Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 lutego 2012 r. sygn. akt V U 1263/11

z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje E. B. emeryturę od dnia 1 października 2011r.

Sygnatura akt: III AUa 591/12

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 25 października 2012 r.

Wyrokiem z dnia 22 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie E. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 16 listopada 2011 r., którą organ rentowy odmówił ubezpieczonej emerytury w wieku obniżonym, wobec nieudowodnienia przez nią 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a jedynie 14 lat 8 miesięcy i 8 dni takiej pracy.

Ustalił Sąd Okręgowy, że wnioskodawczyni E. B. ur. (...) w okresie od 10 października 1975 r. do 10 marca 2000 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. (...), Zakładzie w O.. W tym miejscu, uprzedzając zarzuty zgłoszone w apelacji, należy wyjaśnić ewidentne omyłki pisarskie Sądu, albowiem w istocie wnioskodawczyni jest urodzona (...), a zatrudnienie (zgodnie z danymi ze świadectwa pracy) podjęła w dniu 10 marca 1975 r. Od pracodawcy w dniu 10 marca 2000 r. wnioskodawczyni uzyskała świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wypisano, że E. B. była zatrudniona od 10 marca 1975 r. do 10 marca 2000 r. i w tym okresie od 1 czerwca 1976 r. do 1 października 1979 r. oraz od 30 maja 1983 r. do 15 czerwca 1995 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach na stanowisku prasowaczki, ujętą w wykazie A, dział VII, poz. 8, pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MPChiL nr 4). Sąd ustalił także, że wnioskodawczyni w dniu 1 sierpnia 1975 r. zatrudniona była na stanowisku składaczki (angaż), a z dniem 1 czerwca 1976 r. zostały jej powierzone obowiązki prasowaczki (angaż). Wniosek o emeryturę E. B. złożyła w dniu 8 lipca 2011 r. Jej ogólny staż pracy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 26 lat 2 miesiące i 27 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach 14 lat 8 miesięcy i 8 dni.

W tak ustalonym stanie faktycznym w oparciu o: akta emerytalne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zeznania świadka W. M. i częściowo zeznania świadków D. W. i G. Ł. oraz zeznania wnioskodawczyni, Sąd pierwszej instancji rozważył, że odwołanie wnioskodawczyni, w którym domagała się zmiany decyzji ZUS i przyznania jej emerytury, gdyż – jak twierdziła – pracę na stanowisku prasowaczki rozpoczęła już od 1 lipca 1975 r. - nie zasługuje na uwzględnienie. W motywach rozstrzygnięcia Sąd zacytował treść art. 184 w związku z art. 27 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) i stwierdził, że spór w niniejszej sprawie dotyczył tego czy praca wnioskodawczyni w okresie od 1 lipca 1975 r. do 31 maja 1976 r. była zatrudnieniem w szczególnych warunkach. Dokonując w tym zakresie ustaleń Sąd dał wiarę zeznaniom D. W., G. Ł. oraz wnioskodawczyni tylko w części dotyczącej takiej pracy na stanowisku prasowaczki od 1 czerwca 1976 r., odmówił natomiast ich wiarygodności co do wykonywania pracy prasowaczki od początku zatrudnienia w (...) S.A. podkreślając, że dopiero angaż z dnia 1 czerwca 1976 r. przenosił ubezpieczoną ze stanowiska „składaczki” na stanowisko prasowaczki. Pokreślił Sąd, że z treścią dokumentów korelują zeznania W. M., współpracownicy ubezpieczonej, która zeznała, że przed otrzymaniem angażu na stanowisko prasowaczki, kobiety pracowały przy składaniu koszul, odbywały szkolenie w zakresie obsługi maszyn prasujących i dopiero po tym rozpoczęły pracę jako prasowaczki w pełnym wymiarze czasu pracy na tym stanowisku. W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw, by uznać, że wnioskodawczyni w okresie od 1 lipca 1975 r. do 31 maja 1976 r. na stanowisku składaczki wykonywała pracę prasowaczki. Przyuczając się do pracy prasowaczki miała co prawda styczność z maszynami prasującymi, jednakże nie była to praca w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Skoro zatem ubezpieczona nie świadczyła pracy w warunkach szczególnych co najmniej przez 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to nie może nabyć prawa do emerytury w oparciu o powołane przepisy w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.). Z tych względów na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył imieniem wnioskodawczyni pełnomocnik będący jej synem.

Wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania poprzez przyjęcie, że przez co najmniej 15 lat wnioskodawczyni świadczyła pracę w szczególnych warunkach, a tym samym nabyła prawo do emerytury w wieku obniżonym, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach.

W obszernym uzasadnieniu w pierwszym rzędzie zarzucił naruszenie przez Sąd pierwszej instancji prawa procesowego, art. 233 §1 kpc, gdyż ocena zebranego materiału dowodowego w sprawie została dokonana przez Sąd dowolnie, a nie swobodnie. Sąd bezwarunkowo przyjął za prawdziwe świadectwo pracy i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz znajdujące się w aktach osobowych angaże, nie uwzględniając, iż – jak wynikało to z twierdzeń wnioskodawczyni – angaże wielokrotnie nie odzwierciedlały faktycznego stanu rzeczy. Zwrócił przy tym uwagę na pierwszy angaż wnioskodawczyni na stanowisko „szwaczki” w sytuacji, gdy nigdy takiej pracy nie wykonywała, co więcej nawet nie miała ukończonej szkoły odzieżowej. Przyjęta została na to stanowisko, bo było jedynym dostępnym wówczas etatem w (...), ale powierzono jej zupełnie inny zakres obowiązków, gdyż od pierwszego dnia pracowała w prasowalni i zaledwie po początkowym, kilkumiesięcznym okresie, praca na stanowisku prasowaczki była w pełnym wymiarze czasu pracy. Zwrócił apelujący uwagę na utrwalony w orzecznictwie pogląd co do tego, że nie nazwa stanowiska (tu: składaczka, prasowaczka) ma istotne znaczenie dla oceny, czy praca była wykonywana w warunkach szczególnych, ale faktycznie wykonywane czynności i powierzona pracownikowi praca. Dodał przy tym, że poza zawnioskowanymi świadkami – osobami, które wspólnie z ubezpieczoną rozpoczynały pracę w zakładzie w latach 70-tych, z uwagi na znaczny upływ czasu ma ona ograniczone możliwości wskazać inne osoby mogące potwierdzić charakter wykonywanej przez nią pracy. Podniosła apelująca, że nie kwestionowała wcześniej wskazanego w świadectwie pracy okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, gdyż w chwili rozwiązywania stosunku pracy (w 2000 r.) był on wystarczający dla uzyskania świadczenia przedemerytalnego (które nadal pobiera), a tym samym do uzyskania w późniejszym czasie emerytury. Zmiana przepisów w 2004 r. (nieuwzględnianie do czasu pracy w szczególnych warunkach okresów przebywania na zasiłku chorobowym po 15 listopada 1991 r.), o czym dowiedziała się w 2011 r. oraz niemożność wystąpienia o sprostowanie świadectwa pracy wobec nieistnienia pracodawcy, zmusiły ją do dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Z tych względów pełnomocnik uznał apelację za zasadną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek nie wszystkie jej zarzuty są trafne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył tego, czy E. B. ur. (...) spełnia przesłanki przewidziane w powołanych przez Sąd Okręgowy przepisach, od których zależy nabycie przez nią prawa do emerytury w wieku obniżonym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Niesporne w niniejszej sprawie było, że wnioskodawczyni ukończyła 60 rok życia, w dniu 28 października 2011 r. złożyła wniosek o emeryturę i na podstawie dowodów doń dołączonych Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999 r. okresy: składkowe i nieskładkowe wynoszące łącznie 26 lat 2 miesiące i 27 dni oraz pracy w szczególnych warunkach wynoszący 14 lat 8 miesięcy i 8 dni. W istocie spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy praca ubezpieczonej już w okresie od 1 lipca 1975 r. do 31 maja 1976 r. (a więc także na kilka miesięcy przed tym, aniżeli poświadczył to pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach) była pracą wykonywaną na stanowisku prasowaczki, a więc wymienioną w wykazie A, dziale VII, poz. 8, pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 19 z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji odnośnie charakteru zatrudnienia wnioskodawczyni w tym spornym okresie czasu. W ocenie Sądu Apelacyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie był bowiem wystarczający dla dokonania pewnych i jednoznacznych ustaleń, że wbrew treści akt osobowych i świadectwa wystawionego przez pracodawcę wnioskodawczyni zaledwie w cztery miesiące po przyjęciu do pracy (10 marca 1975 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę prasowaczki.

