Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 30 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Koninie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Angelika Lewandowska

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2016 roku w Koninie

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w Ł.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 100.000 zł ( sto tysięcy złotych ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

2.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

3.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 7.587,27 zł ( siedem tysięcy pięćset osiemdziesiąt siedem złotych dwadzieścia siedem groszy ) tytułem zwrotu kosztów procesu.

4.  Nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa ( Sąd Okręgowy w Koninie ) z zasądzonego roszczenia kwotę 89,01 zł ( osiemdziesiąt dziewięć złotych jeden grosz ) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

5.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa ( Sąd Okręgowy w Koninie ) kwotę 297,99 zł ( dwieście dziewięćdziesiąt siedem złotych dziewięćdziesiąt dziewięć groszy ) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSO Angelika Lewandowska

Sygn. akt I C 525/15

UZASADNIENIE

Powódka J. D. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w Ł. kwoty 130 000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od kwoty 110 000 zł dnia 24.01.2015 r. do dnia zapłaty a od kwoty 20 000 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty a także o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powódka wywodziła, że w dniu 06.12.2002 r. w miejscowości G. doszło do wypadku, w którym śmierć poniosły dzieci powódki- M. D. oraz M. Z.. Sprawca zdarzenia –Ł. H.- został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w K.z dnia 26.02.2010 r. Nadto wskazała, że pozwane towarzystwo na wniosek powódki o wypłatę zadośćuczynienia wypłaciło na jej rzecz kwotę 15 000 zł w związku ze śmiercią syna oraz 15 000 zł w związku ze śmiercią córki. W ocenie powódki zasadne jest roszczenie o kwoty po 80 000 zł za śmierć każdego z dzieci. W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. w Ł. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu. Pozwany przyznał, że przyjął odpowiedzialność z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i z tego tytułu wypłacił powódce świadczenie w wysokości odpowiadającej zakresowi szkód, jakie powódka doznała na skutek śmierci M. D. oraz M. Z.. Zdaniem pozwanego żądanie dopłaty kwoty 130 000 zł jest nieuzasadnione i nie zasługuje na uwzględnienie. Nadto pozwany zarzucił, że kompensacyjny charakter zadośćuczynień nie oznacza, iż jest ono nieograniczone. Pozwany wskazał, że z uwagi na charakter roszczenia uzasadnionym jest aby odsetki od ustalonej przez Sąd kwoty świadczeń zasądzone były od dnia wyrokowania.

Sąd ustalił, co następuje:

M. D. oraz M. Z. były dziećmi powódki. Mieszkali w domu rodzinnym razem z powódką, jej mężem oraz jej rodzicami. Zginęli w wypadku samochodowym, który miał miejsce 06.12.2002 r. Powódka miała wówczas 50 lat, a oprócz zmarłych dzieci ma jeszcze jedną córkę, która jeszcze przed wypadkiem wyprowadziła się i zamieszkała ze swoją rodziną w Ł.. M. Z. była najmłodszym dzieckiem powódki, w chwili śmierci miała 24 lata. Pomimo, że założyła rodzinę, razem z mężem i synkiem, mieszkała u rodziców. M. D. w chwili śmierci miał 25 lat, mieszkał w domu rodzinnym, miał wyznaczoną datę ślubu, planował po założeniu rodziny zamieszkać z rodzicami i zająć piętro domu. Powódka miała nadzieję, że to mieszkające z nią dzieci zaopiekują się nią na starość, pomogą jej w opiece nad jej rodzicami. W rodzinie powódki panowały serdeczne, rodzinne relacje. Powódka mogła liczyć na syna, który pomagał jej w wielu obowiązkach domowych oraz na córkę, z którą spędzała dużo czasu. Wiadomość o tragicznej śmierci dzieci była dla powódki szokiem, nie była w stanie wykonać telefonu na Policję, aby uzyskać informacje o okolicznościach wypadku. Na miejsce zdarzenia została zawieziona przez syna swojej sąsiadki. Informacja o wypadku i śmierci bliskich wywołała u powódki stan ostrego stanu psychicznego: miała poczucie nierealności, odczucie ciężaru serca, obawę wyłączenia się. Powódka była zrozpaczona- w domu kiedyś pełnym radości, pełnym gości -zapanowała żałoba, smutek, przygnębiająca cisza. Przez pół roku od wypadku nie miała siły na to, aby wejść do pokoju zmarłego syna, długo nie potrafiła posegregować jego rzeczy. Jej córka S. miała pretensję do powódki, że ta żyje jedynie przeszłością, śmiercią rodzeństwa i że na skutek tego tragicznego zdarzenia straciła nie tylko rodzeństwo, ale i matkę.

