Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

R. T. został oskarżony o to, że: w dniu 12.07.2014 r. w m. T. na ul. (...), woj. (...), umyślnie naruszył zasady w ruchu drogowym przez to, że będąc w stanie nietrzeźwości prowadzącym do stężenia: I próba 0,81 mg/l o godzinie 12:57, II próba 0,91 mg/l o godzinie 13:15, III próba 0,90 mg/l o godzinie 13:29 i IV próba 0,82 mg/l o godzinie 13:31, alkoholu w wydychanym powietrzu, kierował motorowerem m-ki R. po drodze publicznej, przy czym czynu tego dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego prawomocnie orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 20.10.2012 r sygn. akt VII K 621/12, a także będąc uprzednio prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokami: I) wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 19.03.2010 r. sygn. VIIK 328/10, II) wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 01.04.2011 r sygn. akt VIIK 501/10 i w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne

tj. o czyn z art. 178 a § 4 kk w zw. z art. 64 § 1 kk

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 13 stycznia 2016 roku w sprawie VII K 249/15 oskarżonego R. T. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to na podstawie art. 178a § 4 kk w zw. z art. 4 § 1 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 42 § 2 kk w zw. z art. 4§ 1 kk orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego na okres 8 lat.

Na podstawie art. 63 § 2 kk na poczet orzeczonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania mu prawa jazdy, tj. od dnia 21 września 2014 roku.

Na podstawie art. 49 § 2 kk w zw. z art. 4§ 1 kk zasądził od oskarżonego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej kwotę 1.000,00 złotych tytułem świadczenia pieniężnego.

Zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 346,00 złotych tytułem zwrotu wydatków oraz kwotę 180,00 złotych tytułem opłaty.

Powyższy wyrok zaskarżyli: Prokurator Rejonowy w części na niekorzyść oskarżonego oraz obrońca oskarżonego w całości na jego korzyść.

Apelacja Prokuratora Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim wywiedziona z podstawy art. 438 pkt 3 kpk zarzuca zaskarżonemu wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść poprzez bezpodstawne ustalenie, iż w dniu 21.09.2014 r. oskarżonemu R. T. zostało zatrzymane prawo jazdy, podczas gdy materiał dowodowy zebrany w toku przedmiotowej sprawy wskazuje, iż czynność taka nie miała miejsca, gdyż oskarżony nie posiadał prawa jazdy.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z jego treści rozstrzygnięcia dotyczącego zaliczenia na poczet orzeczonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 21 września 2014 roku, a w pozostałej części o utrzymaniu skarżonego wyroku w mocy.

Apelacja obrońcy oskarżonego wywiedziona z podstawy art. 438 pkt 1, 2 i 4 kpk zarzuca zaskarżonemu wyrokowi:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie:

a) art. 117 § 1 i 2 k.pk. w zw. z art. 374 § 1 k.p.k. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przeprowadzenie czynności procesowej - rozprawy w dniu 13 stycznia 2016 roku pomimo, że oskarżony nie został zawiadomiony o terminie rozprawy;

b)art. 170 § 1 pięt 5 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i oddalenie wniosków dowodowych obrońcy, z uwagi że zmierzają do przedłużenia postępowania, a mianowicie:

- wniosku o wezwanie na rozprawę biegłych psychiatrów i przeprowadzenie dowodu uzupełniającej opinii sądowo - psychiatrycznej,

- wniosku o przesłuchanie w charakterze świadka A. T.,

c) art. 167 § 1 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i nierozpoznanie wniosków dowodowych obrońcy zawartych w piśmie z dnia 28 kwietnia 2015 roku;

d) art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i sporządzeni uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób niezupełny w szczególności poprze zaniechanie wyjaśnienie przyczyn oddalenia wniosków dowodowych obrońcy;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 4 § 1 k.k. poprze jego niewłaściwe zastosowanie i zastosowanie wobec skazanego ustawy obowiązującej w czasie popełniania czynu, w sytuacji gdy ustawa obowiązująca czasie orzekania jest względniejsza dla sprawcy,

a w konsekwencji:

3. rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary oraz środka karnego, w szczególności poprzez zaniechanie orzeczenia wobec oskarżonego kary wolnościowej -grzywny.

