Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 414/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa G. L.
przeciwko P. Spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w W. obecnie O.
Spółka Akcyjna z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 20 grudnia 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powódki kosztami
postępowania kasacyjnego;
2. przyznaje adwokatowi M. S. od Skarbu Państwa - Sądu
Okręgowego kwotę 1.800 (tysiąc osiemset) zł, powiększoną o
należny podatek od towarów i usług, tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Powódka G. L. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej P.
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą kwoty 70.000 zł. W
uzasadnieniu wskazała, że zainstalowana w pobliżu jej mieszkania przez pozwaną
antena telefonii komórkowej wpłynęła niekorzystnie na jej zdrowie, wywołała u niej
nasilające się bóle głowy, omdlenia oraz drętwienie ciała.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, twierdząc, że wytwarzane przez
należące do niej urządzenia pole elektromagnetyczne nie przekracza
dopuszczalnych norm i nie wpływa na stan zdrowia powódki.
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z dnia 31 lipca 2009 r. oddalił powództwo i
obciążył powódkę kosztami procesu w kwocie 1.000 zł a Sąd Okręgowy w P.
oddalił apelację powódki od tego orzeczenia wyrokiem zaskarżonym skargą
kasacyjną i orzekł o kosztach procesu, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia
następujące ustalenia i wnioski.
Powódka zamieszkuje w P. na O. W pobliżu lokalu powódki (w odległości
52 m) pozwana utrzymuje – wchodzącą w skład jej przedsiębiorstwa - stację
bazową telefonii komórkowej nr […], składającą się z sześciu anten rozsiewczych,
pracujących w paśmie GSM 1800 i UMTS, emitującą promieniowanie
elektromagnetyczne. Wartość gęstości tego promieniowania odczuwalna w lokalu
powódki nie przekracza punktowo 0,0030 W/m2
; w środku pokoju oraz w
płaszczyźnie otwartego okna wyniosła odpowiednio 0,0012 i 0,028 W/m2
. Zakres
dozwolonej gęstości mocy promieniowania elektromagnetycznego - stosownie do
przepisów rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska z dnia 30 października
2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w
środowisku oraz sposobów sprawdzania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883)
- nie może przekraczać 0,1 W/m2
. Działanie stacji pozwanej nie wpływa ujemnie na
zdrowie powódki. Potwierdzają to przekonywająco opinie Wojskowego Instytutu
Higieny i Epidemiologii w Warszawie oraz Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J.
Nofera w Łodzi. Powódka uniemożliwiła przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
3
z zakresu neurologii, nie stawiając się dwukrotnie bez usprawiedliwienia na
wyznaczone przez niego terminy badania. Nie pozwoliło to ustalić, czy istotnie
cierpi ona na dolegliwości wskazane w uzasadnieniu żądania pozwu (bóle głowy i
omdlenia) raz ewentualnie wyjaśnić ich przyczyny. Tymczasem ciężar wykazania
tych okoliczności spoczywał na powódce. Skoro nie udowodniła ona przesłanek
odpowiedzialności pozwanego przewidzianych w art. 445 § 1 w związku z art. 444 §
1 i art. 435 § 1 k.c., to powództwo - zmierzające w istocie do uzyskania
zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę wskutek uszkodzenia ciała lub
wywołania rozstroju zdrowia – nie mogło zostać uwzględnione.
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 3981
§ 1 pkt 2
k.p.c., powódka zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej polskiej w związku z art. 227, art. 278 § 1 i art. 381 k.p.c. przez
pozbawienie jej prawa do sprawiedliwego procesu sądowego, w szczególności
uprawnienia do obrony swoich praw w postępowaniu sądowym wskutek oddalenia
rzekomo spóźnionych wniosków dowodowych zawartych w pismach procesowych
z dnia 25 listopada 2012 r. i z dnia 5 grudnia 2012 r., złożonych przez
pełnomocnika powódki.
Powołując się na tak ujętą podstawę kasacyjną, powódka wniosła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
Pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżąca słuszności podniesionego zarzutu upatrywała w nieprawidłowym
oddaleniu przez Sąd Okręgowy wniosków dowodowych zgłoszonych przez jej
pełnomocnika ustanowionego z urzędu w postępowaniu międzyinstancyjnym, jako
spóźnionych. Tak skonstruowany zarzut należało uznać za bezzasadny.
W pierwszej kolejności wypada zauważyć, że Sąd Okręgowy nie wyraził
oceny, iż ustalenie stopnia natężenia promieniowania elektromagnetycznego
emitowanego przez antenę nadawczą zainstalowaną w pobliżu miejsca
zamieszkania powódki oraz wpływu tego promieniowania na stan zdrowia powódki
nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i nie wymagają
4
wiadomości specjalnych; przeciwnie, uznał okoliczności te za doniosłe i możliwe do
ustalenia jedynie przy pomocy biegłych sądowych odpowiednich specjalności
(str. 11-14 uzasadnienia wyroku). Podjęta przez skarżącą próba wytknięcia Sądowi
Okręgowemu naruszenia art. 227 i art. 278 § 1 k.p.c. nie znajduje zatem żadnego
uzasadnienia.
