Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 lipca 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. C. i P. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 29 października 2015 r., sygn. akt I C 525/15,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz każdej z powódek po 1 800 (tysiąc osiemset) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 204/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódek J. C. i P. C. kwoty po 65.000 złotych z tytułu zadośćuczynienia, a w pozostałej części oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego kierujący pojazdem marki T. (...) T. S., nie zachował należytej ostrożności podczas wykonywania manewru wyprzedzania i doprowadził do zderzenia z jadącym prawidłowo z kierunku przeciwnego samochodem kierowanym przez D. C., który był mężem J. C. i ojcem sześcioletniej wówczas P. C.. Na skutek tego D. C. poniósł śmierć na miejscu zdarzenia.

Sprawca wypadku T. S. został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 15 listopada 1999r., sygn. akt II K 662/99, skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat.

T. S. był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym (...) Spółce Akcyjnej. Pismami z 24 kwietnia 2015r. powódki zgłosiły ubezpieczycielowi roszczenie o zadośćuczynienie w kwotach po 120.000 złotych z tytułu naruszenia dóbr osobistych związanych ze śmiercią ich męża i ojca, a decyzją z 25 maja 2015r. pozwany przyznał im z tego tytułu po 15.000 złotych.

W dacie wypadku J. C. miała 29 lat, wraz z mężem wychowywała sześcioletnią córkę P. i była w ósmym miesiącu ciąży z drugą córką D.. J. i D. C. byli małżeństwem od sześciu lat, mieszkali u rodziców D. C. i rozpoczęli budowę własnego domu. Małżonkowie wspólnie spędzali czas, starali się wyjeżdżać na wakacje lub na wycieczki.

Po śmierci męża J. C. nie korzystała z pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej. Samodzielnie, z pomocą rodziców i teściów, dokończyła budowę domu. Wcześniej jej mąż samodzielnie wykonywał wiele prac, był z zawodu elektrykiem. J. C. do tej pory przejawia żal po zmarłym mężu, często odwiedza jego grób. Brakuje jej męża zarówno w aspekcie uczuciowym, jak i w codziennych czynnościach domowych. Nie ułożyła sobie życia z innym mężczyzną, poświęciła się wychowywaniu córek i pracy zarobkowej.

P. C. odczuwała brak ojca w codziennym życiu, nie mogła rozmawiać z nim o swoich troskach i problemach. Ojciec zaszczepił w niej pasję do muzyki, którą kontynuowała jeszcze wiele lat po jego śmierci. Obecnie P. C. studiuje, mieszka z matką i młodszą siostrą. Z uwagi na brak ojca wiele obowiązków związanych z opieką i pomocą młodszej siostrze spadło na nią.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że dochodzone przez powódki roszczenia zasługiwały na uwzględnienie, choć nie w pełnej wysokości.

Zasada odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku, w wyniku którego zginął D. C., była pomiędzy stronami bezsporna. Pozwany na mocy art. 805 § 2 pkt 1 k.c. i 822 § 1 i 2 k.c. ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu (art. 435 § 1 k.c.). Podstawę prawną dochodzenia roszczeń za śmierć osoby bliskiej w dacie przed 3 sierpnia 2008r. stanowią przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych. Zdaniem Sądu szczególna więź pomiędzy małżonkami oraz więź rodzica z dzieckiem w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, zasługuje na status dobra osobistego, podlegającego ochronie prawnej przewidzianej w art. 24 § 1 k.c.

Poczucie krzywdy J. C. wynika z żalu, bólu, osamotnienia, cierpienia i bezradności, konieczności prowadzenia dalszego życia bez możliwości liczenia na pomoc męża. Wypadek męża był dla niej tym bardziej tragicznym zdarzeniem, że była w tym czasie w ósmym miesiącu ciąży. Mąż był dla powódki nie tylko wsparciem psychicznym, ale także finansowym. Po jego śmierci musiała przejąć wszelkie obowiązki związane z zapewnieniem rodzinie środków do życia. W wyniku śmierci męża powódka utraciła ukochaną osobę i straciła szansę na wspólne pożycie, wychowanie córek i wsparcie na starość.

Krzywda powódki P. C., wynikająca z utraty ojca, jest dotkliwa. Powódkę łączyła z nim silna i ciepła więź emocjonalna. Ojciec był dla niej autorytetem i wsparciem. Strata jakiej doznała będzie jej towarzyszyła przez całe życie. W chwili śmierci ojca powódka miała 6 lat, była w wieku rozwojowym i potrzebowała jego wsparcia. Powódka została pozbawiona poczucia bezpieczeństwa, a także utraciła szansę na pomoc ojca w przyszłości.

Sąd uznał, że odpowiednim zadośćuczynieniem za krzywdę powódek, w rozumieniu art. 448 k.c., są kwoty po 80.000 złotych, które spełnią funkcję kompensacyjną, nie prowadząc równocześnie do bezpodstawnego wzbogacenia. Uwzględniając już wypłacone przez pozwanego kwoty po 15.000 złotych, Sąd zasądził na rzecz każdej z powódek po 65.000 złotych, a w pozostałej części oddalił powództwo jako nieuzasadnione.

Odsetki ustawowe orzeczone zostały na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., 455 k.c. i 817 § 1 k.c., a rozstrzygnięcie o kosztach oparto o treść art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany (...) Spółka Akcyjna w W..

Skarżący zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 448 k.c. w związku z 24 § 1 k.c. przez rażące zawyżenie należnego zadośćuczynienia, domagał się jego obniżenia do kwot po 35.000 złotych na rzecz każdej z powódek oraz obniżenia zasądzonych kosztów procesu do kwot po 627,56 złotych, a nadto zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżone orzeczenie należy uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego i trafnej wykładni prawa materialnego, a to przepisów art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.

Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia i wnioski Sądu Okręgowego jako swoje.

Nie znajdują uzasadnienia w okolicznościach sprawy zarzuty apelacji dotyczące zawyżenia przyznanego powódkom zadośćuczynienia w wysokości po 65.000 złotych, przy uwzględnieniu że odpowiednią jego wysokością byłyby kwoty po 80.000 złotych, które uległy pomniejszeniu o wypłacone już wcześniej z tego tytułu kwoty po 15.000 złotych.

Wskazać przyjdzie, że zakres krzywdy poszkodowanego pozostawiony jest do oceny tzw. prawu sędziowskiemu. Oznacza to, że określenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stanowi istotne uprawnienie sądu rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji. Pomimo braku w ustawie szczegółowych kryteriów w oparciu o które należy dokonywać oceny wysokości zadośćuczynienia – poza stwierdzeniem w art. 448 k.c., że suma zadośćuczynienia ma być odpowiednia – judykatura wykształciła powszechnie akceptowane zasady orzekania w tej kwestii. Jednym z podstawowych kryteriów jest odniesienie okoliczności wpływających na wysokość zadośćuczynienia do każdego indywidualnego przypadku i konkretnej osoby poszkodowanej.

W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji rozważył wszystkie okoliczności, które miały wpływ na zakres krzywdy powódek: J. C. jako żony oczekującej na narodziny drugiego dziecka, borykającej się samotnie z wychowaniem dwóch córek i brakiem wsparcia po stracie męża oraz P. C., która w wieku sześciu lat utraciła ojca i pozbawiona została możliwości wychowywania się w pełnej rodzinie oraz pomocy ojca w dalszym rozwoju psychiczno-emocjonalnym, a także w przyszłości.

Trafnie podnosi apelacja, że upływ czasu w sposób naturalny łagodzi ból i poczucie krzywdy, choć oczywiście nie niweluje ich całkowicie i nie prowadzi do zapomnienia o nieszczęściu. Nie oznacza to wszak, że odpadła istotna funkcja zadośćuczynienia z art. 448 k.c., które z uwagi na ponad szesnastoletni upływ czasu od śmierci D. C., miałoby ulec pomniejszeniu.

Przepis art. 448 k.c. w powiązaniu z art. 24 § 1 k.c. dotyczy zerwania więzi rodziny i wynikających z tego skutków, które rzutują na sytuację życiową zaistniałą wskutek śmierci osoby najbliższej. Nie obejmuje on odszkodowania wynikającego ze znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej członków rodziny (tę funkcję pełni art. 446 § 3 k.c.). Okoliczność, że zmarły był z zawodu elektrykiem, potrafił wykonać wiele prac przy budowie domu, był pracowity i stanowił finansowe wsparcie dla J. C. rzutuje także – wbrew odmiennym twierdzeniom skarżącego – na doznaną przez nią krzywdę w postaci cierpień psychicznych i moralnych, polegających na konieczności czynienia zabiegów, oraz wynikających z tego trudności, o pozyskanie osób drugich w celu wykonywania prac konserwacyjno – naprawczych w domu, którego budowę sama ukończyła i powracającej w związku z tym świadomości jego braku.

Przejęcie zaś po śmierci ojca przez P. C. pewnych obowiązków związanych z opieką nad młodszą siostrą, czy też utrata jego pomocy w dojazdach do szkoły także mają wymiar cierpień psychicznych i moralnych, gdyż nie mogła ona w pełni przeznaczać swojego czasu wolnego na rozwijanie własnych zainteresowań i pasji, i odczuwała brak pomocy ojca w czynnościach codziennych, np. takich jak dojazdy do szkoły, zwłaszcza wówczas gdy jej rówieśnicy nie byli takiej pomocy pozbawieni.

Podnieść należy, że zgodnie z powszechnie akceptowanym w judykaturze poglądem wyrażonym m.in. przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 listopada 2004r., sygn. akt I CK 219/04 „korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie”. Jak wcześniej wskazano Sąd pierwszej instancji uwzględnił wszystkie okoliczności faktyczne mające wpływ na wysokość należnego obu powódkom zadośćuczynienia.

Na koniec zauważyć trzeba, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 448 k.c. pełni funkcję kompensacyjną, przyznana suma pieniężna ma stanowić bowiem przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej. Podstawowym kryterium określającym rozmiar należnego zadośćuczynienia jest rozmiar doznanej krzywdy, tj. cierpień psychicznych związanych zarówno z ich przebiegiem, jak i ze skutkami, jakie wywołują one w sferze życia codziennego.

Nie może zatem – w świetle zasady swobodnej oceny dowodów – odnieść skutku dokonana według własnego przekonania skarżącego krytyczna analiza materiału dowodowego i wykładni art. 448 k.c. Ocenie tej nie można bowiem zarzucić dowolności ani mylnej subsumcji, czy też niezgodności z zasadami doświadczenia życiowego.

W konsekwencji, Sąd Apelacyjny ocenił, że zasądzone przez Sąd pierwszej instancji kwoty zadośćuczynienia są adekwatne do zakresu krzywdy jakiej doznała każda z powódek w związku ze śmiercią męża i ojca.

Z tych względów, z mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach uzasadniają przepisy art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych …, w myśl których należne powódkom opłaty za czynności ich pełnomocnika, radcy prawnego, zasądzone zostały w wysokości po 1.800 złotych (2.400 zł x 75%).

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.