesłuchania na rozprawie głównej, co uniemożliwiło obronie wyjaśnienie
wszystkich istotnych okoliczności mających znaczenie dla oceny stanu zdrowia
psychicznego P. L. i jego poczytalności tempore criminis;
4) art. 170 § 1 pkt. 3 k.p.k. i art. 366 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. - przez
bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego obrony o przesłuchanie w
charakterze świadka Prof. W. G. (lekarza, u którego P. L. był przez wiele lat leczony
z powodu schizofrenii paranoidalnej);
5) art. 193 § 1 k.p.k., art. 194 k.p.k. i art. 201 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. - przez
zaniechanie dopuszczenia przez Sąd dowodu z opinii biegłego psychologa w celu
oceny zdolności do postrzegania i odtwarzania spostrzeżeń przez oskarżonego E.
W. oraz wiarygodności psychologicznej E. W. i jego wyjaśnień;
6) art. 192 § 2 k.p.k. i art. 193 § ljk.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1
pkt. 1 k.p.k. - przez zaniechanie przesłuchania świadka E. L. z udziałem biegłego
psychologa, a następnie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego tej specjalności
oraz lekarza psychiatry - celem oceny stanu zdrowia psychicznego świadka, jego
zdolności do postrzegania oraz odtwarzania spostrzeżeń, a także wiarygodności
psychologicznej jego zeznań;
7) art. 167 k.p.k. i art. 170 § 3 k.p.k. w zw. z art. 366 k.p.k. w zw.. z art. 410 k.p.k. -
przez zaniechanie załączenia przez Sąd całości akt postępowania karnego sygn.
akt IV K …/11, toczącego się przed Sądem Rejonowym, IV Wydział Karny
przeciwko E. Ł.;
8) art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. - przez zaniechanie
przeprowadzenia przez Sąd dowodu z uzupełniającej opinii biegłych z zakresu
genetyki celem stwierdzenia, czy materiał DNA zabezpieczony na przedmiotach
znajdujących się w miejscu znalezienia zwłok K. P. (m.in. niedopałków papierosów,
zegarka oraz włosów) pochodzą od E. Ł., T. B. lub W. J.;
8
9) art. 170 § 1 pkt. 3 k.p.k. zw. z art. 366 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. - przez
bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego obrońców oskarżonego P. L. o
dopuszczenie dowodów z uzupełniającej opinii biegłych z zakresu badania broni i
balistyki;
10) art. 399 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. - przez zaniechanie pouczenia przez Sąd o
możliwości zmiany opisu czynu i przyjęcia znamienia kwalifikującego w postaci
„motywacji zasługującej na szczególne potępienie”;
11) art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k. - przez zaniechanie poczynienia
przez Sąd w uzasadnieniu skarżonego wyroku jednoznacznych ustaleń
faktycznych;
12) art. 4 i 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. - przez dowolną ocenę zebranego w
sprawie materiału dowodowego;
13) art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k. - przez sprzeczność w uzasadnieniu wyroku Sądu
meriti.
Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku przez przyjęcie, iż oskarżony P. L. swoim zachowaniem wyczerpał
dyspozycję podżegania do przestępstwa określonego w art. 158 § 1 k.k. i
wymierzenie kary w dolnych granicach ustawowego zagrożenia, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji.
Trzeci obrońca P. L., adw. J. D. zarzucił wyrokowi sądu I instancji:
I. Obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia polegającą
na:
1. rażącym naruszeniu art. 198 § 1 k.p.k., art. 194 k.pk., art. 200 § 1 k.p.k. i art.
201 k.p.k. w zw. z at. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. oraz § 2 Rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 roku w sprawie biegłych
sądowych przez przyjęcie zeznań T. K. jako opinii ustnej biegłego w sprawie, mimo
że opinią taką nie była;
2. art. 201 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. przez zaniechanie
przeprowadzenia uzupełniającej opinii biegłych wydanej przez dwóch biegłych
psychiatrów co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego E. W. i ustalenia, czy
jego wyjaśnienia są wiarygodne;
9
3. art. 6 k.p.k. i art. 194 § 1 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k., art. 215 k.p.k. oraz
art. 170 § 3 k.p.k. przez nierozpoznanie wniosku dowodowego dotyczącego
poddania oskarżonego E. W. badaniu psychologicznemu, przesłuchaniu
oskarżonego przy udziale biegłego również co do podatności oskarżonego na
sugestie i presję sytuacyjną;
4. art. 7 k.pk. w zw. z art. 192 § 2 k.p.k. przez obdarzenie wiarą wyjaśnień
oskarżonego E. W. i dokonanie oceny jego wyjaśnień w sposób niepełny, mało
wnikliwy, wręcz jednostronny i nie przesłuchanie E. W. na rozprawie głównej z
udziałem biegłego psychiatry i psychologa;
5. art. 201 k.p.k.-w zw. z art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. przez zaniechanie
wyjaśnienia niepełnej opinii biegłego, wydanej przez dwóch biegłych psychiatrów
na okoliczność stanu zdrowia psychicznego oskarżonego P. L. i ustalenia, czy
oskarżony ten tempore criminis był poczytalny;
6. art. 167 k.p.k. przez niezwrócenie się przez Sąd z urzędu o aktualną
dokumentację medyczną leczenia neurologicznego E. W., która nie znajdowała się
w aktach;
7. art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. polegającą na uwzględnieniu w
wyroku okoliczności przemawiających jedynie na niekorzyść oskarżonego,
rozstrzygnięcie w wyroku istniejących w sprawie wątpliwości na niekorzyść
oskarżonego oraz wydanie wyroku na podstawie jedynie części dowodów i
nieuwzględnienie zasad prawidłowego rozumowania przy ich ocenie;
8. art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.
