Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lipca 2016 r. w B.

sprawy z odwołania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością & (...) . Spółki Komandytowej w D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie kwoty należnych składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

na skutek apelacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością & (...) . Spółki Komandytowej w D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 listopada 2015 r. sygn. akt IV U 580/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością & (...) . Spółki Komandytowej w D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt: III AUa 100/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 lutego 2015r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. określił kwoty należnych składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dla płatnika składek (...) Sp. z o.o. & Co. Sp. Komandytowa z siedzibą w D. za okresy:

- styczeń, maj, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad i grudzień 2011r.,

- za styczeń, luty, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień 2012r.

- za maj, lipiec i sierpień 2013r. (wysokość składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w poszczególnych miesiącach określona szczegółowo w decyzji – w aktach ZUS).

Odwołanie od wskazanej wyżej decyzji wniósł płatnik składek reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji w części dotyczącej naliczenia składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od umów o dzieło : Nr UoD/ (...) z dnia 26.08.2012r., Nr UoD/ (...) z dnia 16.07.2013r., Nr (...) z dnia 16.07.2013, Nr UoD/ (...) z dnia 2.08.2013r., Nr UoD/ (...) z dnia 2.08.2013r., Nr UoD/ (...) z dnia 5.08.2013r, których przedmiotem było pobranie próbek gleby oraz osuszenie 1400 ton zboża i stwierdzenie, że odwołujący się nie jest zobowiązany jako płatnik składek do zapłaty składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wskazanych w zaskarżonej decyzji z tytułu podanych wyżej umów o dzieło.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015r. Sąd Okręgowy w Olsztynie odwołanie oddalił . Sąd ten ustalił, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w okresie od 14 października 2014 r. do 6 listopada 2014r. przeprowadził kontrolę u płatnika składek. Kontrola obejmowała okres od dnia 1.01.2011r. do 31.12.2013r., której przedmiotem było m.in. sprawdzanie prawidłowości zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego i w związku z tym poddano badaniu umowy cywilno-prawne zawarte we wskazanym wyżej okresie (akta kontroli).

W wyniku kontroli organ rentowy ustalił, iż płatnik składek zawarł umowy o dzieło :

Z zainteresowaną A. M. na okresy :

- od 1 kwietnia 2011r. do 30 kwietnia 2011r., której przedmiotem było „zbieranie kamieni”,

- od 27 marca 2012r. do 31 marca 2012r., której przedmiotem było „zbieranie kamieni”,

- od 2 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r., której przedmiotem było „zbieranie kamieni”,

- od 2 maja 2012r. do 28 maja 2012r., której przedmiotem było „zbieranie kamieni”,

- od 16 lipca 2013r. do 16 lipca 2013r., której przedmiotem było „pobranie prób glebowych”,

- od 2 sierpnia 2013r. do 6 sierpnia 2013r.,której przedmiotem było „pobranie prób gleby”.

Odwołująca spółka zaskarżyła decyzję dotyczącą zainteresowanej A. M. jedynie w części dotyczącej umów, których przedmiotem było „pobranie prób glebowych”- (umowy o dzieło z dnia 16.07.2013r., z dnia 2.08.2013r. w aktach kontroli).

Z zainteresowaną I. D. zawarto umowy na okresy :

- od 24 kwietnia 2013r. do 17 maja 2013r. ( umowa, której przedmiotem było „zbieranie kamieni”),

- od 5 sierpnia 2013r. do 8 sierpnia 2013r., której przedmiotem było „pobranie próbek gleby”. Przedmiotem zaskarżenia odwołaniem była jedynie ta ostatnia umowa ( umowa z dnia 5.08.2013r. w aktach kontroli ).

Z zainteresowanym K. K. zawarto umowy na okresy :

- od 24 kwietnia 2013r. do 17 maja 2013r.( umowa, której przedmiotem było „zbieranie kamieni”),

- od 16 lipca 2013r. do 16 marca 2013r., (umowa, której przedmiotem było „pobranie prób glebowych”),

- od 2 sierpnia 2013r. do 8 sierpnia 2013r., (umowa, której przedmiotem było „pobranie prób gleby”).

