Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2016 r. w Gdańsku

sprawy T. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji T. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 grudnia 2015 r., sygn. akt VII U 126/15

oddala apelację.

SSA Grażyna Czyżak SSA Lucyna Ramlo SSO del. Joanna Janiszewska-Ziołek

Sygn. akt III AUa 294/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił T. P. prawa do renty socjalnej, ponieważ nie stwierdzono u niej całkowitej niezdolności do pracy, powstałej przed osiągnięciem 18 roku życia lub w trakcie nauki.

Od decyzji tej odwołała się T. P. podnosząc, że jej stan zdrowia się nie poprawił, a wręcz pogorszył i że jest ona nadal całkowicie niezdolna do pracy.

Sąd Okręgowy w Gdańsku – Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8 grudnia 2015 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy uznał, że aby ustalić stan zdrowia T. P. konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy: internisty, diabetologa, neurologa, kardiologa, okulisty i chirurga naczyniowego, bowiem prawo do renty socjalnej zgodnie
z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. przysługuje osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
1) przed ukończeniem 18 roku życia; 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, czyli przed ukończeniem 25 roku życia; 3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

T. P., urodzona (...), aby uzyskać prawo do renty socjalnej, musiała udowodnić niezdolność do pracy całkowitą i powstanie tej niezdolności
przed osiągnięciem pełnoletności bądź w czasie nauki.

Sąd Okręgowy wskazał, że, jak wynika z opinii biegłej neurolog, rozpoznała ona
u ubezpieczonej polineuropatię czuciową w przebiegu cukrzycy leczonej od 6 roku życia, przebyty niedowład prawego nerwu odwodzącego w 2013 roku, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa bez powikłań neurologicznych i stwierdziła, że polineuropatia jest powikłaniem cukrzycy, schorzenia, na które wnioskodawczyni cierpi od dzieciństwa. Stopień naruszenia sprawności organizmu z powodu polineuropatii cukrzycowej nie powoduje całkowitej niezdolności do pracy. Badaniem neurologicznym biegła stwierdziła objawy polineuropatii cukrzycowej w obu kończynach dolnych pod postacią wzniesienia odruchów skokowych
i obniżeniem czucia skórnego na obwodzie kończyn dolnych, nie stwierdziła zaburzeń ruchowych. Przebyte dwojenie obrazu z powodu niedowładu nerwu odwodzącego wymaga szczegółowej oceny biegłego okulisty. Badanie tomokomputerowe głowy w 2013 roku wykluczyło ogniskowe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego wykryte badaniem radiologicznym w dniu
4 października 2011 r., nie powodują powikłań neurologicznych. Funkcje statyczne i ruchowe kręgosłupa są zachowane. Do zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa lędźwiowego doszło
w następstwie starzenia się organizmu. Biegła neurolog nie stwierdziła całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu istniejącej od dzieciństwa.

Specjalista chorób wewnętrznych i kardiolog rozpoznał u badanej nadciśnienie tętnicze, przewlekłą chorobę wieńcową, stan po przęsłowaniu tętnic wieńcowych
w 2006 roku, cukrzycę typu pierwszego z powikłaniami w zakresie oczu i nerek oraz miażdżycę zarostową tętnic kończyn dolnych i stwierdził, że stan zdrowia strony nie wskazuje, że jest ona całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej po dniu 30 września
2014 roku. Poprzednie ustalenie całkowitej niezdolności do pracy nie było spowodowane istotnym uszkodzeniem narządu krążenia. Strona od 6 roku życia leczy się z powodu cukrzycy typu pierwszego. Obecnie przyjmuje insulinę w trzech dawkach naboru. Pojawiają się typowe powikłania cukrzycy w postaci uszkodzenia nerek, oczu, miażdżycy tętnic. Konieczne było wykonanie przęsłowania tętnic wieńcowych. Obecnie nie ma cech zaostrzonej choroby wieńcowej, kurczliwość lewej komory jest dobra, o czym świadczy badanie kardiologiczne serca z 2014 roku. Nie ma podstaw do rozpoznania niewydolności krążenia. Miażdżyca tętnic kończyn dolnych powoduje objawy chromania przestankowego
po przejściu koło 200 metrów. Przedstawiona sytuacja zdrowotna nie daje podstawy
do opiniowania całkowitej niezdolności do pracy z powodu zmian w narządzie krążenia.

