Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 153/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar
w sprawie z wniosku B. T.
przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych w Warszawie
o wysokość emerytury policyjnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 16 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 4 grudnia 2013 r.,
odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2013 r., Sąd Apelacyjny w sprawie przeciwko
Dyrektorowi Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
w Warszawie o wysokość emerytury policyjnej, zmienił wyrok Sądu Okręgowego –
Sądu Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 10 września 2012 r. w pkt II i
poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 3 grudnia 2009 r., przyjmując,
że okresy służby wnioskodawczyni B. T. od dnia 18 grudnia 1979 r. do dnia 8 maja
1980 r. i od dnia 11 czerwca 1980 r. do dnia 31 sierpnia 1981 r. winny być
obliczone według wskaźnika 2,6% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok tej
służby.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji jak i ich ocenę
prawną, co do okresów pełnienia służby przez wnioskodawczynię od dnia 1
2
września 1978 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w biurze […] kolejno na stanowiskach:
młodszego referenta, referenta, starszego referenta, (z wyjątkiem okresów służby
od dnia 18 grudnia 1979 r. do dnia 8 maja 1980 r. i od dnia 11 czerwca 1980 r. do
dnia 31 sierpnia 1981 r.), wskazując, że w sytuacji prawnej wnioskodawczyni za
każdy rok pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w
art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach
organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 -1990 oraz treści tych dokumentów
(jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1388), emerytura wynosi 0,7% podstawy jej
wymiaru (art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;
jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 667 ze zm., dalej: ustawa o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy), co oznacza, że wysokość emerytury wyliczanej
wyłącznie za okresy pełnienia takiej służby może być niższa od 40% podstawy
wymiaru tego świadczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia z dnia 3 marca 2011
r., II UZP 2/11, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 210).
Jednocześnie Sąd Apelacyjny, zmieniając w części wyrok Sadu pierwszej
instancji stwierdził, że okresy służby wnioskodawczyni od dnia 18 grudnia 1979 r.
do dnia 8 maja 1980 r. (urlop macierzyński), oraz od dnia 11 czerwca 1980 r. do
dnia 31 sierpnia 1981 r. (urlop bezpłatny udzielony na opiekę nad dzieckiem)
powinny być wyłączone z okresów służby i w związku z tym liczone według
wskaźnika 2,6% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok tej służby.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik
wnioskodawczyni, zarzucając naruszenia prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie - art. 15 ust. 1, art. 15b ust. 2 i art. 32 ust. 1
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 2 Konstytucji przez
naruszenie zasady ochrony praw nabytych i art. 10 ust. 2 Konstytucji przez
stworzenie normy prawnej stanowiącej, że emerytura dla funkcjonariusza, który
pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. może być niższa od 40%
3
podstawy jej wymiaru za podstawowe 15 lat służby. Skarżący zarzucił również
naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 i 2 k.p.c.
Pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości ja i
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, wraz z orzeczeniem o
kosztach postępowania.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniono
występowaniem w sprawie istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego prawa do
emerytury policyjnej, ustanowionego w art. 15 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy z 1994 r., którym ograniczono emeryturę na
podstawie art. 15b ust. 1 pkt 1 tej ustawy, za okres służby w organach
bezpieczeństwa PRL w latach 1944 -1990, zmieniając naliczenie emerytury z 2,6%
na 0,7% za każdy rok tej służby. W ocenie skarżącego, przy takiej interpretacji cała
grupa ubezpieczonych byłaby pozbawiona nabytego prawa. Oznaczałoby to także
zmianę sposobu naliczania emerytury tej grupie funkcjonariuszy, zmniejszając ich
świadczenia emerytalne, nie tylko wskaźnikiem 0,7%, ale także metodą wyliczenia
emerytury, czego ustawa nie przewiduje. W ocenie skarżącego uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r. (II UZP 2/11) dotycząca tego zagadnienia jest
niezrozumiała i nie rozstrzyga tej kwestii jednoznacznie.
Ponadto wskazał na potrzebę wykładni art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy w związku z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 18
października 2006 r. o ujawnianiu informacji (…) wobec potrzeby ustalenia „czy
jednostki organizacyjne MSW, które do 1990 r. z natury rzeczy wykonywały zadania
w zakresie ogólnej administracji publicznej jak Centralne Biuro Adresowe mogą być
zaliczane do organów bezpieczeństwa państwa”.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Wstępnie trzeba przypomnieć, że ograniczenia dopuszczalności wnoszenia
skargi kasacyjnej wynikają z konstytucyjnej roli Sądu Najwyższego w systemie
organów wymiaru sprawiedliwości. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r.,
4
poz. 499) rolą tego Sądu w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości pozostaje
zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa
sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych
środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia
prawne i rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach. Skarga kasacyjna
nie jest więc (kolejnym) środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi
na przeważający w jej charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli
prawidłowości stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności
ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia, gdy się
weźmie nadto pod uwagę, że Konstytucja w art. 177 ust. 1 gwarantuje jedynie
dwuinstancyjne postępowanie. Ewentualna możliwość dalszego postępowania, w
tym postępowania przed Sądem Najwyższym, stanowi uprawnienie dodatkowe,
które może zostać obwarowane szczególnymi przesłankami, w tym określonymi w
art. 3989
§ 1 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli:
1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
2. istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów,
3. zachodzi nieważność postępowania lub
4. skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Za istotne zagadnienie prawne w rozumieniu cytowanego przepisu uznaje
się zagadnienie dotychczas niewyjaśnione i nierozwiązane w orzecznictwie, a więc
cechujące się nowością i którego rozstrzygnięcie może sprzyjać rozwojowi prawa.