Umowy o „pobranie prób gleby”, które były przedmiotem zaskarżenia odwołaniem płatnika składek ( umowy z dnia 16.07.2013r. i 2.08.2013r. w aktach kontroli).

Z zainteresowanym A. S. (1) zawarto jedną umowę z dnia 26 sierpnia 2012r. na okres od dnia 26.08.2012r. do dnia 5.09.2012r., na mocy której zobowiązał się on „wykonać dzieło polegające na : wysuszeniu około (...) zboża”, co do której wniesiono odwołanie (umowa z dnia 26.08.2012r. w aktach kontroli).

W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że odwołujący z tytułu wykonania wskazanych umów, uznanych przez organ rentowy za umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług) nie dokonał zgłoszenia zainteresowanych do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego. Nadto płatnik składek od osiągniętego przez ubezpieczonych przychodu nie naliczył składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe.

Zainteresowani z tytułu wykonywanych umów otrzymali wynagrodzenia wskazane w zakwestionowanych umowach jak również w tabelach zawartych w poszczególnych decyzjach – w aktach ZUS, protokół kontroli.

Na podstawie wyników kontroli ustalone zastało ponadto, że płatnik składek :

- nie naliczył składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od wynagrodzeń osób świadczących pracę na podstawie umów o dzieło, a uznawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za umowy zlecenia,

- naliczył składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od wynagrodzeń ubezpieczonych, którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Na podstawie wyników kontroli dokonano przypisu składek w miesiącach : styczeń 2011r., maj 2011r., grudzień 2011r., styczeń 2012r., od kwietnia 2012r. do września 2012r. maj 2013r., lipiec 2013r. i sierpień 2013r. oraz odpisu składek w okresach kiedy były one nienależne.

Płatnik składek zaskarżył decyzję dotyczącą naliczenia składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jedynie w części dotyczącej naliczenia składek od umów o dzieło, których przedmiotem było pobranie próbek gleby oraz osuszenie 1400 ton zboża.

Pozwany po zakwalifikowaniu wskazanych wyżej umów jako umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług) przypisał płatnikowi składek we wskazanych wyżej miesiącach składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015r. w sprawie o sygn. akt IVU 575/2015 Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił odwołania od decyzji z dnia 23 lutego 2015r. nr: (...) dot. A. M. (znak: (...)), nr: (...) dot. I. D. (znak: (...)), nr: (...) dot. K. K. (znak: (...)), nr: (...) dot. A. S. (1) (znak: (...)),w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że zainteresowani w poszczególnych okresach w roku 2012 (umowa dotycząca A. S.) i 2013 (odnośnie pozostałych zainteresowanych) podlegali obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek – (...) Sp. z o.o. & Co. Sp. Komandytowa z siedzibą w D. i w których organ rentowy jednocześnie ustalił podstawy wymianu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za wskazane decyzjami okresy.

Rozważając poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy przyjął, iż rozstrzygniecie w niniejszej sprawie uzależnione było od rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt IVU 575/15, w ramach której rozpoznane zostały odwołania płatnika składek – (...) Sp. z o.o. & Co. Sp. Komandytowa z siedzibą w D. od wskazanych wyżej czterech decyzji z dnia 23 lutego 2015r. W sprawie tej zaś wyrokiem z dnia 26 listopada 2015r. w sprawie o sygn. akt IVU 575/2015 Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił odwołania od decyzji z dnia 23 lutego 2015r. nr: (...) dot. A. M. (znak: (...)), nr: (...) dot. I. D. (znak: (...)), nr: (...) dot. K. K. (znak: (...)), nr: (...) dot. A. S. (1) (znak: (...)).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził w nich, że zainteresowani w poszczególnych okresach w roku 2012 (umowa dotycząca A. S.) i 2013 (odnośnie pozostałych zainteresowanych) podlegali obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek – (...) Sp. z o.o. & Co. Sp. Komandytowa z siedzibą w D. i w których organ rentowy jednocześnie ustalił podstawy wymianu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za wskazane decyzjami okresy.