Biegły okulista rozpoznał u badanej rzekomosoczewkowość obu oczu i retinopatię cukrzycową, i stwierdził, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej
po 30 września 2014 roku, ale ta niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 18 roku życia i ukończeniu nauki.

Natomiast biegła sądowa specjalista chorób wewnętrznych i diabetolog rozpoznała
u badanej cukrzycę typu pierwszego insulinozależną z powikłaniami, polineuropatię czuciową, retinopatię proliferacyjną, nefropatię okresu 3, nadciśnienie tętnicze okresu 2, chorobę niedokrwienną serca leczoną zabiegowo i stwierdziła, że wnioskodawczyni
z cukrzycą typu pierwszego insulinozależną leczona od 6 roku życia, obecnie leczona insuliną w dawce 70 jednostek dziennie w trzech podaniach. Wyniki samokontroli glikemii wykonanej glukometrem odnotowanym w dokumentacji poradni diabetologicznej w okresie 2013-2014, wskazują na dość dobre wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Potwierdzają to pomiary hemoglobiny glikolowanej w marcu 2014 roku i wrześniu 2014 roku. Stany hipoglikemiczne występują rzadko. Jednorazowy spadek glikemii do 45 miligramów. W 2014 roku przewlekła choroba nerek w stadium umiarkowanej niewydolności. Ostatnie badanie kreatyniny miało miejsce 15 lipca 2015 roku. Przesączanie kłębuszkowe nieznacznie przekraczające normę. Badana w 2006 roku leczona zabiegowo z powodu choroby niedokrwiennej serca. Zabieg przęsłowania naczyń wieńcowych. W badaniu fizykalnym bez cech niewydolności układu sercowo-naczyniowego z prawidłowym ciśnieniem bez zaburzeń rytmu. W badaniu kontrolnym echo serca, prawidłowa kurczliwość, dobra funkcja lewej komory bez zaburzeń kurczliwości odcinkowej. W badaniu neurologicznym polineuropatia czuciowa bez zaburzeń ruchowych. Na podstawie przeprowadzonego wywiadu, badania oraz dostępnej dokumentacji biegła nie stwierdziła całkowitej niezdolności do pracy po 30 września 2014 roku z przyczyn diabetologicznych. W porównaniu do okresu poprzedniego orzeczenia, do kiedy orzekano całkowitą niezdolność do pracy, nastąpiła istotna poprawa wyrównania metabolicznego cukrzycy, co ma istotny wpływ na ograniczenie progresji zmian narządowych cukrzycy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy wskazał, że choć stwierdzono obecnie całkowitą niezdolność ubezpieczonej do pracy, to jest to niezdolność z powodów okulistycznych, która nie powstała przed osiągnięciem pełnoletności ani w okresie nauki.

Zgodnie z art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność
do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Sąd Okręgowy ponownie podkreślił, że całkowita niezdolność do pracy nie powstała u wnioskodawczyni w okresie nauki ani przed osiągnieciem pełnoletności,
co oznacza, że ubezpieczona nie spełnia Pani przesłanek do przyznania prawa do renty socjalnej.

Stan faktyczny w sprawie Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych pozwanego i dokumentacji lekarskiej ZUS, których prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron w postępowaniu. Sąd również nie znalazł podstaw by je podważyć. Ocenę stanu zdrowia ubezpieczonej Sąd oparł o opinie wydane przez powołanych w sprawie biegłych. Sąd uznał je za miarodajne źródło wiedzy
w zakresie wymaganych wiadomości specjalistycznych. Opinie zostały sporządzone w sposób rzeczowy i konkretny, zawierają jasne logiczne i przekonujące wnioski. Zostały one uzasadnione w sposób wyczerpujący i zgodny z wiedzą medyczną posiadaną przez biegłych. Opinie te zostały wydane po dokonaniu oględzin i badaniu ubezpieczonej, analizie przedłożonej przez nią dokumentacji lekarskiej, w oparciu o wyniki badań znajdujące się
w aktach ZUS-u. Wyczerpująco zostały opisane stwierdzone u ubezpieczonej schorzenia
jak i ich wpływ na zdolność do pracy. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do podważania opinii biegłych, uznając, że stanowią one wiarygodną podstawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona, wnosząc o uwzględnienie jej odwołania i zmianę wyroku Sądu Okręgowego. Ubezpieczona podniosła, iż jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, a niezdolność ta powstała przed osiągnięciem 18 roku życia tj. od 6 roku życia. Od wczesnego dzieciństwa skarżąca choruje bowiem na cukrzycę insulino zależną.
W ocenie ubezpieczonej jej stan zdrowia nie uległ poprawie, ale wręcz pogorszeniu – zwłaszcza pogorszył jej się wzrok. Wnioskodawczyni podała, że w wyniku wieloletniej nieprawidłowo wyrównanej cukrzycy stała się osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu licznych powikłań narządowo – naczyniowych. Powikłania te mają charakter trwały
i postępujący, stan jej zdrowia nie rokuje poprawy, co uniemożliwia ubezpieczonej podjęcie
i wykonywanie jakiejkolwiek pracy.