Wobec powyższego zarzuty apelującej odnoszące się do naruszenia art. 233 §1 kpc w tym zakresie nie mogły odnieść zamierzonego skutku. Należało jednak zwrócić uwagę – co zarzuciła skarżąca kończąc wywody apelacji, iż wskazany w świadectwie pracy okres zatrudnienia w szczególnych warunkach w chwili rozwiązania stosunku pracy (2000 r.) był wystarczający dla uzyskania świadczenia przedemerytalnego i aż do 2011 r. pozostawała w przekonaniu, że będzie spełniać warunki do przyznania emerytury. W ocenie Sądu Apelacyjnego jest to zarzut zasadny. Z akt sprawy wynika, że zakład pracy poświadczył E. B. wykonywanie pracy w warunkach szczególnych w okresach: od 1 czerwca 1976 r. do 1 października 1979 r. i od 30 maja 1983 r. do15 czerwca 1995 r., jednocześnie zaświadczenie z dnia 13 marca 2000 r. (k. 10 a.r.) wymienia okresy po dniu 15 listopada 1991 r., w których przebywała ona na zasiłku chorobowym. Na tej podstawie organ rentowy w zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji uznał za udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący na dzień 31 grudnia 1998 r. – 14 lat 8 miesięcy i 8 dni, gdyż z okresów wynikających ze świadectwa wyłączono okresy pobierania przez wnioskodawczynię zasiłku chorobowego w rozmiarze 8 miesięcy i 14 dni. Powyższa okoliczność uszła uwadze Sądowi pierwszej instancji.

Od dnia 1 lipca 2004 r., na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach (Dz. U. 2004 r.121.1264), dokonano nowelizacji art. 32, do którego dodano ust. 1a pkt 1 (punkt 2 skreślono od dnia 1 listopada 2005 r.) wyłączający uwzględnienie w szczególnym stażu ubezpieczeniowym okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Jednak w judykaturze wprowadzenie ust. 1a do art. 32 potraktowano nie jako potwierdzenie prawidłowej praktyki organów rentowych w tym przedmiocie lecz jako przepis, na podstawie którego – dopiero od dnia jego wejścia w życie – nie można uwzględnić okresów faktycznego niewykonywania pracy w szczególnym stażu ubezpieczeniowym. W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. sygn. II UK 313/09 lex 987667 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego wg zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r. Podobnie Sąd Najwyższy stwierdził w wyroku z dnia 13 lipca 2011 r. sygn. I UK 12/11 lex 989126, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 u. e. r. f. u. s. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, wg zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r.

W uzasadnieniu tej tezy Sąd Najwyższy argumentował, że sytuacja osób wymienionych w art. 184, opisywana jako ekspektatywa prawa podmiotowego polega właśnie na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe.

Uwzględniając, że ochrona ekspektatywy może wynikać z jej istoty, lecz także zyskiwać wzmocnienie w prawie stwierdził, że funkcje takiego wzmocnienia spełnił art. 184 ustawy o emeryturach i rentach wobec pozostających w toku stosunków nabywania prawa do emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. W przepisie tym ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny uznał za nieuprawnione działanie organu rentowego polegające na wyłączeniu wnioskodawczyni z udokumentowanego ponad 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach (15 lat 4 miesiące 16 dni), okresu pobierania zasiłku chorobowego. Prowadzi to do wniosku, że wbrew stanowisku organu rentowego, a także Sądu pierwszej instancji E. B. spełnia wszystkie warunki do przyznania jej prawa do emerytury w wieku obniżonym na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (cyt. wyż.).

Mając powyższe na uwadze na zasadzie art. 386 §1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

MZ