Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 października 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od M. K. na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 21.361,68 zł, w tym kwotę 18.880,56 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP liczonymi za okres od 6 maja 2014 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od M. K. na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 2.007,70 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie zapadło w oparciu o ustalenia, iż pozwany zawarł z (...) Bankiem Spółką Akcyjną we W. umowę pożyczki gotówkowej. Kwota kredytu wynosiła 28.604,48 złotych. Zgodnie z treścią umowy bank miał prawo naliczać opłaty i prowizje, a także odsetki karne w wysokości 4 krotności stopy lombardowej NBP. W przypadku zwłoki pożyczkobiorcy w zapłacie 2 pełnych rat bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 dniowego terminu. Została także zawarta umowa ubezpieczenia od ryzyka śmierci i całkowitej niezdolności do pracy z (...) Ltd. z siedzibą w Irlandii. Zgodnie z harmonogramem spłat M. K. powinien płacić przez 72 miesiące po 480,84 zł począwszy od dnia 7 czerwca 2009 roku do dnia 7 maja 2015 roku. Wysokość faktycznego zobowiązania wynosiła 34.620,48 zł. Pozwany zaprzestał spłacania kredytu po zapłacie 20 rat zgodnie z harmonogramem, następnie wpłacał na rzecz banku mniejsze kwoty. Pismem z 3 marca 2014 roku powód dokonał wypowiedzenia umowy i wezwał pozwanego do zapłaty wymagalnego zobowiązania w kwocie 24.337,10 zł. Pozwany odebrał wypowiedzenie w dniu 10 marca 2014 roku. Pozew w tej sprawie został wniesiony w dniu 5 maja 2014 roku. W innej toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia sprawie, III C 3/13 zapadł wyrok ustalający, iż M. K. był całkowicie niezdolny do pracy przez okres co najmniej 3 lat, od dnia 1 października 2009 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku. Z tak ustalonego stanu faktycznego sąd pierwszej instancji wywiódł, iż powództwo podlegało uwzględnieniu w znacznej części. Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo nie było przedwczesne; wyrok wydany w sprawie III C 3/13 nie mógł mieć decydującego znaczenia w rozpoznanej sprawie. Umowa ubezpieczenia regulowała inny stosunek zobowiązaniowy, niezależny od umowy pożyczki, stanowiąc zabezpieczenie udzielonego pozwanego kredytu. Zajście zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową nie zwalnia więc pozwanego od obowiązku zwrotu pożyczki. Sąd pierwszej instancji doszedł także do przekonania, iż roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu. Świadczenie z umowy pożyczki jest świadczeniem jednorazowym i stało się wymagalne w dacie wypowiedzenia umowy. Od tej daty nie upłynął zaś jeszcze termin przedawnienia. Sąd pierwszej instancji doszedł jednak do wniosku o konieczności oddalenia powództwa w zakresie naliczonych przez bank odsetek karnych. Prawidłowość ich wyliczenia została zakwestionowana przez stronę pozwaną, zaś strona powodowa nie przedstawiła dowodów umożliwiających weryfikację tego, jaka była wysokość tych odsetek, czy były liczone za prawidłowe okresy i w prawidłowy sposób. Zdaniem Sądu Rejonowego tylko biegły mógłby ocenić, czy sposób wyliczenia odsetek karnych był prawidłowy (wyrok k. 73, uzasadnienie k. 74 - 81).

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia wniosły obie strony.

Pozwany zaskarżył wyrok w całości. Zarzucił naruszenie:

- art. 120 § 1 K.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym przyjęciu terminu wymagalności roszczenia powoda i pominięciu okoliczności, iż powód nie podjął czynności powodujących wymagalność roszczenia w najwcześniej możliwym terminie;

- art. 233 § 1 K.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy w sposób niewszechstronny i sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, to jest pominięcie okoliczności, iż wystąpiły przesłanki do odstąpienia przez powoda od umowy kredytowej znacznie wcześniej, niż to powód uczynił.

W konsekwencji apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości. Powód zakwestionował również prawidłowość rozliczenia między stronami kosztów procesu (apelacja k. 97 – 102).