Skarżąca wskazała też, że wcześniej spełniała kryteria do otrzymania renty socjalnej. Odwoływała się już wcześniej do Sądu Okręgowego w Gdańsku, który uznał jej inwalidztwo.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej T. P. nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia legitymowania się
przez ubezpieczoną przesłankami przyznania prawa do renty socjalnej, w szczególności – przesłanką całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki
w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c.,
nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.
W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne
i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. akt I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Uzupełniając rozważania prawne Sądu I instancji wskazać należy, że stosownie
do treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (j.t. Dz. U. z 2013 r. poz. 982 ze zm.) prawo do renty socjalnej przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało
przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej –
przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy i jej stopnia – w myśl art. 5 ustawy
o rencie socjalnej – dokonuje się na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Przepis art. 15 powołanej ustawy wskazuje zaś, iż w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy w/w ustawy, w tym art. 12, który zawiera definicję całkowitej niezdolności do zatrudnienia. Stosownie do przywołanego art. 12 ustawy, całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Jeśli chodzi o ustalenia co do stanu zdrowia wnioskodawczyni należy stwierdzić,
iż Sąd Okręgowy prawidłowo poczynił je po przeprowadzeniu postępowania dowodowego
z udziałem biegłych sądowych. Ze względu na specjalistyczny charakter wiedzy wymaganej przy ocenie rodzaju schorzeń i stopnia ich zaawansowania decydujących o zdolności danej osoby do pracy sąd zobligowany jest bowiem oprzeć się na opinii biegłych. Sąd pierwszej instancji dobrał biegłych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń ubezpieczonej,
a biegli ci wydali opinie zarówno w oparciu o badanie przedmiotowe, jak i na podstawie znajdującej się w aktach dokumentacji medycznej.

Sąd Apelacyjny podziela wnioski Sądu I instancji wysnute na podstawie analizy opinii biegłych sądowych, przy czym podkreślenia wymaga, że opinia biegłych, jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu orzekającego, tak co do jej zupełności i zgodności
z wymaganiami formalnymi, jak i co do jej mocy przekonywującej. Sąd jest powołany
do kontrolowania logicznego biegu przesłanek opinii i do sprawdzenia jej wyników w oparciu o materiał dowodowy sprawy.

Oceny tej nie wzrusza wywiedziona apelacja, albowiem nie zawiera ona merytorycznej argumentacji, która mogłaby wywołać skutek w postaci zmiany zaskarżonego wyroku bądź jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Analogicznie jak w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, ubezpieczona nie popiera podnoszonych twierdzeń stosownymi dowodami. Apelacja ubezpieczonej w tym zakresie sprowadza się
do niczym nie uzasadnionej polemiki z wyrokiem Sądu pierwszej instancji.

Należy zauważyć, że w utrwalonej praktyce orzeczniczej sądów przyjęto, iż strona chcąca podważyć wartość dowodową opinii biegłego sądowego winna przytoczyć rzeczowe argumenty uzasadniające jej twierdzenia. Jest to związane ze szczególnym charakterem tego dowodu, albowiem biegli w odróżnieniu od świadków, czy stron nie komunikują
w postępowaniu swej wiedzy i spostrzeżeń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,
lecz przy wykorzystaniu swojej wiedzy zawodowej i naukowej, czyli wiadomości specjalnych wykraczających poza zasób wiedzy przeciętnie wykształconego człowieka, sporządzają opinię w zakresie objętym tezą dowodową w celu ułatwienia oceny faktów istotnych
dla rozstrzygnięcia sprawy. W ocenie Sądu odwoławczego ubezpieczona nie zakwestionowała skutecznie sporządzonych w sprawie opinii biegłych, ograniczyła się bowiem jedynie do przedstawienia odmiennego poglądu na temat swojego stanu zdrowia,
co zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym m. in. w orzeczeniu z dnia
16 maja 2002 r. (sygn. akt IV CKN 1050/00, LEX nr 55499) czyni przedstawione zarzuty niezasadnymi.