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie kary i środków karnych i orzeczenie:

- na podstawie art. 37a k.k. w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. kary grzywny wysokości 100 stawek dziennych po 50 zł każda;

- na podstawie art. 39 pkt 7 k.k. w zw. z art. 43a § 2 k.k. środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego w wysokości 10.000 zł.;

- art. 39 pkt 3 w z w. z art. 42 § 3 k.k. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów dożywotnio.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 9 września 2016 roku:

Prokurator popierał apelację Prokuratora Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim i wnioski w niej zawarte, co do apelacji obrońcy oskarżonego wnosił o jej nieuwzględnienie.

Obrońca oskarżonego co do apelacji prokuratora to pozostawił ją do uznania Sądu, popierał własną apelację i wnioski w niej zawarte, wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Z ostrożności procesowej podnosił rażącą niewspółmierność orzeczonej kary. Ewentualnie wnosił o rozważnie przez Sąd wznowienia przewodu sądowego i odroczenia rozprawy w dniu dzisiejszym, w celu umożliwienia oskarżonemu stawienia się na rozprawie apelacyjnej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacje obrońcy oskarżonego jak i Prokuratora Rejonowego są zasadne w takim stopniu, że w wyniku ich wniesienia powstały podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy ograniczy się jedynie do wskazania uchybień, które spowodowały uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przechodząc do rozważań szczegółowych podnieść należy, że rację ma obrońca oskarżonego, iż doszło do naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj. art. 117 § 1 i 2 k.pk. w zw. z art. 374 § 1 k.p.k. Nie ulega wątpliwości, iż pomimo kilku terminów rozpraw, oskarżony mimo otrzymanych zawiadomień o terminie, nie stawiał się na nie, usprawiedliwiając jednak swoją nieobecność.

Jest oczywistym, że oskarżony zgodnie z art. 374 § 1 kpk w jego brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r. miał prawo uczestniczyć w rozprawie głównej na wszystkich jej terminach, w których jego udział nie został uznany za obowiązkowy przez przewodniczącego lub sąd. Jak wynika z akt sprawy na rozprawie 13 stycznia 2016 roku nie stawił się oskarżony R. T., ale jak zauważył sam Sąd Rejonowy i odnotował w protokole, „brak wiadomości o doręczeniu zawiadomienia”. Pomimo tego Sąd Rejonowy (k 206) na podstawie art. 374 § 1 kpk w brzmieniu po nowelizacji 1 lipca 2015 roku rozpoznał sprawę pod nieobecność oskarżonego R. T., uzasadniając, iż jego obecność nie jest obowiązkowa a na sprawę stawił się jego obrońca. Co do zasady zgodnie z art. 117 § 2 kpk czynności, a więc i rozprawy, nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona. Zgodnie z art. 117 § 1 kpk, uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie, miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Sąd meriti pomimo braku wiadomości o doręczeniu oskarżonemu zawiadomienia na termin rozprawy w dniu 13 stycznia 2016 roku (k 206) rozpoznał sprawę pod jego nieobecność. Sąd Rejonowy nie dysponował dowodem powiadomienia oskarżonego, co oznaczało, że zgodnie z art. 117 § 2 kpk powinien się był powstrzymać przed kontynuowaniem rozprawy w dniu 13 stycznia 2016 r. i ją odroczyć na kolejny termin, o którym powinien powiadomić oskarżonego. Zdecydował się jednak na rozpoznanie sprawy i zamknął przewód sądowy, po czym wydał wyrok. Tym samym oskarżony został pozbawiony możliwości osobistego realizowania przysługującego mu prawa do obrony, obrony materialnej (art. 6 kpk). Bez znaczenia jest tutaj okoliczność, iż oskarżony nie uczestniczył we wcześniejszych rozprawach, ale wtedy był o ich terminach powiadomiony w sposób prawidłowy. Utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy w takiej sytuacji byłoby zatem niedopuszczalne z uwagi na obrazę przepisów postępowania. Wskazać bowiem należy, iż uchybieniem bezwzględnym jest prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego pomimo braku poświadczenia odbioru wezwania chyba, że oskarżony potwierdzi przez osobiste stawiennictwo lub w inny sposób np. korespondencyjnie lub za pośrednictwem swojego obrońcy, że został zawiadomiony w prawidłowy sposób o terminie rozprawy. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie miała jednak miejsca, a oskarżony nie wiedział o terminie rozprawy, co obligowało Sąd meriti do przyjęcia, że brak poświadczenia doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy stanowi przeszkodę do rozpoznania sprawy pod jego nieobecność. Zatem w pełnej rozciągłości należy się zgodzić z zarzutem skarżącego, iż Sąd nie mógł prowadzić rozprawy pod nieobecność oskarżonego w sytuacji, gdy nie dysponował informacją czy R. T. był zawiadomiony o terminie rozprawy głównej w dniu 13 stycznia 2016 roku.