II. Rażącą niewspółmierność kary, wyrażającą się w wymierzeniu P. L.u
niewspółmiernie surowej kary.
Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji, lub ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie
oskarżonemu kary w mniejszym wymiarze z jednoczesnym wyeliminowaniem z
opisu czynu, że oskarżony P. L. działał w wyniku motywacji. zasługującej na
szczególne potępienie.
10
Obrońcy pozostałych oskarżonych podnosili szereg zarzutów naruszenia
przepisów prawa procesowego (art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410
k.p.k. oraz art. 424 k.p.k.) mających wpływ na treść rozstrzygnięcia.
Po rozpoznaniu wszystkich apelacji Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26
lutego 2015 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż:
a) uzupełnił podstawę prawną skazania czynów przypisanych oskarżonym w
pkt 1, 2 i 3 o art. 4 § 1 kk,
b) uzupełnił opis czynu przypisanego oskarżonemu T. B. w pkt 4 o
sformułowanie „bez wymaganego zezwolenia",
c) wyeliminował z opisu czynu przypisanego oskarżonemu P. L.
sformułowanie, iż „działał w wyniku motywacji zasługującej na szczególne
potępienie", zaś wymierzoną karę pozbawienia wolności złagodził do 13 lat oraz
uchylił wobec tego oskarżonego środek karny pozbawienia praw publicznych,
2) utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części.
Wyrok zawierał także inne rozstrzygnięcia m.in. co do kosztów procesu.
Od powyższego prawomocnego orzeczenia kasacje wnieśli obrońcy wszystkich
skazanych, zarzucając przedmiotowemu rozstrzygnięciu:
1) Adw. B. T., obrońca P. L.:
I. Rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie:
1. art. 170 § 1 pkt. 5 k.p.k. w zw. z art. 452 § 1 i 2 k.p.k. (w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r.) - przez bezzasadne oddalenie wniosku
dowodowego zgłoszonego na rozprawie apelacyjnej w dniu 4 lutego 2015 r. o
odebranie uzupełniających wyjaśnień od oskarżonych E. W., W. J. oraz T. B. i
stwierdzenie przez Sąd Apelacyjny, że przeprowadzenie tych dowodów
„prowadziłoby do przeprowadzenia na nowo i to w szerokim zakresie postępowania
dowodowego co do istoty sprawy” oraz, że wniosek ten zmierza w sposób
oczywisty „do przedłużenia postępowania”;
2. art. 170 § 1 pkt. 3 k.p.k. - przez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego o
zaliczenie w poczet materiału dowodowego ortofotomapy zawierającej usytuowanie
kamienicy, w której doszło do zabójstwa K. P. i wskazanie, że nie odzwierciedla
ona, zdaniem Sądu Apelacyjnego, stanu z dnia 25 listopada 2007 r. (co wynikać ma
11
z załączonego przez Sąd „wydruku internetowego dotyczącego uroczystości
otwarcia fontanny znajdującej się na Placu D.”);
3. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art.
458 k.p.k. - przez pominięcie przy kontroli odwoławczej zarzutu apelacyjnego
dotyczącego oceny wartości dowodowej poszczególnych wyjaśnień
współoskarżonego E. W. - informacji uzyskanych w wyniku dopuszczenia przez
Sąd Apelacyjny opinii biegłej psycholog A.B.;
4. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. - przez brak rzetelnej kontroli
odwoławczej podniesionych w apelacji zarzutów dotyczących oparcia ustaleń
faktycznych w zakresie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego P. L. i jego
poczytalności tempore criminis na dowodzie z opinii pisemnej biegłych dra J. B. i dr
E.G. oraz wydanych przez nich opinii ustnych mimo, iż:
a) z uwagi na powody osłabiające zaufanie do bezstronności w/w biegłych, w tym
fakt:
- skierowania przez P. L. za pośrednictwem jego pełnomocnika, jeszcze na
etapie postępowania przygotowawczego przed wydaniem opinii pisemnej przez
biegłych i przeprowadzeniem obserwacji psychiatrycznej oskarżonego -
zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw przez dra J.