Sąd odwoławczy podkreśla, że wnioskodawczyni niewątpliwie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Stwierdzona aktualnie całkowita niezdolność do pracy nie została jednak spowodowana naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem
18 roku życia, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Niesporne było,
że po ukończeniu szkoły podstawowej wnioskodawczyni nie kontynuowała nauki, konieczne zatem było stwierdzenie, że całkowitą niezdolność do pracy spowodowało naruszenie sprawności organizmu powstałe przed ukończeniem 18 roku życia.

O ile we wcześniejszym okresie wnioskodawczyni miała przyznawane w zbiegu prawo do renty rodzinnej i do renty socjalnej – z uwagi na cukrzycę, na którą choruje
od wczesnego dzieciństwa, o tyle aktualnie ani lekarz orzecznik, ani Komisja Lekarska ZUS, ani biegli sądowi nie stwierdzili całkowitej niezdolności do pracy z tego powodu.
Na całkowitą niezdolność ubezpieczonej do pracy wskazał jedynie biegły okulista, jednakże niezdolność ta spowodowana jest rzekomosoczewkowatością obu oczu tj. schorzeniem, które powstało po ukończeniu 18 roku życia. Biegły okulista stwierdził całkowitą niezdolność wnioskodawczyni do pracy po dniu 30 września 2014 r.

Jeśli natomiast chodzi o cukrzycę, biegła internista-diabetolog podkreśliła, że wyniki samokontroli glikemii odnotowane w dokumentacji Poradni Diabetologicznej w latach 2013 – 2014 wskazują na dość dobre wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Potwierdzają to nadto pomiary hemoglobiny glikolowanej z marca 2014 r. – 7% i września 2014 r. – HBA1c 6,5%. W porównaniu do stanu będącego przedmiotem oceny w orzeczeniu całkowitej niezdolności do pracy z dnia 10 października 2011 r. w ocenie biegłej internisty-diabetologa nastąpiła istotna poprawa wyrównania metabolicznego cukrzycy: w 2011 r. – HBA1c 8,8 %, 9 %,
9,55 %, a w 2014 r. - 7 %, 09.2014 r. – 6,5%, co ma istotny wpływ na ograniczenie progresji zmian narządowych cukrzycy i nie daje podstaw do orzeczenia całkowitej niezdolności
do pracy z powodu cukrzycy.

Ubezpieczona jest zatem co prawda całkowicie niezdolna do pracy, ale schorzenie powodujące aktualną całkowitą niezdolność do pracy nie powstało w okresie, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, co stoi na przeszkodzie ustaleniu prawa T. P. do renty socjalnej na dalszy okres.

Sąd odwoławczy zwraca uwagę, że de facto wnioskodawczyni ma świadomość powyższego. W apelacji wskazała bowiem, że osobą całkowicie niezdolną do pracy stała się w wyniku wieloletniej nieprawidłowo wyrównanej cukrzycy, a aktualne pogorszenie stanu zdrowia wiązała z pogorszeniem wzroku.

Sąd Apelacyjny podkreśla również, że wcześniejszy, choćby długotrwały stan całkowitej niezdolności do pracy i korzystanie z tego tytułu z prawa do renty socjalnej nie wykluczają zweryfikowania uprawnień rentowych ubezpieczonego poprzez odmowę dalszego ustalenia prawa do renty, jeśli w stanie zdrowia ubezpieczonego zaszła zmiana wykluczająca spełnienie wszystkich wymaganych prawem przesłanek do przyznania prawa do tego świadczenia.

Należy także zwrócić uwagę, że gdyby stan zdrowia wnioskodawczyni – z uwagi
na cukrzycę - uległ pogorszeniu, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby złożyła ona do organu rentowego kolejny wniosek o przyznanie renty socjalnej, powołując się na nowe okoliczności.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację wnioskodawczyni, o czym orzeczono, jak w sentencji wyroku.

SSA Lucyna Ramlo SSA Grażyna Czyżak SSO del. Joanna Janiszewska - Ziołek