W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się, że powołanie się na tę okoliczność
wymaga, obok sformułowania tego zagadnienia, także przytoczenia związanych z
nim konkretnych przepisów prawnych, wskazania, dlaczego jest ono istotne oraz
przedstawienia argumentacji wskazującej na rozbieżne oceny prawne
(por. postanowienia: z dnia 10 maja 2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002 nr 1, poz. 11,
z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02, Wokanda 2004 nr 7-8, poz. 51, z dnia 7
czerwca 2005 r., V CSK 3/05, LEX nr 180841). W sytuacji gdy podstawą wniosku o
5
przyjęcie skargi do rozpoznania jest potrzeba wykładni przepisów prawa, konieczne
jest określenie, które przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ze
wskazaniem, na czym polegają związane z tym poważne wątpliwości, lub z
przedstawieniem rozbieżności w orzecznictwie sądów (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, Biuletyn SN 2002 nr 7,
s. 10). Wypada również dodać, że podobnie jak w przypadku gdy podstawą
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jest występujące w sprawie
zagadnienie prawne (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), nie zachodzi ona, jeżeli Sąd
Najwyższy zajął już stanowisko w kwestii tego zagadnienia prawnego lub wykładni
przepisów i wyraził swój pogląd we wcześniejszych orzeczeniach, brak nadto
okoliczności uzasadniających zmianę tego poglądu (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 16 stycznia 2003 r., I PK 230/02, OSNP – wkładka z 2003 r.
nr 13, poz. 5).
Zagadnienie przedstawione w skardze kasacyjnej, jako problem prawny
wymagający rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy ma wprawdzie charakter istotny,
jest zagadnieniem ściśle jurydycznym oraz zostało przedstawione w sposób
syntetyczny, jednakże nie ma cechy nowości, o którą chodzi w przesłance
wymienionej w art. 3984
§ 2 k.p.c. i w związku z tym nie wymaga rozstrzygnięcia
przez Sąd Najwyższy. Wątpliwość wskazywana przez skarżącego we wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, została już wyjaśniona. Problem
wskazany w skardze był przedmiotem rozstrzygnięć sądowych. Przede wszystkim
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r., K 6/09 (OTK-ZU 2012
Seria A 2010 nr 2, poz. 15) potwierdził zgodność art. 15b ust. 1 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67
ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Jednocześnie Trybunał stwierdził, że
przepis ten nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. Także w uchwale z dnia 3
marca 2011 r., II UZP 2/11, (OSNP 2011 nr 15-16, poz. 210) Sąd Najwyższy
przyjął, że za każdy rok pełnienia służby w latach 1944-1990 w organach
bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października
2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z
lat 1944-1990 emerytura – stosownie do art. art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy – wynosi 0,7% podstawy jej wymiaru, co
6
oznacza, że wysokość emerytury wyliczanej wyłącznie za okresy pełnienia takiej
służby może być niższa od 40% podstawy wymiaru tego świadczenia.
Nie należy też pomijać analizowanego łącznie orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka, w tym orzeczenia z dnia 14 maja 2013 r.
nieuwzględniającego zarzutów skarżących, którym zmniejszono podstawę wymiaru
do 0,7% za okres pracy w organach bezpieczeństwa, a ścisłej uznającego te skargi
za niedopuszczalne, co spowodowało ich nieprzyjęcie do rozpoznania (sprawa
Cichopek i innych przeciwko Polsce - 15189/10 i dalsze).
Natomiast wobec wskazywanej w skardze kasacyjnej potrzeby wykładni art.
15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w związku z art. 2
ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji (…) i
wyjaśnienia „czy jednostki organizacyjne MSW do 1990 r., które z natury rzeczy
wykonywały zadania w zakresie ogólnej administracji publicznej jak Centralne Biuro
Adresowe mogą być zaliczane do organów bezpieczeństwa państwa”, trzeba
zwrócić uwagę, że powyższe było przedmiotem oceny Sądu jako okoliczność
faktyczna sprawy, zaś podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów. Wyłączenie w art. 3983
§ 3 k.p.c. z podstaw
skargi kasacyjnej zarzutów dotyczących oceny dowodów pozbawia skarżącego
możliwości powoływania się na zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny
dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c. W tej części skarga kasacyjna nie została
więc oparta na ustawowej podstawie.
Tym się kierując, na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c., Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.