B. i dr E. G., w tym przestępstwa wydania fałszywej opinii dotyczącej stanu zdrowia
psychicznego P. L. i stwierdzającej jego zdolność do przebywania w warunkach
izolacji penitencjarnej;
- wskazywania przez P. L. w pismach kierowanych do Prokuratora, iż
podjęcie przez niego próby samobójczej (w 5 dni po przeprowadzeniu badania
przez w/w biegłych), związane był ze złą diagnozą jego stanu zdrowia dokonaną
przez biegłego dra J. B.;
- wystawienia przez dra J. B., jeszcze przed wydaniem przez niego opinii
sądowo-psychiatrycznej w niniejszej sprawie - świadectwa lekarskiego dotyczącego
stanu zdrowia psychicznego P. L., jak również nadesłanie do Przewodniczącego VI
Wydziału Penitencjarnego Sądu Okręgowego w Ł. pisma, w których stwierdził
wprost, iż P. L. „symuluje objawy choroby psychicznej”;
- pozostawania dra J. B. (ordynatora Oddziału Psychiatrycznego Zakładu Opieki
Zdrowotnej przy Zakładzie Karnym […]) i dr E. G. w stosunku podległości
12
służbowej, tj. w takim stosunku zależności, który podważał w istocie samodzielność
w opiniowaniu przez dr E. G.;
a zatem wskazanych w apelacji powodów do wyłączenia, tak zarówno dra J. B., jak
i dr E. G. od opiniowania w niniejszej sprawie i ograniczenie przez Sąd Apelacyjny
kontroli tych zarzutów bądź to jedynie do ogólnej akceptacji takiego sposobu
opracowania opinii, bądź też pominięcie tych okoliczności, które zostały wskazane
w apelacji, do których Sąd Odwoławczy - w żadnym zakresie nie odniósł się;
b) opinie te były niepełne, albowiem dr J. B. nie brał udziału w obserwacji
psychiatrycznej P. ., nie miał kontaktu z P. L. i przez znaczną część czasu, gdy
obserwacja była prowadzona (tj. przez okres blisko 2 tygodni) - nie przebywał na
terenie Oddziału Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej przy Zakładzie
Karnym […], co wynikało wprost z potwierdzonego również przez niego faktu
przebywania w tym okresie na urlopie wypoczynkowym i bezzasadne
zaakceptowanie przez Sąd Apelacyjny takiej metody opiniowania;
5. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. - przez brak prawidłowej kontroli
odwoławczej podniesionego w apelacji zarzutu dotyczącego oparcia ustaleń
faktycznych w zakresie oceny stanu zdrowia psychicznego oskarżonego P. L. na
niepełnej opinii biegłych dr A. N. i B. H. Mazowieckiego Specjalistycznego Centrum
Zdrowia, która została sporządzona bez przeprowadzenia przez w/w biegłych
obserwacji psychiatrycznej P. L.
6. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. - przez brak rzetelnej kontroli
odwoławczej zarzutu podniesionego w apelacji dotyczącego bezzasadnego
oddalenia wniosku dowodowego obrony o przesłuchanie w charakterze świadka
Prof. W. G. (lekarza, u którego P.L. był przez wiele lat leczony z powodu
schizofrenii paranoidalnej);
7) art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. - przez brak prawidłowej kontroli
odwoławczej zarzutów dotyczących:
a) braku przeprowadzenia przez Sąd Okręgowy dowodu z uzupełniającej opinii
biegłych z zakresu genetyki celem stwierdzenia, czy materiał DNA zabezpieczony
na przedmiotach znajdujących się w miejscu znalezienia zwłok K. P. (m.in.
niedopałków papierosów, zegarka oraz włosów) pochodzą od E. Ł., T.B. lub W. J.,
co miało istotne znaczenie dla możliwości poczynienia w sprawie prawidłowych
13
ustaleń faktycznych, albowiem wydane w sprawie opinie analizowały li tylko
materiał porównawczy pobrany od oskarżonego P. L.;
b) bezzasadnego oddalenia wniosku dowodowego obrońców oskarżonego P. L. o
dopuszczenie dowodów z uzupełniającej opinii biegłych z zakresu badania broni i
balistyki celem stwierdzenia, czy pozostałości prochowe ujawnione na szczotce do
czyszczenia broni znalezionej w miejscu pobytu oskarżonego T. B. oraz
pozostałości prochowe powstałe w wyniku dokonania próbnego odstrzału amunicji
znalezionej w w/w miejscu są tożsame z pozostałościami prochowymi znalezionymi
na cele i odzieży K. P., mimo iż przeprowadzenie tego dowodu mogło dostarczyć
istotnej poszlaki pozwalającej na weryfikację materiału dowodowego zebranego w
sprawie;
i niezasadne ograniczenie kontroli odwoławczej w tym zakresie jedynie do
ogólnego stwierdzenia przez Sąd Apelacyjny, że: „brak jest podstaw do ich
uwzględnienia”.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
2) Adw. J. D., obrońca P. L.:
1. rażące naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść
rozstrzygnięcia,
a mianowicie:
a) art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k. w zw. z art. 77 § 1 pkt 1 Ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej u.s.p.)
