Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy
w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Wiktor Piber

Sędziowie:SO Anna Gałas (spr.)

SO Paweł Kieta

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2016 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: M. P.

przy uczestnictwie: 1. Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) spółka jawna M. P., M. W. (1) w likwidacji z siedzibą w W., 2. M. W. (1)

o ustanowienie likwidatora

na skutek apelacji uczestnika M. W. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 12 kwietnia 2016 r. sygn. akt Wa. XIII Ns-Rej.KRS (...) postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od M. W. (1) na rzecz M. P. 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Anna Gałas SSO Wiktor PiberSSO Paweł Kieta

Sygn. akt XXIII Ga 875/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w sprawie z wniosku M. P. (dalej: wnioskodawca) przy uczestnictwie Przedsiębiorstwa Handlowo - Usługowego (...) spółki jawnej M. P. M. W. (1) w W. w likwidacji (dalej: spółka) i M. W. (1) (dalej łącznie: uczestnicy) odwołał dotychczasowego likwidatora M. W. (1) (pkt 1), ustanowił likwidatorem spółki (...) (pkt 2) oraz pobrał od M. W. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie 10.900,49 zł tytułem pozostałej części kosztów opinii biegłego (pkt 3).

Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawca wniósł o odwołanie M. W. (1) z funkcji likwidatora spółki oraz ustanowienie nowego likwidatora dla spółki, wskazując, że likwidator prowadzi likwidację w sposób nieprawidłowy i nieudolny, a wręcz celowo działa na szkodę spółki i jej wierzycieli.

Stan faktyczny został ustalony m.in. w oparciu o opinię biegłego, której Sąd Rejonowy nadał walor wiarygodności.

Sąd Rejonowy zważył, że wniosek był zasadny i zasługiwał na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca w sposób wystarczający dowiódł, że działania M. W. (1) nie czyniły zadość ustawowym wymogom nałożonym na likwidatora (art. 77 § 1 k.s.h.). W ocenie Sądu Rejonowego działania obecnego likwidatora spółki wypełniały przesłankę istnienia ważnych powodów jego odwołania oraz ustanowienia w jego miejsce nowego likwidatora. Jak bowiem wynika z ustaleń faktycznych poczynania M. W. (1) wskazują, że dopuszcza się on działań mogących niekorzystnie wpłynąć na interesy likwidowanej spółki. Przejawem powyższego w ocenie Sądu Rejonowego są przedłożone przez wnioskodawcę wydruki z rachunku bankowego spółki wskazujące, że część środków pieniężnych likwidowanego podmiotu została przelana na konto Spółki PHU (...) sp. z o.o., której wspólnikami są żona i córka likwidatora (do marca 2012 r. wspólnikiem tejże spółki był również likwidator). Zastrzeżenia Sądu Rejonowego budziła również niejasna i pozbawiona racjonalności polityka personalna likwidowanej spółki, a także brak działań ukierunkowanych na upłynnianie majątku spółki (np. likwidator nie wyprzedawał samochodów należących do spółki). Sąd Rejonowy wskazał, że istniały problemy ze stwierdzeniem prawidłowości sporządzenia sprawozdania za 2010 r., jednakże z pewnością wystąpiły w nim nieprawidłowości (m.in. w zakresie należności publiczno-prawnych). Przy przedstawionej dokumentacji, która w większości nie była ostatecznie zaksięgowana i uwzględnia zapisy w buforze - przed zaksięgowaniem - w związku z czym nie jest w pełni wiarygodna i mogą wystąpić różnice po ostatecznym zaksięgowaniu dokumentacji - brak zamkniętych miesięcy. Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego za rok 2011 jednostka nie dochowała należytej staranności w szczególności w zakresie braku polityki rachunkowości oraz przy wyjaśnieniu błędów lat poprzednich.