Po feriach zimowych powódka wróciła do pracy w szkole- pracowała jako nauczyciel, ale po około miesiącu pracy jej dyrektorka widząc, że powódka nie daje sobie rady umówiła ją na wizytę u psychiatry. Powódka w trakcie lekcji zdarzało się, że musiała wyjść na korytarz, bo nie mogła patrzeć na inne dzieci, zadawała sobie pytanie dlaczego to jej dzieci zginęły. Powódka dotrwała do końca roku szkolnego, a następnie udała się na urlop dla poratowania zdrowia, na którym była przez pół roku a następnie przeszłą na emeryturę. Po okresie rozpaczy, po rozmowie z zięciem uświadomiła sobie, że musi wrócić do swoich obowiązków, ponieważ mieszka z nimi syn zmarłej córki, który wymaga normalnego domu. W rozmowach z bliskimi wspominała zmarłe dzieci, czemu towarzyszyły zawsze łzy i ogromny smutek. Od czasu wypadku powódka leczy się u psychiatry i przyjmuje leki. Pojawiła się u niej reakcje depresyjne: zahamowanie aktywności życiowej, obniżony nastrój, trudności w zasypianiu, wycofywanie się z kontaktów społecznych. Reakcja depresyjna wymagała leczenia farmakologicznego. Powódka w okresie żałoby podjęła długotrwałe leczenie specjalistyczne psychiatryczne. Dbała nie tylko o regularne wizyty u lekarza psychiatry, ale również o wdrażanie zaleceń lekarskich. Około 2 lat temu próbowała odstawić leki, ale się to nie udało. Obecnie bierze nadal leki psychotropowe, z tym że słabsze- gdyby ich nie brała nie byłaby wstanie spać. Powódce najtrudniej jest, jak przychodzą święta, bo wtedy najbardziej odczuwa brak dzieci. Również daty urodzin dzieci są dla niej obecnie źródłem smutku. Nie jest w stanie oglądać zdjęć swoich dzieci. Od czasu wypadku nie organizuje żadnych uroczystości, imienin, urodzin poza świętami. Aktualny stan psychiczny powódki wskazuje na fazę pogodzenia w przebiegu żałoby, jednak uczucia żalu i tęsknoty za zmarłym synem i córką są nadal żywe, mogą wywoływać łagodne objawy zaburzeń emocjonalnych, które nie mają negatywnego wpływu na funkcjonowanie poznawcze, a także nie mają negatywnego wpływu na zdolność do podejmowania decyzji.

Po śmierci córki powódka nadal mieszkała z zięciem i 3,5 –letnim wnukiem, którym starała się opiekować. Bolało ją, że jej wnuk został pozbawiony szczęśliwego dzieciństwa i będzie się wychowywał bez matki. Przeżywała kiedy przychodziła po niego do przedszkola, a on ze złością wyganiał ją i miał pretensje, że nie przyszłą po niego mama. Zięć z wnukiem wyprowadzili się dopiero niedawno -w 2015 r., kiedy T. Z. założył nową rodzinę.

Powódka regularnie odwiedza cmentarz, zamawia msze za dzieci. Śmierć syna M. D. i córki M. Z. wywołała u powódki reakcję depresyjną przedłużoną. Długotrwałe zaburzenia depresyjne spowodowały nieprawidłowy przebieg żałoby. Zaburzenia emocjonalne po śmierci syna i córki spowodowały długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w wysokości 20%.

Pismem z dnia 17.12.2014 r. reprezentująca powódkę kancelaria zwróciła się do pozwanego o wypłatę na rzecz powódki kwoty 70 000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią syna oraz 70 000 zł w związku ze śmiercią córki.

Pismami z dnia 27.01.2015 r. pozwany powiadomił, iż przyznał powódce tytułem zadośćuczynienia 20 000 zł za śmierć syna oraz 20 000 zł za śmierć córki.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 27.04.2007 r. sygn. akt I C (...) zasądzono na rzecz powódki kwotę 20 000 zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej na skutek śmierci syna i córki.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o:

- zeznania świadków: J. G. (k.98v-99, nagranie 00:04:28-00:35:02), T. Z. (99-99v, nagranie 00:35:28-00:50:59), S. S. (2) (k.99v-100, nagranie 00:51:19-01:07:11);

-zeznania powódki J. D. (k.112-113, nagranie 00:02:38-00:33:09);

- opinię biegłych psychiatry i psychologa (k. 122- 128);

- dokumentów: kopii wyroku Sądu Rejonowego w K.z dnia 26.02.2010 r. sygn. akt II K (...) (k.15-17), kopii wyroku Sądu Okręgowego w K.z dnia 03.09.2010 r. sygn. akt II Ka (...) wraz z uzasadnieniem (k.18-24), kopi odpisów skróconego aktu zgonu (k.25-26), pisma powódki z dnia 17.12.2014 r. (k.27-30), decyzji wypłaty odszkodowania (k.31-32), kopii wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 27.04.2007 r. sygn. akt I C (...) wraz z uzasadnieniem (k.33-54), historii choroby poradni zdrowia psychicznego (k.55-61), kopii fotografii (k.62-65).