polegające na niedostrzeżeniu z urzędu przez Sąd Odwoławczy zaistniałego w
wyroku I Instancji uchybienia będącego bezwzględną przyczyną odwoławczą, co
skutkowało przeniknięciem do wyroku II Instancji uchybienia polegającego na
nienależytej obsadzie sądu I Instancji albowiem w rozpoznaniu sprawy w dniach 10
grudnia 2012 r. i na rozprawie z ogłoszenia wyroku z dnia 17 grudnia 2012 r. brał
udział nieuprawniony sędzia J. P. nielegitymujący się w tym czasie delegacją do
orzekania w Sądzie Okręgowym w Ł., który to sąd jest inny niż jego sąd
macierzysty (sądem macierzystym na dzień wydawania wyroku był Sąd
Apelacyjny), w wyniku czego skład, w którym zasiadał sędzia nieuprawniony do
14
sądzenia w tym sądzie, był nienależyty, co stanowi rażącą obrazę minimalnego
standardu prawidłowego procedowania i tym samym stanowi bezwzględną
przyczynę odwoławczą w postaci „nienależytej obsady sądu” w rozumieniu przepisu
art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
b) art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k. oraz art. 457 §
3 k.p.k. polegające na niedostrzeżeniu przez Sąd Apelacyjny uchybień w wyroku
Sądu I Instancji i wydaniu orzeczenia nadal obarczonego uchybieniami
wynikającymi z dokonania przez Sąd I instancji oceny materiału dowodowego, a
przede wszystkim przyjęciu jako własnych ustaleń i ocen dowodów poczynionych
przez Sąd I Instancji, mimo że ustalenia te były błędne albowiem sprzeczne z
dowodami zgromadzonymi w sprawie i oparte na ich dowolnej ocenie, dokonane
przy tym z naruszeniem zasady in dublo pro reo, jak również nieopartej na
całokształcie dowodów, przy uwzględnieniu wyłącznie okoliczności niekorzystnych
dla skazanego i nie wzięciu pod uwagę tych, które świadczą na jego korzyść,
c) art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. w zw. z art. 192 § 2 k.p.k. i w zw. z
art. 366 § 1 k.p.k. polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd Odwoławczy
podniesionych w apelacji zarzutów, oraz niedostrzeżeniu zaistniałych w wyroku I
Instancji uchybień, co skutkowało przeniknięciem do wyroku II Instancji uchybień
polegających na zaniechaniu wyjaśnienia niepełnej opinii biegłego wydanej przez
dwóch biegłych psychiatrów na okoliczność stanu zdrowia psychicznego
oskarżonego P. L. i ustalenia, czy oskarżony ten tempore criminis był poczytalny;
d) art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. - w przypadku uznania winy P.
L. za udowodnioną, błędne rozważenie zarzutów apelacyjnych skarżącego
polegające na niewłaściwym rozpoznaniu zarzutu co do sposobu wymiaru kary
P.L.,
e) art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. w zw. z art. 167 § 1 k.p.k.
polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosków dowodowych obrońców
skazanego P. L. co do ujawnienia bez odczytania zeznań świadków […] oraz co do
uzupełniającego przesłuchania E. W., T. B., W.J. - przez pominięcie w
uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego powodów, dlaczego wnioski te nie
zasługują na uwzględnienie, ograniczając się jedynie do wskazania, że wnioski te
zmierzały do manipulacji;
15
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie
sprawy sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.
3) Adw. P. K., obrońca P. L.:
I. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. w
zw. z art. 457 § 3 k.p.k., które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia,
polegające na nierzetelnym merytorycznie rozważeniu oraz pobieżnym lub
wymijającym, pomijającym istotę sformułowanych w skargach apelacyjnych
zarzutów, ustosunkowaniu się w uzasadnieniu zaskarżonego kasacją wyroku do
wskazanych poniżej zarzutów obrońców oskarżonego P. L. podniesionych w
apelacjach adw. J. D., adw. B. T. oraz adw. P. K., co świadczy o pobieżnym
przeprowadzeniu kontroli instancyjnej, skutkującym bezpodstawnym i
niewyjaśnionym w dostateczny sposób w pisemnych motywach rozstrzygnięcia
zaaprobowaniem przez Sąd Apelacyjny stanowiska, iż istnieją podstawy faktyczne i
prawne do przypisania oskarżonemu P. L. odpowiedzialności karnej za przypisany
mu czyn, co przejawiało się w szczególności przez:
1) uznanie za bezzasadne zarzutów obrazy przepisów prawa procesowego
podniesionych w punktach II i III petitum apelacji adw. P. K., w punktach 11 i 12
petitum apelacji adw. B. T. oraz z w punkcie 7 i 8 petitum apelacji adw. J. D.,
których istota sprowadzała się do zakwestionowania poprawności ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia przez przyjęcie, że P. L.
dopuścił się zachowania sprawczego, polegającego na nakłanianiu do zabójstwa K.
P., a nie zachowania sprawczego, polegającego na podżeganiu do pobicia
pokrzywdzonego, co wynikało z dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego w związku z uznaniem przez Sąd I instancji za wiarygodną
najmniej korzystnej dla P. L. wersji wyjaśnień E. W., jedynie pośrednio
potwierdzonych najmniej korzystną wersją wyjaśnień W. J., pomimo tego, że
wiarygodność tych wyjaśnień - jako szczególnej kategorii dowód z pomówienia
współoskarżonych - budziła zasadnicze wątpliwości oraz nie została w dostateczny
i należyty sposób zweryfikowana pod kątem wypracowanych w orzecznictwie
sądowym kryteriów oceny dowodów z pomówienia współoskarżonych, jak również
nie została przez Sąd I instancji omówiona w pisemnych motywach rozstrzygnięcia,
16
w szczególności zaś w kontekście braku przedstawienia w uzasadnieniu wyroku
sądu a quo szczegółowego i zarazem przekonującego wyjaśnienia z jakich
powodów uznano za niewiarygodne - zdaniem obrony - równie uprawnione na
podstawie zgromadzonego materiału dowodowego alternatywne wersje zdarzeń,
które to uchybienia w zakresie oceny materiału dowodowego zostały bez
przeprowadzenia w tym zakresie wyczerpującej analizy zaaprobowane w toku
kontroli instancyjnej przez Sąd II instancji, w szczególności, że przeciwko uznaniu
wiarygodności wyjaśnień E. W. przemawiały również wnioski, wynikające z
przeprowadzonego przez Sąd Odwoławczy dowodu z opinii psychologicznej dr n.
