Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 516/14
POSTANOWIENIE
Dnia 29 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z wniosku R. L.
o sprostowanie aktu urodzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 maja 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 30 czerwca 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił
zażalenie wnioskodawczyni R. L. na postanowienie Sądu Rejonowego w K.
odrzucające na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wniosek
o sprostowanie aktu urodzenia wnioskodawczyni, przez wpisanie w nim jako jej
rodziców P. K. i L. L. z domu S., zamiast P. J. K. i G. C. K. z domu H.
Podstawą postanowienia były poniższe ustalenia faktyczne dokonane przez
Sąd Rejonowy i zaakceptowane przez Sąd Okręgowy.
W akcie urodzenia wnioskodawczyni, jako rodzice wymienieni zostali rodzice
naturalni P. J. K. i G. C. K. z domu H. Postanowieniem Sądu Powiatowego w R. z
dnia 11 grudnia 1958 r. wnioskodawczyni została przysposobiona przez małżonków
R. L. i L. L. z domu S., co zostało uwidocznione w jej akcie urodzenia przez
dokonanie wzmianki dodatkowej z dnia 2 marca 1959 r., o treści: „w odpisach
skróconych wymienia się przysposabiających jako rodziców dziecka”.
Postanowieniem z dnia 21 stycznia 1977 r. Sąd Wojewódzki w K. rozwiązał
przysposobienie pomiędzy R. L. a wnioskodawczynią w następstwie czego w dniu 5
marca 1977 r. w jej akcie urodzenia zamieszczono wzmiankę dodatkową o treści:
„Sąd Wojewódzki w K. postanowieniem z dnia 21 stycznia 1977 r. sygn. akt …/76
orzekł rozwiązanie przysposobienia między dzieckiem, którego dotyczy niniejszy
akt, a przyspasabiającą R. L. Dziecko wraca do nazwiska K.”. Wzmianka ta została
błędnie zredagowana i została unieważniona zarządzeniem Prezydenta Miasta K. z
dnia 1 lutego 1983 r. W tym samym dniu zamieszczono w akcie urodzenia
wnioskodawczyni nową wzmiankę dodatkową o treści: „Sąd Wojewódzki w K.
wyrokiem z dnia 21 stycznia 1977 r. sygn. akt …/76 orzekł rozwiązanie
przysposobienia między dzieckiem, którego dotyczy niniejszy akt, a
przyspasabiającym R. L. Dziecko nosi nazwisko L. Jako rodziców wymienia się P. J.
K. i G. C. K. z domu H.”.
W 1989 r. wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem do sądu o sprostowanie
jej aktu urodzenia przez wpisanie w miejsce rodziców naturalnych rodziców
przyspasabiających. Postanowieniem z dnia 9 czerwca 1989 r. sygn. akt …/89 Sąd
3
Rejonowy w K. sprostował akt urodzenia wnioskodawczyni przez wpisanie w
rubryce wzmianki dodatkowe, w miejsce nazwiska matki naturalnej, nazwiska matki
przyspasabiającej. Na skutek rewizji wnioskodawczyni Sąd Wojewódzki w K.
postanowieniem z dnia 17 listopada 1989 r. sygn. akt …/89 zmienił postanowienie
Sądu Rejonowego i wniosek w całości oddalił. Z powołaniem się na art. 40 dekretu
z dnia 8 czerwca 1955 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 25, poz. 151
ze zm. – dalej dpasc) wskazał, że w przypadku przysposobienia wspólnego przez
małżonków w odpisach i wyciągach aktu urodzenia przysposobionego wymienia
się jako rodziców przyspasabiających, jednak taka możliwość nie istnieje, jeżeli
przysposabiającym jest tylko jeden z małżonków. Wprawdzie wnioskodawczyni była
przysposobiona wspólnie przez małżonków L. lecz z chwilą rozwiązania
przysposobienia z R. L. nie może on już być wymieniony jako jej ojciec.
Jednocześnie żaden z przepisów dekretu z 1955 r., ani ustawy z dnia 29 września
1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 36, poz. 180 ze zm. – dalej
jako pasc) nie przewiduje takiej możliwości, by w odpisach skróconych bądź
wyciągach akt stanu cywilnego wymieniać jako jednego z rodziców
przysposabiającego, a jako drugiego, rodzica naturalnego. Mimo zmiany
postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 9 czerwca 1989 r. wnioskodawczyni
uzyskała na jego podstawie w dniu 3 stycznia 2008 r. wpis w akcie urodzenia
wzmianki dodatkowej, w której jako matka została wymieniona L. L. zd. S.,
dysponowała też dowodem osobistym z takim samym wpisem. Postanowieniem z
dnia 5 sierpnia 2008 r. Sąd Rejonowy w K. w sprawie z wniosku kierownika USC
unieważnił akt urodzenia wnioskodawczyni w części wzmianki dodatkowej z dnia 3
stycznia 2008 r.
W tym stanie rzeczy, orzekający w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy
stwierdził, że postępowanie z wniosku R. L. o sprostowanie aktu urodzenia w
zakresie imion i nazwisk rodziców toczyło się już uprzednio przed sądem i zostało
prawomocnie zakończone oddaleniem wniosku. Mimo częściowo odmiennie
sformułowanego wniosku w każdej z tych spraw (obecnie o dokonanie wpisu matki
przysposabiającej, poprzednio o wpisanie rodziców przysposabiających)
wnioskodawczyni każdorazowo występując z wnioskiem chciała osiągnąć ten sam
cel. Z tych względów uznał, że ponowiony i oparty na tych samych jak w
4
poprzednio rozstrzygniętej sprawie okolicznościach faktycznych wniosek podlegał
odrzuceniu.