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków, albowiem znalazły one potwierdzenie w zeznaniach powódki, dokumentacji medycznej oraz opinii biegłych. Zeznania powódki również zasługiwały na wiarę, albowiem były one spontaniczne a nadto stan emocjonalny powódki był widoczny również podczas przesłuchania w Sądzie.

W ocenie Sądu opinia sądowo-psychologiczna, sporządzona na okoliczności związane ze stanem zdrowia powódki, jest jasna i logiczna, a jej wnioski należycie i wyczerpująco uzasadnione.

Dokumenty, na podstawie których ustalono stan faktyczny Sąd uznał za całkowicie wiarygodne. Autentyczność i prawdziwość treści w nich zawartych nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powódki co do zasady zasługuje na uwzględnienie, ale nie w pełnej wysokości. Znajduje ono oparcie w treści art. 822 § 1 kc, zgodnie, z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Stosownie natomiast do treści art. 34 ust. 1 ustawy z dn. 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, U. i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. nr 124, poz. 1152) z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Podstawę żądań powódki stanowi art. 448 w związku z art. 24 § 1 kc, albowiem wskutek śmierci osób najbliższych, spowodowanej zawinionym działaniem sprawcy wypadku, doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powódki w postaci zerwania więzi rodzinnych. Dopuszczalność zastosowania art. 448 w związku z art. 24 § 1 kc jako podstawy dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. w następstwie naruszenia deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę zainteresowaną ze zmarłym nie była kwestionowana przez pozwanego, który zarzucał jedynie, że wypłacona przez niego w toku postępowania likwidacyjnego kwota zadośćuczynienia stanowi odpowiedną rekompensatę za śmierć syna i córki powódki.

Należy zauważyć, iż zadośćuczynienie za krzywdę jest swoistą postacią odszkodowania, którego celem jest rekompensowanie uszczerbku w dobrach osobistych (szkody niemajątkowej), oczywiście w takim zakresie, w jakim taka rekompensata, ze względu na szczególny charakter tych dóbr, jest możliwa za pomocą świadczeń pieniężnych. W literaturze podkreśla się fakultatywny i tym samym uznaniowy charakter zadośćuczynienia (por. G. Bieniek, Komentarz, s. 463 i nast.). W orzecznictwie wskazuje się, że zadośćuczynienie pieniężne ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych, dlatego ustalając kwotę zadośćuczynienia należy mieć na uwadze rozmiar cierpień fizycznych związanych z zaistnieniem wypadku. Zadośćuczynienie musi mieć wysokość odczuwalną w taki sposób, aby w mniemaniu poszkodowanego, szkoda została naprawiona a w związku z tym wywołała pewne odczucie sprawiedliwości, dlatego też powinna być odpowiednio wysoka (tak: SN w wyroku z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 756/97, niepubl.).

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż nie ma wątpliwości, że powódka należy do najbliższych członków rodziny zmarłych M. D. oraz M. Z.. Nie ulega wątpliwości, że powódkę łączyła ze zmarłymi szczególna zażyłość i więź emocjonalna, skoro powódka tak dotkliwie przeżyła śmierć syna i córki, podupadła na zdrowiu, wymagała pomocy psychiatry i leczenia farmakologicznego. Na skutek śmierci syna i córki powódka pozbawiona została wsparcia z ich strony. Legły też w gruzach jej plany, że dzieci będą stanowiły dla niej oparcie na starość. Zgromadzony materiał dowodowy potwierdził, że powódkę ze zmarłymi dziećmi łączyła bardzo silna i niekonfliktowa więź emocjonalna oparta nie tylko na pokrewieństwie, ale takich wartościach jak miłość, wzajemna troska, szacunek. Podkreślić należy, że po wypadku życie powódki uległo radykalnej zmianie, wcześniej mieszkała z dziećmi i miała nadzieje na życie w wielopokoleniowej rodzinie, a obecnie z uwagi na to, że córka S. wyprowadziła się jeszcze przed wypadkiem, a aktualnie mieszka poza granicami kraju nie ma możliwości na co dzień cieszyć się swoimi bliskimi.

Mając powyższe rozważania na uwadze Sąd uznał, iż kwota zadośćuczynienia należna powódce winna wynieść 70 000 zł z tytułu śmierci syna oraz 70 000 zł z tytułu śmierci córki. Z uwagi na fakt zapłaty na rzecz matki zmarłych przez pozwanego kwot po 20 000 zł pozostaje tytułem zadośćuczynienia do dopłaty kwota 50 000 zł z uwagi na śmierć syna oraz kwota 50 000 zł z uwagi na śmierć córki.

Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie uznając, iż żądanie powódki jest nadmiernie wygórowane, tymczasem zadośćuczynienie nie może być nadmierne a jego wysokość musi być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Nie bez znaczenia jest, iż powódka początkowo wystąpiła wobec pozwanego o zapłatę zadośćuczynienia w wys. po 70 000 zł, a zatem musiała uważać, że ta kwota jest odpowiednia w okolicznościach niniejszej sprawy, co dodatkowo przekonuje Sąd o przyznaniu wysokości zadośćuczynienia właśnie w tej wysokości.

Zaznaczyć należy, że na wysokość należnego powódce zadośćuczynienia nie ma wpływu okoliczność, że powódce z uwagi na śmierć syna i córki wypłacono w przeszłości odszkodowanie z art. 446 § 3 kc. Jak to wskazał Sąd Apelacyjny w P. w uzasadnieniu wyroku z dnia 07.06.2016 r. wydanego w sprawie I ACa (...) roszczenie o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny oparte na art. 446 § 3 kc jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia zmierzającego do naprawienia szkody niemajątkowej wskutek naruszenia dóbr osobistych na podstawie art. 448 kc. Również jak wynika z uzasadnienia cytowanego wyroku Sądu Apelacyjnego w P. okoliczność, iż od wypadku upłynął dłuższy okres czasu nie może być przeceniana przy ustalaniu wysokości należnego powódce zadośćuczynienia.

Odsetki ustawowe od powyższej kwoty zadośćuczynienia Sąd zasądził, zgodnie z wnioskiem tj., od 24.01.2015 r. Sąd przy określaniu daty należnych odsetek kierował się treścią art. 481 § 1 i 2 kc oraz treścią art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003r o ubezpieczeniach obowiązkowych, U. i P. (Dz. U. Nr 124, poz. 1152) z którego wynika, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie lub w terminie 14 dni licząc od dnia, gdy przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie okoliczności było możliwe i mając na uwadze, że pismem z dnia 17.12.2014 r. powódka wezwała pozwanego do dopłaty zadośćuczynienia.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Powódka wygrała proces w 77%, poniosła koszty procesu w wysokości 10 934 zł (opłata sądowa od pozwu 6500 zł, koszty zastępstwa procesowego 3600 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictw 17 zł x 2, zaliczka na opinię biegłego 800 zł), a zatem zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu należy jej się zwrot od pozwanego kwoty 8419,18 zł (10 934 x 77%), która została pomniejszona o koszty należne z tego tytułu pozwanemu ( (...) 23% = 831,91 zł). Na koszty poniesione przez pozwanego złożyły się: koszty zastępstwa procesowego w wys. 3600 zł, opłata od pełnomocnictwa w wys. 17 zł). Stąd powódce należy się zwrot od pozwanego kwoty 7587,27 zł (punkt 3 wyroku).

W punkcie 4 i 5 wyroku Sąd na podstawie 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j.Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) orzekł o kosztach sądowych. Na koszty sądowe w niniejszej sprawie, które nie zostały uiszczone składają się wydatki związane z przeprowadzoną w toku postępowania opinią biegłych, które nie zostały w pełni pokryte pobraną zaliczką tj., w wys. 387 zł. Powódka uległa w niniejszej sprawie w 23 %, a więc zobowiązana jest do poniesienia w tym stosunku niepokrytych kosztów sądowych, tj. w kwocie 89,01 zł. Pozwany przegrał proces w 77 %, a więc zobowiązany jest do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kwoty 297,99 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd nie uwzględnił w kosztach poniesionych przez powódkę kosztów związanych z udziałem pełnomocnika substytucyjnego na rozprawach w kwocie łącznej 1000 zł, albowiem uznał, iż koszty w tej konkretnie sprawie nie mieszczą się pojęciu niezbędnych kosztów do celowego dochodzenia praw o jakich mowa w art. 98 § 1 kpc. Koszty związane z występowaniem w sprawie pełnomocnika substytucyjnego nie powinny być przerzucane na pozwanego, albowiem to strona powodowa zdecydowała się na udzielenie pełnomocnictwa substytucyjnego, a skoro tak to winna ponieść tego koszty. Taki wydatek winien być rozliczony w ramach wynagrodzenia pełnomocnika. W myśl przepisów art. 98 § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc zwrot kosztów obejmuje wynagrodzenie jednego pełnomocnika, bez możliwości przyznania wynagrodzenia pełnomocnikom substytucyjnym.

SSO Angelika Lewandowska