med. A. B. z dnia 9 października 2014 r.; podczas gdy w świetle sformułowanego
na tle wykładni art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. minimalnego standardu
rzetelnej kontroli odwoławczej oraz minimalnych wymogów stawianych
uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego Sąd Apelacyjny był zobligowany do
wyczerpującego, skrupulatnego i przekonującego ustosunkowania się w
uzasadnieniu zaskarżonego kasacją wyroku do zarzutów podniesionych w
skargach apelacyjnych obrońców P. L., a w szczególności - w realiach
przedmiotowej sprawy - adekwatnego do treści obowiązującego w tym względzie
porządku prawnego wyjaśnienia dlaczego Sąd II instancji uznał, że orzeczenie
Sądu I instancji nie jest obarczone wskazywanymi przez skarżącego błędami w
zakresie zastosowania przepisów prawa procesowego, które powinny skutkować
uznaniem wyroku Sądu Okręgowego za rozstrzygnięcie merytorycznie wadliwe, a w
konsekwencji wymagające uchylenia i przekazania sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania;
2) uznanie za bezzasadny zarzutu obrazy przepisów prawa procesowego
podniesionego w punkcie I petitum apelacji adw. P. K., polegającego na naruszeniu
przez Sąd meriti art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., przez niewłaściwe, bowiem niespełniające
wymogów jednoznaczności i zupełności ujęcie (skonstruowanie) zawartego w pkt. 1
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 17 grudnia 2012 r. opisu czynu przypisanego
oskarżonemu P.L., skutkujące pominięciem w opisie czynu szeregu
sprecyzowanych w punkcie I pkt 1, 2, 3 i 5 petitum apelacji skarżącego
konstytutywnych elementów stanowiącego podstawę przypisania zdarzenia
faktycznego, kwalifikowanego przez Sąd meriti jako realizującego znamiona
17
złożonego strukturalnie i treściowo typu przestępstwa podżegania do podżegania
do zabójstwa, pomimo tego, że Sąd a quo w pisemnych motywach rozstrzygnięcia
nie wyjaśnił w żaden sensowny, dający się racjonalnie zweryfikować w toku kontroli
kasacyjnej sposób dlaczego w realiach przedmiotowej sprawy uprawnione jest
twierdzenie, że dokonane przez Sąd meriti ustalenia faktyczne, dotyczące istoty
zachowań sprawczych podjętych przez P. L. w okresie od czerwca 2007 r. do
listopada 2007 roku, zostały w opisie czynu przypisanego oddane w sposób
adekwatny i zgodny z minimalnym standardem wynikającym z art. 413 § 2 pkt 1
k.p.k., co w konsekwencji doprowadziło do zaakceptowania wadliwego z punktu
widzenia wymogów procesowych, niespełniającego funkcji gwarancyjnej opisu
czynu przypisanego oskarżonemu, na tle którego nie można jednoznacznie
przesądzić jakie istotne z punktu widzenia strony przedmiotowej, a stanowiące
podstawę przypisania zachowania sprawcze podjął P. L. w okresie pomiędzy
czerwcem 2007 r. a listopadem 2007 r., a w szczególności nie sposób przyjąć, że w
opisie czynu przypisanego oddano istotę zachowania przestępnego, polegającego
na łańcuszkowym podżeganiu do zabójstwa, oraz na tle którego to opisu czynu nie
zostały wyrażone konstytutywne dla przypisania odpowiedzialności karnej za
łańcuszkowe podżeganie do czynu zabronionego elementy strony podmiotowej
świadczące o tym, że oskarżony podjął zachowania sprawcze z zamiarem
bezpośrednim, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia z uwagi na fakt, iż
rzetelne rozpoznanie przez Sąd Apelacyjny zarzutów apelacyjnych i uwzględnienie
uzasadnionych wątpliwości co do poprawności ustaleń faktycznych oraz oceny
prawnej dokonanej przez Sąd I instancji powinno skutkować wydaniem
rozstrzygnięcia o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania,
II. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 452 § 2 k.p.k. (w
brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r.) oraz art. 7 k.p.k. z art. 424 § 1 k.p.k., które miało
istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na dokonaniu dowolnej a nie -
jak to wymagają przepisy prawa procesowego - swobodnej oceny wartości
dowodowej dowodu z opinii psychologicznej dr n. med. A.B. z dnia 9 października
2014 r. (k. 6315-6322 i k. 6477-6478) pod kątem jej znaczenia dla oceny
18
wiarygodności jedynego bezpośredniego dowodu obciążającego oskarżonego P. L.
w postaci wyjaśnień oskarżonego E.W.,
III. rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na
treść orzeczenia, polegające na błędnej wykładni art. 18 § 2 k.k., art. 148 § 1 k.k.
oraz art. 12 k.k. przez przyjęcie niemieszczących się w granicach prawidłowej
wykładni przepisów prawa materialnego poglądów prawnych, polegających na
uznaniu, iż:
1) nie zachodzi żadna istotna materialnoprawna różnica pomiędzy typem czynu
zabronionego podżegania do zabójstwa (art. 18 § 2 k.k. w zw. art. 148 § 1 k.k.), a
typem czynu zabronionego podżegania do podżegania do zabójstwa (art. 18 § 2
k.k. w zw. z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k.), gdyż oba wskazane typy
czynów zabronionych określają identyczną zawartość bezprawności zachowania
oskarżonego, a w konsekwencji i prawidłowa jest teza, że kwalifikacja prawna tzw.