Motywy prawne rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego podzielił Sąd Okręgowy
wskazując, że zgodnie z art. 523 zd. 2 k.p.c. postanowienie oddalające wniosek
może być zmienione w razie zmiany okoliczności sprawy, które zaszły po jego
uprawomocnieniu się, czego skarżąca nie podnosiła we wniosku.
W skardze kasacyjnej, zaskarżającej postanowienie Sądu Okręgowego
wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 w zw. z art. 13 § 2 i art.
391 § 1 k.p.c., w zw. z art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 (Dz. U
z 1993 r., Nr 61, poz. 284), art. 523, art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 18
Konstytucji, oraz naruszenie art. 4 w zw. z art. 30 ust. 1 i art. 31 posc.
Wnosiła o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu lub sądowi równorzędnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Związanie prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy
w postępowaniu nieprocesowym kształtuje się różnie w zależności od charakteru
orzeczenia. W przypadku postanowień uwzględniających żądanie związanie to ma
charakter bezwzględny, postanowienie takie nie może być zmienione ani uchylone
chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 523 zd. 1 k.p.c.). Natomiast
prawomocne postanowienie oddalające wniosek sąd może zmienić w razie zmiany
okoliczności sprawy. Odstępstwo od zasady powagi rzeczy osądzonej, wyrażonej
w art. 523 zd. 1 k.p.c., możliwe jest tylko na podstawie i w granicach zmiany
okoliczności. Odmiennie niż w przypadku postanowień pozytywnych chodzi
o okoliczności, które zaszły po uprawomocnieniu się postanowienia oddalającego
wniosek. Obowiązek ich wykazania obciąża osobę ubiegającą się o zmianę
postanowienia oddalającego wniosek. Przez „okoliczności sprawy” należy rozumieć
stan faktyczny decydujący o oddaleniu wniosku, a nie jego ocenę prawną (zob.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 21 marca 1973 r., III CRN 429/72,
OSPiKA 1973, nr 10, poz. 196, z dnia 22 stycznia 2003 r., IV CKN 1689/00, nie
publ., z dnia 21 sierpnia 2008 r., IV CSK 231/108, IC 2009, nr 4, s. 51).
5
W postępowaniu wszczętym na podstawie art. 523 zd. 2 k.p.c. sąd ustala, czy
nastąpiła zmiana okoliczności oraz ocenia, czy uzasadnia ona zmianę
postanowienia. Nie podlegają natomiast ponownemu badaniu i ocenie te
okoliczności, które stanowiły podstawę wydania postanowienia oddalającego
wniosek, które ulegają sprekludowaniu na datę jego prawomocności.
Skarżąca nie podnosiła jednak we wniosku – jak trafnie stwierdził Sąd
Okręgowy - że doszło do zmiany okoliczności faktycznych sprawy w stosunku do
stanu faktycznego, który był podstawą oddalenia jej wniosku postanowieniem Sądu
Wojewódzkiego w K. z dnia 17 listopada 1989 r., kwestionowała natomiast przyjętą
w nim ich ocenę prawną.
Szczególne unormowanie art. 523 zd. 2 k.p.c. nie wyłącza stosowania na
podstawie art. 13 § 2 k.p.c. do powagi orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym
przepisów art. 363 k.p.c. do 366 k.p.c. Granice przedmiotowe powagi rzeczy
osądzonej określa przedmiot rozstrzygnięcia i jego podstawa faktyczna.
Nie kwestionowana w skardze kasacyjnej ocena odnośnie do tożsamości
obu spraw, w określnych w nich przez wnioskodawczynię granicach podmiotowych
i przedmiotowych, trafnie doprowadziła Sądy orzekające do wniosku, że z uwagi na
zapadłe już prawomocne rozstrzygniecie w kwestii sprostowania aktu urodzenia
wnioskodawczyni, ponowny wniosek oparty na tych samych okolicznościach
podlegał odrzuceniu stosownie do art. 199 § 1 pkt 2 in fine w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Powaga rzeczy osądzonej wyklucza rozpoznawanie sprawy, a co za tym
idzie prawidłowo Sąd Okręgowy uchylił się od rozpoznania zarzutów zażalenia
wykraczających poza tę kwestię. Nie mogą tym samym odnieść skutku,
pozostające poza zakresem kognicji Sądu Najwyższego rozpoznającego wniesione
zażalenie, zarzuty skargi kasacyjnej kwestionujące prawidłowość rozstrzygnięcia
zawartego w prawomocnym postanowieniu Sądu Wojewódzkiego w K. w sprawie
sygn. akt …/89.
Odrzucenie wniosku z powodu powagi rzeczy osadzonej nie może być –
wbrew zarzutom skargi kasacyjnej – potraktowane jako faktyczne odmówienie
skarżącej prawa do sądu (art. 6 Konwencji o ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności) w sytuacji gdy sprawa ta została już uprzednio
6
osądzona przez sąd, a przyczyną ponowienia wniosku jest niezadawalający
wnioskodawczynię wynik jej poprzedniego rozpoznania.
Możliwe jest przy tym, by wnioskodawczyni dla wykazania swojego stanu
cywilnego, o ile – jak podnosi – jest to konieczne dla dokonania czynności
notarialnej związanej z nabyciem spadku, posłużyła się zupełnym odpisem aktu
urodzenia, który stanowy dosłowne powtórzenie treści aktu stanu cywilnego wraz
ze wszystkimi wzmiankami dodatkowymi i obrazuje przekształcenie treści aktu
stanu cywilnego na skutek zdarzeń, które mają wpływ na treść aktu (art. 80 pasc).
Kierując się powyższym Sąd Najwyższy oddalił wniesioną skargę, której
podstawy okazały się nieuzasadnione (art. 39814
k.p.c.).