Zgodzić się należy także z kolejnym zarzutem obrońcy oskarżonego zawartym w apelacji, a dotyczącym naruszenia przepisów postępowania, art. 170 § 1 pkt. 5 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i oddalenie wniosków dowodowych obrońcy. Jak wynika z analizy protokołu rozprawy z dnia 13 stycznia 2016 roku (k 206) obrońca R. T. wnosił o wezwanie na kolejny termin rozprawy biegłych lekarzy psychiatrów celem wydania opinii uzupełniającej. Jednocześnie obrońca oskarżonego zadeklarował, iż tezę dowodową przedstawi pisemnie w ciągu siedmiu dni. Sąd winien zatem zakreślić obronie termin do sformułowania pytań do biegłych lekarzy. Dla przypomnienia w niniejszej sprawie biegli stwierdzili u oskarżonego zakłócenia psychiczne w postaci szkodliwego używania alkoholu i zaburzenia osobowości. Wskazali, iż w czasie popełnienia zarzucanego mu czyny miał ograniczona zdolność rozpoznania znaczenia swego czynu i pokierowania swoim postepowanie jedynie ze względu na stan upojenia alkoholowego prostego. Nie wspomnieli natomiast o okoliczności, iż tego dnia oskarżony zażywał leki antydepresyjne, co wynika z jego wyjaśnień złożonych w toku postępowania przygotowawczego. Sąd Rejonowy na podstawie art. 170 § 1 pkt. 5 kpk oddalił wniosek obrońcy o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłych lekarzy psychiatrów, uzasadniając swoją decyzje jedynie stwierdzeniem, iż zmierza on w oczywisty sposób do przedłużenia postępowania. Nie odniósł się do tej kwestii w treści uzasadnienia wyroku. Podkreślić należy, iż uzasadnienie oddalenia wniosków dowodowych złożonych przez stronę, nie może ograniczać się wyłącznie do przytoczenia zwrotu ustawowego, że „zmierzają w sposób oczywisty do przedłużenia postępowania w sprawie”, a winno zawierać uzasadnienie dlaczego Sąd doszedł do takiego przekonania. Tym bardziej, że obrońca oskarżonego wnosił o wyznaczenie mu 7-dniowego terminu do wystosowania szczegółowej tezy dowodowej, a wątpliwości w kwestii spożywania alkoholu i zażywania przez oskarżonego leków podnosił już w postępowaniu przygotowawczym. Tym bardziej, iż do kwestii tej nie odnieśli się biegli w swojej opinii, a nowe okoliczności w tej kwestii mogą wynikać z treści zeznań świadka A. T. na okoliczności wskazane w piśmie z dnia 29 września 2014 roku (k 137).