łańcuszkowego podżegania do zabójstwa może być oddana przez powołanie art.
18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. i „nie ma przy tym potrzeby dwukrotnego
przywoływania art. 18 § 2 k.k.” (zob. s. 41 uzasadnienia zaskarżonego kasacją
wyroku), podczas gdy prawidłowa wykładnia przepisów prawa materialnego w
zakresie w jakim statuują one odpowiedzialność karną za typy czynów
zabronionych podżegania do zabójstwa oraz podżegania do podżegania do
zabójstwa (tzw. łańcuszkowego podżegania do zabójstwa), prowadzi do przyjęcia,
że nie jest dopuszczalne utożsamianie ze sobą zakresu odpowiedzialności karnej
za wskazane dwa, różniące się charakterystyką zachowania przestępnego typy
czynów zabronionych, z których pierwszy sprowadza się do nakłaniania innej osoby
do popełnienia typu czynu zabronionego, polegającego na sprawstwie zabójstwa, a
drugi sprowadza się do nakłaniania innej osoby do popełnienia typu czynu
zabronionego, polegającego na podżeganiu do zabójstwa, którego sprawcą ma być
osoba trzecia, ze względu na fakt, iż podstawą odpowiedzialności karnej za
wskazane typy czynów zabronionych są normy sankcjonowane różniące się
zasadniczo w swojej treści, czego konsekwencją procesową, wynikającą z art. 413
§ 2 pkt 1 k.p.k., jest konieczność takiego skonstruowania opisu czynu stanowiącego
podstawę przypisania odpowiedzialności karnej za podżeganie do zabójstwa albo
za podżeganie do podżegania do zabójstwa, z których wynikać będzie
19
jednoznacznie który z tych typów stanowił podstawę przypisania odpowiedzialności
karnej,
2) przestępstwo podżegania do określonego typu czynu zabronionego, a w
szczególności - co istotne w realiach przedmiotowej sprawy - przestępstwo
podżegania do zabójstwa (art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k.) lub przestępstwo
podżegania do podżegania do zabójstwa (art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 18 § 2 k.k. w
zw. z art. 148 § 1 k.k.) może zostać zaliczone do kategorii przestępstw trwałych, a
w konsekwencji, iż możliwa jest jednoczynowa realizacja znamion wskazanych
typów czynów zabronionych przez podjęcie przez podżegacza wielu rozciągniętych
w czasie zachowań, polegających na nakłonieniu do zabójstwa albo w przypadku
tzw. łańcuszkowego podżegania do zabójstwa - nakłonieniu pośrednika do
nakłonienia innej osoby do zabójstwa, bez konieczności przesądzenia, iż wielość
podjętych przez podżegacza czynności nakłaniających do popełnienia
przestępstwa została podjęta ze z góry powziętym zamiarem/ w krótkich odstępach
czasu oraz - w wypadku typu czynu zabronionego kwalifikowanego z art. 18 § 2 k.k.
art. 148 § 1 k.k. lub art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. -
przy spełnieniu warunku zachowania tożsamości pokrzywdzonego, podczas gdy
prawidłowa wykładnia przepisów prawa materialnego, to jest art. 18 § 2 k.k. w zw.