W zakresie nieprawidłowości biegły w swej opinii wskazał na brak polityki rachunkowości będącej podstawą ewidencji księgowej, brak wiarygodnej dokumentacji księgowej, na podstawie której możliwe byłoby zweryfikowanie poprawności sporządzenia sprawozdania finansowego za 2010 r., niewyjaśnienie niezgodności w zakresie obrotów na koncie kasa i rachunek bankowy (dotyczy 2010) i rozliczenie powyższego jako błędy lat poprzednich. Ponadto likwidator nie dokonywał sprzedaży samochodu N. (...), z którego korzystał w celach prywatnych. Firmowe samochody nie zostały sprzedane i były używane przez PHU (...) sp. z o.o. do transportu towarów tej firmy. Ponadto spółka ponosiła rażąco wysokie rachunki z tytułu wywozu nieczystości przez (...) w W. i usługi księgowe i informatyczne. Likwidator nie rozwiązał umowy z operatorem telekomunikacyjnym, a z numerów zarejestrowanych na spółkę korzystali pracownicy PHU (...) sp. z o.o. Likwidator nie upłynniał majątku spółki. W grudniu 2010 r. i marcu 2011 r. rozwiązano umowy o pracę z pracownikami spółki, jednakże od marca 2011 r. likwidator zaczął ponownie zatrudniać część tych pracowników. Osoby pobierające wynagrodzenie od spółki świadczyły pracę na rzecz PHU (...) sp. z o.o. Największy udział w rozchodach z rachunku bankowego spółki miały wydatki na wynagrodzenie likwidatora. Wątpliwości Sądu Rejonowego budziły także transakcje przeksięgowań z konta spółki w likwidacji na konto spółki (...) sp. z o.o. (łączy je osoba likwidatora) tytułem zwrotu kwot omyłkowo wpłaconych na konto spółki przez kontrahentów (...) sp. z o.o.

W oparciu o wskazane dokumenty oraz opinię biegłego, w prowadzonej od stycznia 2011 r. likwidacji Sąd Rejonowy stwierdził nieprawidłowości i nadmierne jej przedłużanie. Działania i zaniechania likwidatora wypełniają przesłanki określona w art. 73 § 1 k.s.h. wobec czego Sąd Rejonowy postanowił odwołać M. W. (1) z funkcji likwidatora spółki W związku z odwołaniem dotychczasowego likwidatora i zgodnie z wnioskiem pełnomocnika wnioskodawcy na podstawie art. 71 § 1 k.s.h. likwidatorem ustanowiono P. K..

O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł M. W. (1). Uczestnik zaskarżył powyższe postanowienie w całości i zaskarżonemu postanowieniu zrzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, nie zaś w granicach swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że zaistniały ważne powody stanowiące podstawę do odwołania M. W. (1) w funkcji likwidatora podczas gdy M. W. (1) nie mógł wcześniej zakończyć procesu likwidacji spółki - dopiero w lipcu 2015r. odbyła się ostatnia i ostateczna kontrola Urzędu Skarbowego, która poprzedzała zwrot podatku VAT, była to ostatnia i konieczna okoliczność przed podziałem majątku pomiędzy wspólników i złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców,

2.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 355 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i orzekanie w przedmiocie odwołania likwidatora podczas gdy przed wydaniem orzeczenia likwidator zakończył proces likwidacji i w dniu 22 grudnia 2015r. złożył wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców zatem Sąd meriti powinien oddalił wniosek o odwołanie likwidatora i umorzyć postępowanie w sprawie jako bezprzedmiotowe,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 73 k.s.h. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że pojawiły się ważne powody aby odwołać likwidatora M. W. (1) podczas gdy:

a) nie ma podstaw do uznania, że pojawiły się ważne powody do odwołania M. W. (1) ponieważ specyfika działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę uniemożliwiała wcześniejsze zakończenie działalności, ponadto dopiero w lipcu 2015r. odbyła się ostatnia i ostateczna kontrola Urzędu Skarbowego, która poprzedzała zwrot podatku VAT, była to ostatnia i konieczna okoliczność przed podziałem majątku pomiędzy wspólników i złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców,

b) z dniem zaskarżenia orzeczenia referendarza sądowego sygn. akt Wa XIII NsRejKRS (...) z dnia 29 października 2015 r. ww. orzeczenie straciło moc, przed wydaniem ww. orzeczenia likwidator M. W. (1) zakończył likwidację spółki, w dniu 22 grudnia 2015 r. złożył wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców i załączył do wniosku wszystkie prawem przewidziane dokumenty, zatem orzekanie w sprawie odwołania likwidatora stało się bezprzedmiotowe.

Uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia, oddalenie wniosku o odwołanie likwidatora i obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania w całości.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na podstawie art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. od uczestnika M. W. na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, który to Sąd Okręgowy akceptuje i uznaje za własny. Na aprobatę zasługuje również ocena prawna dokonana przez sąd pierwszej instancji.

Nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie do niniejszego postępowania nieprocesowego. Podkreślić należy, że swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, zaś granice swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego wyznaczają wymagania prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz reguły logicznego rozumowania. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie przekroczył granic swobody sędziowskiej przy ocenie dowodów. Samo przekonanie apelującego o innej wadze dowodów i ich odmiennej ocenie niż przyjął sąd nie jest wystarczające dla zakwestionowania granic swobody w omawianym zakresie. W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego zarzuty dotyczące naruszenia ww. artykułu uznać należy za zarzuty stricte polemiczne. W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne i ich prawna ocena dokonane przez Sąd Rejonowy w przedmiocie zaistnienia na gruncie niniejszej sprawy przesłanek z art. 73 § 1 k.s.h., uzasadniających odwołanie z funkcji likwidatora spółki (...) zasługują na akceptację.

Apelujący w treści oraz w uzasadnieniu zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie odniósł się konkretnie do dowodów przeprowadzonych przez sąd pierwszej instancji, zwalczając tym samym ich ocenę dokonaną przez sąd pierwszej instancji, nie punktował z jakich przyczyn ocena ta nie spełnia norm narzuconych przez ww. przepis prawa, a jedynie polemizował z oceną dowodów, wskazując de facto na dwie okoliczności, które miałyby usprawiedliwić proces likwidacji – co znamienne okoliczności, które nie były dowodzone ani nie zostały wyjaśnione – po pierwsze konieczność „oczekiwania” na zakończenie kontroli skarbowej oraz po drugie oczekiwanie na zakończenie procesu wytoczonego przeciwko byłemu wspólnikowi i jego rodzinie o odszkodowanie na rzecz spółki za wyrządzone jej szkody. Sąd Rejonowy wskazał szereg nieprawidłowości w działaniach likwidatora, w tym przede wszystkim długotrwałość likwidacji, przy jednoczesnym wysokim wynagrodzeniu pobieranym przez likwidatora (10.000,00 zł miesięcznie), brak sprzedaży samochodu, ponoszenie przez spółkę wysokich rachunków w przypadku zakończenia działalności, niejasne przepływy pieniężne pomiędzy spółką a PHU (...) sp. z o.o., nielogiczną politykę kadrową prowadzoną przez likwidatora, co najmniej niestarannie prowadzone dokumenty finansowe spółki czy też inne zastrzeżenia do pracy likwidatora przedstawione w uzasadnieniu w oparciu o dokumenty w aktach rejestrowych oraz dowód z opinii biegłego. Proste zaprzeczenie w sposób gołosłowny ww. okoliczności w żadnym razie nie mogło podważyć ustaleń i obalić rozważań Sądu Rejonowego w przedmiocie zaistnienia ważnych powodów do odwołania likwidatora, o których stanowi treść art. 73 § 1 k.s.h. Ponadto wskazać należy, że co najmniej wątpliwe są argumenty apelującego o „omyłkowym” dokonywaniu przelewów kontrahentów PHU (...) sp. z o.o. na rzecz spółki czy też podobnych omyłek banku. Podobnie niejasne są twierdzenia uczestnika odnośnie do zatrudniania na zlecenie pracowników, którzy mieliby wykonywać czynności niezbędne do prowadzenia likwidacji. Uczestnik zaprzecza, aby osoby te wykonywały czynności na rzecz PHU (...) sp. z o.o. ale już dowodów na okoliczność konkretnych zakresów czynności wykonywanych przez tych pracowników uczestnik nie zgłaszał.