W tej sytuacji zaskarżona decyzja jest również prawidłowa w świetle art. 32, art. 47 ust.3, art. 83 ust.1 pkt 3, art. 91 ust.5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. : Dz.U z 2013r., poz. 1442 ze zm.) oraz z przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ( Dz.U. Nr 158, poz. 1121 ze zm.) - art. 9b ust. 2, art. 29 ust. 1 i 2. Nie budzi bowiem wątpliwości to, iż skoro Zakład Ubezpieczeń Społecznych może dokonywać kontroli w zakresie których przedmiotem jest ustalanie wymiaru należnych składek i ich pobór (art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), to dotyczy to również składek na Fundusz Pracy.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wywiódł odwołujący się płatnik, który zaskarżył go w całości i zarzucił

1. naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wydane orzeczenie poprzez naruszenie przepisów tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej zamiast swobodnej, a także sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania, oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającej na błędnym uznaniu, że przedmiotem umów o dzieło zawartych z zainteresowanymi nie były konkretne, zindywidualizowane dzieła oraz że zainteresowani nie ponosili odpowiedzialności za wady dzieła, jak również że cechy osobowe zainteresowanych nie miały żadnego znaczenia, podczas gdy w rzeczywistości odwołujący każdorazowo zainteresowany był wyłącznie w otrzymaniu wymiernego rezultatu, zgodnego ze stawianymi wymaganiami, w postaci próbek gleby o określonej wadze i zebranych z konkretnego miejsca zgodnie z ustnie sprecyzowanymi wskazaniami Zamawiającego oraz wysuszenia zboża zgodnie ze wskazanymi przez Zamawiającego kryteriami o odpowiedniej wilgotności do czego niezbędne były konkretne umiejętności i doświadczenie w przy tego typu pracy, gdyż tylko prawidłowe wykonanie ww. dzieł umożliwiało dokonanie rozliczeń z zainteresowanymi. Nadto z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że apelujący dokonując odbioru dzieł, badał je pod kątem zgodności z zamówieniem i istnienia wad, czego nie uwzględnił Sąd I instancji.

2. naruszenie prawa materialnego:

a. art. 65 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, że sporne umowy w rzeczywistości stanowiły umowy starannego działania, nie zaś umowy rezultatu, tj. umowy o dzieło, podczas gdy w toku postępowania wykazano, że zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy o dzieło i w rezultacie wykonywanie konkretnych, z góry określonych dzieł,

b. art. 627 k.c. poprzez jego niezastosowanie skutkujące uznaniem, że umowy o dzieło objęte sporem w rzeczywistości nie stanowiły umów rezultatu, podczas gdy zarówno z treści tych umów, jak i ze zgodnego zamiaru stron oraz przede wszystkim ze sposobu realizacji umów wynika, że ich przedmiotem było wykonanie konkretnie oznaczonego dzieła, zaś dla odwołującego jedyną wartością było osiągniecie konkretnego rezultatu, nie staranne działanie zainteresowanych,

c. art. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 750 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, że umowy o dzieło objęte sporem stanowią w rzeczywistości umowy starannego działania, do których zastosowanie mają przepisy o zleceniu, podczas gdy zarówno z treści tych umów, jak i ze zgodnego zamiaru stron oraz przede wszystkim ze sposobu realizacji umów wynika, że ich przedmiotem było wykonanie konkretnie oznaczonego dzieła,

d. art. 6 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U.2015.121 ze zm.), dalej ustawa systemowa, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, że w związku z zawarciem umów o dzieło objętych sporem powstał po stronie zainteresowanych obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podczas gdy z przedmiotowego stanu faktycznego wynika, że realizacja zawartych umów odpowiadała swoim charakterem umowom o dzieło, w związku z czym zainteresowani nie powinni podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym,

e. art. 9 ustawy z dnia 13 lipca 2006r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy poprzez nieuzasadnione zastosowanie i przyjęcie, że odwołujący się obowiązany jest do opłacać skałki na FGŚP w związku z zawartym iż zainteresowanymi umowami , podczas gdy z przedmiotowego stanu faktycznego wynika, że realizacja zawartych umów odpowiadała swoim charakterem umowom o dzieło, w związku z czym odwołujący nie jest zobowiązany do opłacania ww. składek.