Niewątpliwie zgodzić należy się także z obrońcą oskarżonego w kwestii, że sąd meriti dopuścił się obrazy przepisów prawa procesowego, tj. art. 167 kpk. W piśmie z dnia 28 kwietnia 2015 roku , które do sądu zostało przekazane w dniu 5 maja 2015 roku, a więc jeszcze przed wyznaczeniem terminu rozprawy, obrońca oskarżonego wniósł o przesłuchanie świadka A. T. na okoliczność zachowywania się R. T. przed jak i po zdarzeniu, a także o załączenie oryginałów świadectwa wzorcowania oraz udzielenia wskazanych w piśmie informacji przez Komendanta Komendy Powiatowej Policji w K., co do urządzenia jakim dokonywany był pomiar. Sąd pominął dowody z powyższego pisma i nie uzasadnił swojego stanowisko w tym przedmiocie. W aktach sprawy brak jakiejkolwiek adnotacji, że Sąd dokonał analizy tegoż wniosku.

Prawo do składania wniosków dowodowych jest wyrazem realizacji prawa oskarżonego do obrony, zagwarantowanym w postępowaniu karnym. Obowiązkiem Sądu jest zatem wnikliwe i rzetelne rozważenie potrzeby przeprowadzenia dowodów skazanych przez stronę. Dopiero bowiem wszechstronna ocena wszystkich dowodów i wynikających z nich okoliczności, może prowadzić do wykrycia prawdy i poczynienia prawidłowych w tym zakresie ustaleń. Sąd musi zawsze wypowiedzieć się w kwestii wniosku dowodowego złożonego w sprawie, natomiast w niniejszym postępowania wskazane wnioski dowodowe zostały przez Sąd meriti „przemilczane”.

Co do zarzutu Prokuratora Rejonowego stwierdzić należy, że faktycznie doszło do obrazy prawa materialnego, a mianowicie w zaskarżonym wyroku, Sąd meriti na podstawie art. 63 §2 kk na poczet orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 21 września 2014 roku, w sytuacji gdy w chwili popełnienia przedmiotowego przestępstwa R. T. nie posiadał już prawa jazdy. Okoliczność ta jednak jak wynika z treści uzasadnienia wyroku została przez Sąd meriti zauważona, zatem nie ma potrzeby jej szczegółowo analizować mając na uwadze, iż sprawa zostanie ponownie rozpoznana.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącą obrazą przepisów prawa procesowego. Suma tych nieprawidłowości powoduje, że zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Odnośnie pozostałych zarzutów wynikających ze skargi apelacyjnej obrońcy oskarżonego dotyczących naruszenia prawa materialnego a mianowicie art. 4 § 1 kk oraz co do rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec R. T. kary i środka karnego, wskazać należy, iż ustosunkowanie do tychże zarzutów jest przedwczesne mając na uwadze fakt ponownego rozpoznania sprawy. Zauważyć jedynie należy, iż co do okoliczności podnoszonych przez obronę, która ustawa jest względniejsza dla oskarżonego decyduje analiza całokształtu okoliczności sprawy.

Dlatego też powyższe rozważania Sądu odwoławczego ograniczone zostały do przedstawienia tylko tych uchybień, które legły u podstaw uchylenia wyroku i przekazana sprawy do ponownego rozpoznania. Jednocześnie należy wyraźnie podkreślić, iż Sąd Okręgowy nie wyraża w przedmiotowym uzasadnieniu swego stanowiska w sprawie. Rozpoznając sprawę ponownie, Sąd Rejonowy winien przeprowadzić postępowanie dowodowe w sposób pozwalający na wyeliminowaniu wszystkich dostrzeżonych uchybień, w tym przede wszystkim zagwarantować oskarżonemu prawa do realizowania przysługującego mu prawa do obrony.

Z tych wszystkich względów, nie przesądzając rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.

SSA w SO Stanisław Tomasik