W ocenie apelującego Sąd Rejonowy błędnie ocenił, że zaistniały ważne powody stanowiące podstawy do odwołania M. W. (1) z funkcji likwidatora, bowiem likwidator nie mógł zakończyć procesu likwidacji z uwagi na fakt, że dopiero w lipcu 2015 r. odbyła się ostatnia i ostateczna kontrola Urzędu Skarbowego, która poprzedziła zwrot podatku VAT i była to ostatnia i konieczna okoliczność przed podziałem majątku pomiędzy wspólników i złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców.

Zaprezentowane stanowisko apelującego nie podważa trafności oceny Sądu Rejonowego. Apelujący w żaden sposób nie wyjaśnia powodów długotrwałej, wieloletniej likwidacji, gdy działalność likwidatora co do zasady winna zmierzać do jak najszybszego zakończenia bytu spółki. Nie można stracić z pola widzenia, na co słusznie też zwrócił uwagę wnioskodawca, że likwidator w żadnym razie nie wyjaśnił przyczyn, dla których pomimo zakończenia działalności operacyjnej spółki w 2011 r., czynności w spółce likwidatora były wykonywane do 2015 r. i jeszcze dalej, a kontrola prawidłowości rozliczeń podatkowych nastąpiła dopiero w 2015 r. W swoim piśmie z dnia 22 czerwca 2015 r. (k. 1029) likwidator wskazał jedynie enigmatycznie, że oczekuje na zwrot nadpłaconego podatku VAT z Urzędu Skarbowego, który może nastąpić po odpowiedniej kontroli skarbowej, której termin nie jest znany likwidatorowi. Innymi słowy, ww. argument, na który powołuje się apelujący nie mógł się okazać skuteczny, bowiem nie został w żadnym razie oparty na dowodzie zawnioskowanym i przeprowadzonym w sprawie. Również nie mógł zasługiwać na uwzględnienie argument, że sąd pierwszej instancji nie wziął pod uwagę, że likwidator w 2015 r. oczekiwał na zakończenia sprawy z powództwa przeciwko byłemu wspólnikowi i jego rodzinie o odszkodowanie na rzecz spółki za wyrządzone jej szkody. Sama okoliczność wniesienia pozwu, w szczególności, że powództwo zostało prawomocnie oddalone, nie może uzasadniać zasadności oczekiwania z zakończeniem czynności likwidacyjnych przez tak długi okres czasu. Likwidator nie udowodnił, że roszczenie to miało jakiekolwiek podstawy faktyczne. Powzięcie przeciwnego wniosku prowadziłoby do sanowania sytuacji, w których likwidatorzy mogliby w obliczu prawa niezasadnie przedłużać proces likwidacji spółki, wytaczając zupełnie niezasadne powództwa przeciwko wspólnikom spółki o odszkodowanie na rzecz spółki za domniemane wyrządzone jej szkody, w celu chociażby wydłużenia okresu likwidacji i pobierania wynagrodzenia.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 73 k.s.h. Jak wynika z przepisu art. 73 § 1 k.s.h. podstawą do odwołania likwidatora są powody, które muszą być ważne. Ważnymi powodami mogą być przede wszystkim te, które wiążą się z toczącym się postępowaniem likwidacyjnym. Można więc przyjąć, że powodami takimi są: podjęcie działalności konkurencyjnej przez likwidatora, działanie nielojalne wobec spółki oraz pozostałych wspólników, utrata zdolności do czynności prawnych, utrata określonych kwalifikacji, sprzeniewierzenie się funkcji likwidatora, popełnienie przestępstwa gospodarczego, narażenie spółki na szkodę, działanie niezgodne z celem likwidacji, podział majątku in natura, gdy wymagane jest upłynnienie majątku, rozpoczęcie nowych interesów, które nie są związane z zakończeniem bytu spółki. Obowiązek wykazania zaistnienia tych ważnych powodów spoczął na wnioskodawcy. Nie można również zapominać, że likwidację przeprowadza się po to, aby zakończyć działalność danej spółki, czyli aby spieniężyć majątek oraz zakończyć bieżące sprawy spółki, mając na uwadze funkcję ochronną wobec spółki w likwidacji i jej majątku, a także interesy wierzycieli oraz wspólników. Likwidatorowi przypada szczególna funkcja w trakcie tego procesu, gdyż jest on jedyną osobą działającą w imieniu spółki w likwidacji. Apelujący w żadnym razie nie wykazał z jakich powodów specyfika działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę uniemożliwiała wcześniejsze zakończenie działalności spółki. Nie bez znaczenia jest również to, że w trakcie tej długotrwałej likwidacji największy udział w rozchodach z rachunku spółki miały wydatki na wynagrodzenie likwidatora. Apelujący nie zdołał obalić ustaleń odnośnie nieprawidłowości jego działań jako likwidatora. Nie zostało również wykazane, z jakich przyczyn kontrola skarbowa miała miejsce dopiero w 2015 r. i czy nie było to zawinione przez likwidatora. Również okoliczność oczekiwania na zakończenie sprawy przeciwko byłemu wspólnikowi i jego rodzinie o odszkodowanie na rzecz spółki za wyrządzone jej szkody nie uzasadnia tak długiego okresu likwidacji spółki. W świetle całokształtu materiału dowodowego i szeregu nieprawidłowości działań likwidatora przez cały okres postępowania likwidacyjnego nie miało również znaczenia, że sprawozdanie za 2010 r. zostało dokonane w trakcie roku obrachunkowego, w którym aktywnym wspólnikiem spółki był M. P.. Mając na uwadze powyższe rozważania Sądu Okręgowego oraz ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego apelującemu likwidatorowi zarzucić należy co najmniej działanie nielojalne wobec spółki oraz wadliwe wykonywanie funkcji likwidatora.

Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu art. 355 § 1 k.p.c., bowiem go nie stosował i stosować nie powinien. Likwidator co prawda w dniu 22 grudnia 2015 r. złożył wniosek o wykreślenie spółki z KRS (k. 1250) wraz z oświadczeniem o zakończeniu likwidacji spółki (k. 1254). Postępowanie to zostało jednak zawieszone postanowieniem z dnia 24 marca 2016 r. z uwagi na niniejsze postępowanie. Niniejsze postępowanie nie stało się zatem bezprzedmiotowe, bowiem od jego wyniku zależy właśnie postępowanie w przedmiocie wykreślenia spółki z rejestru. Jak słusznie zauważył wnioskodawca, dopóki spółka nie została wykreślona z rejestru i jest w stanie likwidacji, dopóty postepowanie w przedmiocie odwołania likwidatora zachowuje swój przedmiot, bowiem istnienie likwidatora w spółce w likwidacji jest obligatoryjne. Dokonywanie czynności likwidacyjnych, w tym sporządzenia oświadczenia o zakończeniu likwidacji spółki, należy od likwidatora, co do którego nie zachodzą ważne powody do odwołania, bowiem rzutują one na prawidłowość i rzetelność podjętych działań. Nie można również zapominać, że w pkt 2 zaskarżonego postanowienia w spółce został ustanowiony nowy likwidator P. K..

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. stosownie do wyniku tego postępowania i obciążono nimi M. W. (1). Na zasądzone koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawcy, którego wysokość została ustalona na podstawie § 8 ust. 1 pkt 3) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSO Anna Gałas SSO Wiktor Piber SSO Paweł Kieta