Została złożona odpowiedź na apelację pozwanego, w której powód domagał się oddalenia apelacji (odpowiedź na apelację k. 146 – 147).

Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo i zarzucając sądowi uniemożliwienie dochodzenia przez powoda odsetek karnych w wysokości 3440,40 zł wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku przez uchylenie punktu 2 oraz uwzględnienie powództwa w całości (apelacja k. 135).

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja powoda podlegała uwzględnieniu tylko w niewielkim zakresie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo poczynił, niekwestionowane następnie w żadnej z apelacji, ustalenia iż strony postępowania łączył stosunek zobowiązaniowy, z którego wynikał obowiązek pozwanego zwrotu powodowi kwoty pożyczki wraz z odsetkami. Zabezpieczenie umowy pożyczki w taki sposób, że powód był beneficjentem świadczenia z ubezpieczenia na wypadek śmierci lub niezdolności do pracy pozwanego, nie ogranicza powoda w możliwości dochodzenia od pozwanego kwot należnych mu tytułem niespłaconego kapitału i odsetek. Stąd też Sąd Rejonowy prawidłowo wywiódł obowiązek zapłaty co do zasady kwot dochodzonych pozwem.

Apelacja pozwanego została oparta na zarzucie przedawnienia. Zarzut ten został sformułowany po dokonaniu przez apelującego przeniesienia skutków regulacji art. 120 § 1 K.c. na grunt stanu faktycznego tej sprawy. Apelujący podnosił, że skoro powód mógł wypowiedzieć umowę najwcześniej po zaprzestaniu płacenia pełnych rat wynikających z umowy i po bezskutecznym wezwaniu pozwanego do zapłaty, to od takiej właśnie daty należy liczyć termin przedawnienia. Nie można natomiast utożsamiać terminu wymagalności roszczenia banku z datą faktycznego wypowiedzenia umowy, jeśli nie nastąpiło ono w najwcześniejszym możliwym terminie. Powyższe przesłanki doprowadziły apelującego do wniosku, iż roszczenie powoda jest w całości przedawnione, od dnia 21 lipca 2014 roku, zaś pozew w tej sprawie został wniesiony w dniu 2 lutego 2015 roku.

Powyżej zaprezentowana argumentacja jest prawidłowa i sąd odwoławczy w całości argumentację tę podziela. Apelujący trafnie i szczegółowo uargumentował, iż gdyby pozwany podjął czynności zmierzające do wypowiedzenia umowy w najwcześniejszym możliwym terminie, to umowa pożyczki przestałaby łączyć strony w okresie przekraczającym trzy lata od daty wniesienia pozwu. Jednak wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, zawarte w środku odwoławczym przesłanki nie prowadzą do wniosku o konieczności oddalenia powództwa. Rozumowanie apelujące pominęło bowiem jedną z istotnych przesłanek, prowadząc tym samym do błędnego wniosku. Pozwany nie uwzględnił mianowicie wpływu instytucji przerwania biegu terminu przedawnienia na zasadność jego postulatów. Powód w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji zaoferował materiał dowodowy, uwzględniony następnie przez sąd pierwszej instancji przy konstruowaniu stanu faktycznego sprawy, z którego wynikały liczne czynności zapłaty dokonywane przez pozwanego na poczet roszczeń wynikających z umowy pożyczki. Nie powtarzając już szczegółowych ustaleń dokonanych przez sąd pierwszej instancji wystarczy wskazać, że ostatnia wpłata tego typu miała miejsce 17 października 2012 roku, zaś pomiędzy wpłatami nie upłynął okres 3 lat.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia następuje między innymi na skutek uznania roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie to przysługuje. Wynika to z art. 123 § 1 p. 2 K.c. Jak trafnie wywiódł Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 23 marca 2004, V CK 346/03 (niepublikowane), uznanie niewłaściwe jest określane jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu. Natura prawna tzw. uznania niewłaściwego wywołuje spory, ale w orzecznictwie przeważył pogląd, że jest ono jedynie oświadczeniem wiedzy, a nie oświadczeniem woli dłużnika. W ocenie Sądu Okręgowego nie może budzić wątpliwości pogląd, iż dłużnik, który pozostając w kontakcie osobistym i listownym z pożyczkodawcą, po przerwie w zapłacie wymagalnych rat płaci kwoty na poczet roszczeń wynikających z umowy pożyczki – uznaje tym samym roszczenia dającego pożyczkę. W rozpoznanej sprawie uznanie roszczenia przez pozwanego nastąpiło w dacie, od której nie upłynął trzyletni okres przedawnienia roszczeń strony powodowej. Powyższe rozważania, prowadzące do wniosku o niezasadności apelacji powoda, czynią bezprzedmiotowym ewentualne dalsze rozważenia w zakresie art. 5 K.c. w kontekście okoliczności, iż jeszcze w 2014 roku pozwany w stosunku do banku kwestionował zasadność wypowiedzenia umowy i domagał się potwierdzenia przez bank faktu dalszego związania stron umowy, by następnie na użytek postępowania apelacyjnego twierdzić, iż w istocie powód winien był wypowiedzieć w stosunku do niego umowę pożyczki w 2011 roku.

