Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 222/15
POSTANOWIENIE
Dnia 22 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSA Janusz Kaspryszyn
w sprawie z wniosku nabywców licytacyjnych: A. W.
i G. M.
przy uczestnictwie dłużnika J. D.
o wpis prawa własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 kwietnia 2016 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 17 października 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 31 października 202 r. dokonał
w dziale II księgi wieczystej KW […] następującego wpisu: wykreślił D. D. (dłużnika)
jako dotychczasowego właściciela nieruchomości gruntowej i wpisał A. W. i G. M.
jako nowych współwłaścicieli tej nieruchomości na zasadach współwłasności
łącznej wspólników spółki cywilnej (art. 860 k.c.). Wpis ten dotyczył nieruchomości
o obszarze 11,0552 ha. Podstawę wpisu stanowiły postanowienia o udzieleniu
przybicia nieruchomości z dnia 19 grudnia 2007 r. i o przysądzeniu własności
nieruchomości z dnia 29 listopada 2011 r.
Tego samego dnia (kilkadziesiąt minut później) Sąd Rejonowy dokonał
drugiego wpisu do księgi wieczystej Kw […] , zastępując pierwotnie oznaczony
obszar nieruchomości podaniem jej nowej powierzchni o - 10.6056 ha. Wpisu tego
dokonano na podstawie odpowiedniego wyciągu z rejestru gruntów (k. 1115 akt
sprawy, t. VI).
J. D. (dłużnik) złożył apelację od wpisu z dnia 31 października 2012 r., a Sąd
Okręgowy ją oddalił jako nieuzasadnioną. Sąd Okręgowy badał dokumenty będące
przedmiotem pierwszego wpisu, tj. własności nowych właścicieli gruntu. Dostrzegł
brak zgodności dokumentów będących podstawą wpisu, bowiem we wniosku o
wpis i w orzeczeniu z dnia 29 listopada 2011 r. podano obszar nieruchomości -
10,6056 ha, a w dziale II księgi wieczystej powierzchnię tej nieruchomości
określono jako 11.0552 ha. Zdaniem Sądu, taka niezgodność powierzchni powinna
powodować oddalenie wniosku o wpis, a mimo to Sąd Rejonowy dokonał
wspomnianego wpisu dotyczącego zmiany właściciela nieruchomości. Skoro w
księdze wieczystej dokonano tego samego dnia wpisu korygującego powierzchnię
nieruchomości (w dziale I - O na 10,6056 ha), to nastąpiła konwalidacja pierwotnie
wadliwego wpisu i ostatecznie kwestionowany wpis okazał się prawidłowy. Wpis
bowiem został dokonany zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości,
a uchylenie tego wpisu i oddalenie wniosku nowych właścicieli nieruchomości
byłoby sprzeczne z celem prowadzenia ksiąg wieczystych. Nabywcy licytacyjni
3
nieruchomości przy ponownym złożeniu wniosku o wpis prawa własności (po jego
uchyleniu) ponownie wpisani zostaliby jako współwłaściciele nieruchomości.
W skardze kasacyjnej dłużnika podnoszono zarzuty naruszenia art. 6266
§ 1
k.p.c. w zw. z art. 6288
§ 1 k.p.c. i art. 6269
k.p.c. Skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd wieczystoksięgowy rozpoznający wniosek o wpis bada jedynie treść
i formę wniosku, dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej, w której
wpis ma nastąpić (art. 6268
§ 2 k.p.c.). Przepis ten wyznacza zakres kognicji Sądu
w postępowaniu wieczystoksięgowym.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowała się zasada,
że przy rozpoznaniu wniosku o wpis w księdze wieczystej decydujące znaczenie
ma zawsze stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku i kolejność wpływu
wniosku (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r. III CZP
80/09, OSN 2010, z. 6, poz. 84). Oznacza to uściślenie kognicji sądu
wieczystoksięgowego wynikającej z art. 6288
§ 2 k.p.c.
Rozpoznając apelację dłużnika od wpisu prawa własności w dziale II księgi
wieczystej, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w niniejszej sprawie doszło do niezgodności
powierzchni nieruchomości opisanej we wniosku i orzeczeniu z dnia 29 listopada
2011 r. z treścią wpisu w dziale II księgi wieczystej w związku z innym oznaczeniem
obszaru nieruchomości. Sąd Okręgowy odwołał się do konstrukcji konwalidacji
wpisu wadliwego, ponieważ wadliwość ta nie powodowała nieważności,
a dokonanie obu wpisów (wpisu prawa własności nowych właścicieli i wpisu
korygującego obszar nieruchomości) doprowadziło ostatecznie do zgodności treści
księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Nietrudno zauważyć, że u podstaw stanowiska Sądu Okręgowego leżą
przede wszystkim racje natury pragmatycznej, w sytuacji, w której zachowana
została zasada dbałości Sądu wieczystoksięgowego o prawidłowość i rzetelność
dokonywanych wpisów. Można stwierdzić, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego
odpowiada ostatecznie prawu, ale przy przyjęciu odmiennej argumentacji prawnej
4
niż odwoływanie się do konstrukcji prawnej konwalidacji wpisu poprzedniego
przez wpis następczy.
Oba wpisy dotyczyły niewątpliwie tej samej księgi wieczystej, a wpis drugi
korygował jedynie obszar nieruchomości (z większego na mniejszy). Dzielił je
minimalny przedział czasowy z punktu widzenia możliwych późniejszych zdarzeń
prawnych w obrocie prawnym a dotyczących nieruchomości. Skoro postępowanie
apelacyjne stanowi kontynuację merytorycznego postępowania rozpoznawczego
przed sądem pierwszej instancji, to sąd apelacyjny powinien mieć taki sam zakres
kognicji jak sąd pierwszoinstancyjny. Może zatem - rozpatrując apelację - zbadać
istnienie podstaw do wpisu przewidzianych w art. 6268
§ 2 k.p.c., w tym treść księgi
wieczystej. Należy przyjąć, że powinien także z urzędu wziąć pod uwagę treść
kolejnego wpisu (wpisu korygującego obszar nieruchomości) pojawiającego się
w tej samej księdze wieczystej po dokonaniu wpisu objętego apelacją.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na charakter wpisu korygującego
obszar nieruchomości. W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdza się, że wpis
taki - dokonany w dziale I księgi wieczystej - nie odzwierciedla jednak stanu
prawnego nieruchomości, a jedynie oznacza jej faktyczny opis wynikający
z dokumentów będących podstawą wpisu (w rozpoznawanej sprawie - z wypisu
z rejestru gruntów z dnia 26 października 2012 r. k. 1111 akt sprawy, t. VI).
Zmiany takie nie przesądzają prawa własności ani innych praw ujawnionych
w księdze wieczystej (por. np. ostatnio postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
26 marca 2015 r., V CZ 4/15, nie publ. i podane tam orzecznictwo Sądu
Najwyższego).
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił apelację dłużnika jako nieuzasadnioną.
jw db
eb