Wskazując na powyższe apelacja wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w całości poprzez stwierdzenie, że płatnik składek (...) Sp. z o.o. & (...) nie ma obowiązku uiszczania składek na Fundusz Pracy w związku z zawartymi z zainteresowanymi umowami o dzieło w okresach wymienionych w zaskarżonych decyzjach ZUS o. w O. i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów procesu za obie instancje. Nadto w apelacji zawarto wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania związanego z wniesieniem przez odwołującego do Sądu Apelacyjnego w Białymstoku apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie o sygn. IV U 575/15.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja podlegała oddaleniu

Słusznie Sąd Okręgowy zauważył, iż rozstrzygnięcie niniejszej sprawy dotyczącej należnych składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od płatnika składek (...) Sp. z o.o. &(...)z siedzibą w D. od rozstrzygnięcia sprawy IV U 575/15 z odwołania tego samego płatnika dotyczącej podleganiu ubezpieczeniem społecznym w tych samych okresach z przedmiotowych umów nazwanych umowami o dzieło. Stąd też w apelacji zawarto wniosek o zawieszenie postępowania apelacyjnego do czasu rozpoznania apelacji w sprawie do czasu zakończenia postępowania związanego z wniesieniem przez odwołującego do Sądu Apelacyjnego w Białymstoku apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 26 listopada 2015r. wydanego w sprawie o sygn. IV U 575/15. Wniosek ten stał się w istocie bezprzedmiotowy, bowiem Sąd Apelacyjny połączył niniejszą sprawa ze sprawą apelacyjną (...), czyli sprawa w sygnaturze pierwszoinstancyjnej Sądu Okręgowego w Olsztynie IV U 575/15 celem ich łącznego rozpoznania i oddzielnego wyrokowania. W konsekwencji powyższego obie sprawy zostały rozstrzygnięte po przeprowadzeniu i zamknięciu tej samej rozprawy apelacyjnej w dniu 6 lipca 2016r. w sprawie. W sprawie III AUa 204/16 Sąd Apelacyjny oddalił apelację płatnika przesądzając zatem prawomocnie, iż przedmiotowe umowy nie były mimo ich nazwania umowami o dzieło lecz umowami o świadczenie usług. Skoro prawomocnie stwierdzono podleganie ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie, to w niniejszej sprawie bezprzedmiotowe stały się zarzuty kwestionujące podleganie tym ubezpieczeniom, bowiem obowiązek uiszczania składek na FGŚP jest skutkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zauważyć jedynie wymaga, iż analizy zarzutów kwestionujących podleganie ubezpieczeniom społecznym dokonano w uzasadnieniu wyroku w sprawie III AUa 204/16, wskazując w szczególności na kryteria oddzielenia umów o dzieło od umów zlecenia (o świadczenie usług) .

Zgodnie z art. 9 ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochrona roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ( Dz.U.2014 poz. 272) przedsiębiorca, o którym mowa w art. 2 ust. 1, prowadzący działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej lub oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń, a także oddział lub przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego, zwany dalej "pracodawcą", jest obowiązany opłacać składki za pracowników na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, zwany dalej "Funduszem". A myśl art. 10. tej ustawy pracownikiem, o którym mowa w art. 9, jest osoba fizyczna, która, zgodnie z przepisami polskiego prawa, pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy lub jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą albo wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121), stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną - jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.

Skoro jak wcześniej wskazano w sprawie III UAa 204/16 prawomocnie przesądzono podleganie przez zainteresowanych ubezpieczeniom społecznym (emerytalnego i rentowych) to automatycznie powoduje to obowiązek uiszczenia składek należnych z tych umów na FGŚP. Art. 46 ust. 4 pkt. 6b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U.2015.121 ze zm.) nakłada na płatnika wykazania tych składek w składanej deklaracji rozliczeniowej.

Reasumując zaskarżony wyrok jest trafny a apelacja na zasadzie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania za drugą instancję orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 11 ust. 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) – pkt II sentencji wyroku. Wyżej wymienione rozporządzenie znajduje w tej sprawie zastosowanie na mocy § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2014 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 r., poz. 1804).