Na wniosek strony powodowej zmianie podlegało jedynie zawarte w punkcie 3 wyroku rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. Sąd pierwszej instancji przy rozliczaniu kosztów postępowania błędnie przyjął, iż strona powodowa była w tej sprawie reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, uwzględniając z tego tytułu kwotę tytułem zastępstwa procesowego, podczas gdy powód poniósł jedynie koszty opłaty od pozwu w wysokości 311 zł co zresztą sąd ten dostrzegł w uzasadnieniu orzeczenia. Przy uwzględnieniu, iż powód wygrał sprawę w 86%, do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda podlegałaby kwota 56,30 zł. Tak niska kwota do zasądzenia, szczególnie w zestawieniu z wartością przedmiotu sporu, uzasadniała wzajemne zniesienie między stronami kosztów postępowania za pierwszą instancję.

Z powyższych przyczyn orzeczono o zmianie wyroku sądu pierwszej instancji, działając w tym zakresie na podstawie art. 386 § 1 K.p.c.

Nie okazała się zasadna w żadnym zakresie apelacja powoda. W lakonicznie sformułowanym dokumencie twierdził on, że w wyciągu z ksiąg rachunkowych banku zawarł wszystkie dane pozwalające na sprawdzenie poprawności wyliczenia wszelkich odsetek – poprzez wykonanie prostych działań arytmetycznych. Poglądu powyższego sąd odwoławczy nie był w stanie podzielić, zgadzając się z sądem pierwszej instancji, iż przedstawione dokumenty nie wykazują prawa żądania od pozwanego odsetek karnych opisanych w pozwie. Nie powtarzając prawidłowych rozważań sądu pierwszej instancji, które sąd odwoławczy przyjmuje za własne, należy dodatkowo podnieść, iż w wyciągu z ksiąg banku widnieje w niektórych wypadkach naliczenie dwóch rodzajów odsetek ze ten sam okres. Nie ma jednocześnie szczegółowego wskazania, od jakich kwot odsetki te podlegają naliczeniu. Tym samym sąd rejonowy został skutecznie pozbawiony możliwości skontrolowania prawidłowości rozliczenia odsetek przez powoda, co wobec zakwestionowania tego wyliczenia przez stronę pozwaną musiało prowadzić do oddalenia powództwa. Także sądowi odwoławczemu nie zostało przedstawione żadne uzupełnienie materiałów sprawy wskazujące na wadliwość poglądu sądu pierwszej instancji, abstrahując już od treści art. 381 K.p.c., zgodnie z którym sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody , jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.

Z powyższych przyczyn orzeczono o oddaleniu apelacji, działając w tym zakresie na podstawie art. 385 K.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło w oparciu o treść art. 108 § 1 K.p.c. w związku z art. 98 § 1 K.p.c. W tej sprawie jedynymi podlegającymi zasądzeniu kosztami postępowania apelacyjnego była kwota 300 zł, stanowiąca wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego w postępowaniu apelacyjnym, ustalone zgodnie z § 2 ust. 1 i § 6 pkt.3 w związku z § 12 ust. 1 punkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. Nr 163, poz. 1349).