Sąd Okręgowy, oddalając wnioski dowodowe pełnomocnika powódki
zmierzające do wyjaśnienia obu wymienionych kwestii, odwołał się do art. 381 k.p.c.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika jednak jednoznacznie, iż u podstaw
tych decyzji legła ocena, że wnioski te dotyczyły okoliczności już dostatecznie
wyjaśnionych - co do poziomu emisji szkodliwego promieniowania nadajnika –
w opiniach Wojskowego instytutu Higieny i Epidemiologii w Warszawie oraz
Instytutu Medycyny Pracy im. prof. Nofera oraz których wyjaśnienie powódka
uniemożliwiła - w odniesieniu do wpływu promieniowania na stan jej zdrowia.
W istocie kwestionowane w skardze kasacyjnej decyzje procesowe Sądu
Okręgowego zostały podyktowane przesłankami określonymi w art. 217 § 3 in fine
k.p.c., art. 286 i art. 233 § 2 in fine k.p.c. w związku z art. 6 k.c. Skuteczne
podważenie ich trafności wymagało wskazania na naruszenie powołanych
przepisów i przytoczenia argumentacji uzasadniającej ten zarzut, czego skarżąca
nie uczyniła.
Chybiony wreszcie okazał się zarzut pominięcia przez Sąd Okręgowy
dowodu z dokumentów medycznych złożonych przez pełnomocnika powódki
w piśmie procesowym z dnia 25 listopada 2012 r., zgłoszonego na okoliczność
ustalenia wpływu promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez
antenę nadawczą pozwanej na stan zdrowia powódki. Sąd Okręgowy oddalił
zgłoszony w tym przedmiocie wniosek dowodowy nie – jak skarżąca ujęła to
w zarzucie - jako spóźniony, lecz jako nie mający istotnego znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.). Stwierdził przy tym, że ustalenie wpływu
negatywnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na organizm
powódki wymaga zasięgnięcia opinii biegłego z zakresu neurologii. Złożona przez
powódkę dokumentacja medyczna, wskazująca na to, że przepisano jej określone
leki i że nie stwierdzono u niej żadnych zmian strukturalnych mózgowia, nie może
zastąpić dowodu z opinii biegłego. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że
5
w sytuacji, w której powódka, bez usprawiedliwionej przyczyny, uniemożliwiła
zasięgniecie opinii biegłego, zbędne było przeprowadzanie dowodu z przedłożonej
przez nią dokumentacji medycznej. Skarżąca, kwestionując trafność tej decyzji, nie
podjęła nawet próby podważenia oceny, która legła u jej podstaw, wychodząc
z niczym nieusprawiedliwionego założenia, że oddalenie przedmiotowego wniosku
dowodowego zostało podyktowane faktem spóźnienia się z jego zgłoszeniem.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, zgodnie
z którym pozbawienie strony możności obrony swych praw należy oceniać przez
pryzmat okoliczności konkretnej sprawy. Podkreśla się przy tym, że przy analizie,
czy doszło do takiej sytuacji, należy w pierwszym rzędzie rozważyć, czy nastąpiło
naruszenie przepisów prawa procesowego, a następnie sprawdzić, czy mimo
uchybień w tym zakresie strona mogła bronić swych praw (zob. m.in. wyroki Sadu
Najwyższego: z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000, nr 12 poz. 220;
z dnia 10 stycznia 2001 r., I CKN 999/98, nie publ. i z dnia 17 lutego 2004 r., III CK
226/02, nie publ.). Wprawdzie skarżąca nie podniosła zarzutu nieważności
postępowania, jednak Sąd Najwyższy – w granicach zaskarżenia - bierze z urzędu
pod rozwagę nieważność postępowania przed sądem drugiej instancji (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Dokonując oceny zarzutu skarżącej w tej płaszczyźnie, należy
stwierdzić, że w sprawie niniejszej nie doszło do pozbawienia powódki możności
obrony jej praw. Dowód z opinii biegłego z zakresu neurologii został dopuszczony
z urzędu. Ocena przyczyn uniemożliwiających jego przeprowadzenie została
dokonana prawidłowo, skoro powódka twierdziła – co przyznała w apelacji – że
dowód ten został dopuszczony w celu jej szykanowania. Nie ma zaś podstaw do
przyjęcia, że oddalenie pozostałych wniosków dowodowych nastąpiło
z naruszeniem prawa procesowego.
W konsekwencji za bezzasadne należy uznać twierdzenie skarżącej, że
została ona pozbawiona prawa do sprawiedliwego procesu sądowego, o którym
mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
6