art. 148 § 1 k.k. oraz art. 12 k.k., prowadzi do jednoznacznej - z perspektywy
przyjmowanych w doktrynie prawa karnego i orzecznictwie sądowym założeń
interpretacyjnych - konkluzji, że opis znamion czasownikowych (czynnościowych)
typu czynu zabronionego podżegania do zabójstwa lub łańcuszkowego podżegania
do zabójstwa, to jest znamienia „nakłania”, może zostać zrealizowany wyłącznie
przez jednorazowe podjęcie się zachowania, polegającego na nakłanianiu innej
osoby do popełnienia czynu zabronionego, a ewentualne uznanie za jedną i
niepodzielną podstawę prawnokarnego wartościowania w ramach jednego czynu,
dwóch lub więcej popełnionych w kilkumiesięcznych odstępach czasu zachowań
nakłaniających inną osobę do popełnienia określonego czynu zabronionego jest
możliwe tylko i wyłącznie przy zastosowaniu konstrukcji czynu ciągłego z art. 12
k.k. jako jedynej w przypadku przestępstwa podżegania do zabójstwa oraz
przestępstwa podżegania do podżegania do zabójstwa materialnoprawnej
podstawy zredukowania wielości czynów w rozumieniu ontologicznym do jednego
20
czynu w znaczeniu prawnym i jest warunkowane dokonaniem ustaleń faktycznych
świadczących o tym, że sprawca dopuścił się co najmniej dwóch zachowań
nakłaniających w krótkich odstępach czasu oraz ze z góry powziętym zamiarem
dopuszczenia się tych zachowań, a w przypadku typów, których przedmiotem
zamachu jest dobro osobiste w postaci życia przy spełnieniu warunku zachowania
tożsamości pokrzywdzonego, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia z
uwagi na fakt, iż oparcie przez Sąd Apelacyjny kontroli instancyjnej zarzutów
podniesionych w punkcie I petitum apelacji adw. P. K. na wskazanych błędnych co
do swojej istoty poglądach prawnych skutkowało nierozpoznaniem istoty
podniesionych zarzutów obrazy przepisów prawa procesowego, polegających na
wykazaniu wadliwości opisu czynu przypisanego P. L. w pkt. 1 wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 17 grudnia 2012 r., skutkujących tym, że oskarżonemu został
przypisany czyn, który w swoim opisie nie ujmował istoty zachowania
przestępnego, sprowadzającego się - w świetle ustaleń faktycznych poczynionych
przez Sąd I instancji - do łańcuszkowego podżegania do zabójstwa.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
4) Adw. W. S., obrońca E. W. - naruszenie przepisów postępowania, które miało
istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to art. art. 453 § 2 k.p.k. w zw. z art. 42
ust. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 6 k.p.k.. Podnosząc powyższy zarzut
skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
26 lutego 2015 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
5) Adw. A. W. obrońca skazanego T. B. - Rażące naruszenie przepisów
postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 433 § 2
w zw. z art. 452 § 2 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. oraz art. 433 k.p.k. w
zw. z art. 457 § 3 k.p.k.. Podnosząc powyższe zarzuty skarżąca wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi II instancji.
6) Adw. J. P. obrońca skazanego W. J. - rażące naruszenie przepisów
postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to art. 452 §
2 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r..) w zw. z art.
21
6 k.p.k. oraz art. 433 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.. Podnosząc
powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
W odpowiedzi na powyższe kasacje Prokurator Prokuratury Apelacyjnej wniósł
o oddalenie wszystkich wniesionych kasacji, jako bezzasadnych. Takie samo
stanowisko zajął Prokurator Prokuratury Krajowej oraz pełnomocnik oskarżycielki
posiłkowej w trakcie rozprawy przez Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty podniesione w kasacjach obrońców E. W., W. J. oraz T. B. miały
oczywiście bezzasadny charakter, co - w związku z treścią art. 535 § 3 k.p.k. -
zwalniało Sąd Najwyższy z obowiązku sporządzenia pisemnego uzasadnienia w
tym zakresie.
Zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia przez Sąd odwoławczy art.
433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. przez niewłaściwe rozpoznanie
sformułowanego w apelacji obrońcy oskarżonego P.L. zarzutu wadliwego opisu
czynu przypisanego temu oskarżonemu w wyroku Sądu I instancji oraz wadliwej
kwalifikacji prawnej. Obrońca oskarżonego podniósł w apelacji, że przyjęty przez
Sąd I instancji w wyroku opis czynu nie odpowiada dokonanym przez ten Sąd
ustaleniom faktycznym. W opisie czynu zawartym w wyroku Sądu I instancji
wskazano, że P. L. podżegał E. W., a za jego pośrednictwem, W. J. i T. B. do
dokonania zabójstwa K. P. Tymczasem z ustaleń faktycznych wynika, że oskarżony
P.L. nakłaniał E.W. do znalezienia „osoby gotowej spowodować aby K. P. się> od córki”. Treść owego zlecenia była następnie modyfikowana (pobicie,
pozbawienie życia). Nie zmienia to jednak faktu, że istotą zachowania P.L. było
podżeganie E.W. nie do zabójstwa, ale do znalezienia i nakłonienia innych osób
(osoby) do tego, by spowodowały śmierć K.P. W ramach dokonanych przez Sąd I
instancji ustaleń faktycznych nie można przyjąć, że P.L. podżegał bezpośrednich
sprawców zabójstwa (tj. W. J. i T. B.), skoro nie tylko się z nimi nie kontaktował, ale
w momencie nakłaniania E.W. nawet ich nie znał. Możliwa jest co prawda realizacja
znamion podżegania przy pomocy pośrednika, przekazującego określoną
informację osobie nakłanianej, ale nawet wówczas zachowanie podżegacza musi
22
polegać na wzbudzeniu zamiaru u konkretnej osoby nakłanianej (co nie oznacza,
że podżegacz musi znać jej tożsamość). Sytuacja taka nie zachodziła jednak w
przypadku oskarżonego P.L., bowiem jego czyn nie polegał na wzbudzeniu
zamiaru popełnienia zabójstwa u W.J. i T. B., ale wyłącznie na nakłonieniu E.W. do
znalezienia osób (osoby) które pojęłyby się zabójstwa K.P. i namówieniu ich do
realizacji zlecenia.
Także z perspektywy strony podmiotowej opis czynu zawarty w wyroku Sądu
I instancji nie odpowiada ustaleniom faktycznym. O ile można przyjąć, że użyty w
tym opisie termin „podżegał” implikuje działanie sprawcy z zamiarem
bezpośrednim, to odniesienie tego zamiaru do pozostałych elementów opisu czynu
przypisanego oskarżonemu sugeruje świadomość P.L. co do tożsamości osób,
które bezpośrednio miały dokonać zabójstwa. Tymczasem, jak już wcześniej
wspomniano, w chwili realizacji znamion przestępstwa podżegania oskarżony P.L.
nie znał tożsamości tych osób.
Wadliwie ujęty został także czas realizacji znamion przestępstwa podżegania
przypisanego P.L. Wskazanie, iż czyn popełniony został „w okresie od czerwca
2007 roku do listopada 2007 roku” sugeruje, jakoby nakłanianie E.W. do
popełnienia czynu zabronionego trwało przez kilka miesięcy. Z dokonanych przez
Sąd I instancji ustaleń faktycznych wynika, że do dokonania podżegania doszło już
w momencie podjęcia przez E.W. decyzji namówienia W.J. i T.B. do dokonania
zabójstwa. Musiało to mieć miejsce jeszcze przed sierpniem 2007 r., skoro
wcześniej E.W. przekazał W.J. i T.B. konkretne informacje dotyczące ofiary oraz
zaliczkę za wykonanie zlecenia.
Wadliwy opis czynu przypisanego oskarżonemu w wyroku Sądu I instancji
skutkował wadliwą kwalifikacją prawną, w której pominięto okoliczność, iż
przedmiotem podżegania nie było przestępstwo zabójstwa ale czyn zabroniony
nakłonienia innej osoby do popełnienia przestępstwa zabójstwa. Należy podkreślić,
że w Kodeksie karnym z 1997 r. podżeganie z art. 18 § 2 k.k. stanowi odrębny typ
czynu zabronionego, a nie wyłącznie formę popełnienia przestępstwa. Typ ten
posiada własne znamiona, które powinny zostać odzwierciedlone w opisie czynu
zawartym w wyroku skazującym. Jednym ze znamion jest wskazanie czynu
zabronionego, do którego popełnienia nakłania podżegacz. Takim czynem
23
zabronionym może być podżeganie innej osoby do popełnienia przestępstwa, co
powinno znaleźć odzwierciedlenie zarówno w opisie czynu przepisanego
skazanemu, jak również w kwalifikacji prawnej.
Podgląd Sądu odwoławczego, jakoby istotą odpowiedzialności P.L. było
podżeganie do zabójstwa K.P. nie jest więc trafny. Nie jest także trafna konstatacja
tego Sądu, iż pominięcie łańcuszkowego charakteru podżegania pozostawało bez
wpływu na zawartość „bezprawności” zachowania przypisanego P.L. Ustawodawca
co prawda przewiduje za podżeganie takie same granice kary, jak za czyn
zabroniony, który jest przedmiotem podżegania, ale nie przesądza to jeszcze w
każdym wypadku, że stopień społecznej szkodliwości poszczególnych zachowań
wchodzących w skład łańcuszkowego podżegania (czy pomocnictwa) będzie
identyczny. Zależeć to będzie od okoliczności faktycznych konkretnej sprawy, a w
szczególności od stopnia prawdopodobieństwa naruszenia dobra prawnego
łączącego się z danym podżeganiem.
Niejasne jest także stanowisko Sądu odwoławczego przyjmujące, że
przypisane P.L. przestępstwo podżegania miało charakter przestępstwa trwałego. Z
ustaleń Sadu I instancji nie wynika bowiem, by P.L. podejmował jakąś większą
liczbę działań zmierzających do przekonania E.W., by nakłonił inne osoby (osobę)
do zabicia K.P. Wręcz przeciwnie, z ustaleń tych można wyprowadzić wniosek, że
do nakłonienia E.W. doszło już w momencie zmiany przedmiotu zlecenia z pobicia
na zabójstwo. Kolejne kontakty P.L. z E.W. miały na celu doprowadzenie do
realizacji przyjętego zlecenia (przez wypłacenie zaliczki, przekazanie informacji
dotyczących ofiary, określenie kolejnych terminów dokonania zabójstwa) Były do
działania podjęte już po dokonaniu przestępstwa podżegania. Nie mogły więc
decydować o „trwałym” charakterze tego przestępstwa.
Mając na uwadze fakt, że uwzględnienie kasacji jednego z obrońców
oskarżonego dorowadziło do uchylenia wyroku Sądu odwoławczego w części
dotyczącej P.L., zbędnym było ustosunkowanie się do pozostałych zarzutów
zawartych w kasacjach. Sąd odwoławczy przy ponownym rozpoznaniu sprawy
zobligowany będzie do rozpoznania wniesionych przez obrońców apelacji zgodnie
ze standardem wyznaczonym przez art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.,
korygując błędy, do jakich doszło w opisie czynu oraz jego kwalifikacji prawnej
24
przyjętych w wyroku Sądu I instancji. Modyfikacja tego opisu determinować będzie
ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego P.L., co może - choć
nie musi - wpływać na wysokość wymierzonej kary. Kwestia ta będzie przedmiotem
wnikliwej oceny Sądu odwoławczego, zwłaszcza w kontekście formułowanych w
apelacjach zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia o karze.
W tym stanie rzeczy, należało orzec jak w sentencji
kc