Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Roman Dziczek

Sędziowie:SA Ewa Kaniok

SO Mariusz Jabłoński (spr.)

Protokolant:sekretarz sądowy Marta Puszkarska

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W., W. W. i

J. W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 11 marca 2015 r., sygn. akt II C 1110/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz M. W., W. W. oraz J. W. kwoty po 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Mariusz Jabłoński Roman Dziczek Ewa Kaniok

Sygn. akt I ACa 1007/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie I. zasądził od (...) S.A w W. na rzecz M. W. kwotę 120.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 listopada 2011 r. do dnia zapłaty; w punkcie II. zasądził od (...) S.A na rzecz W. W. kwotę 100.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 24 listopada 2011 r. do dnia zapłaty; w punkcie III. zasądził od (...) na rzecz J. W. kwotę 100.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 24 listopada 2011 r. do dnia zapłaty; w punkcie IV. oddalił powództwo w pozostałym zakresie, a w punkcie V. ustalił, że M. W. wygrała w 80%, W. W. wygrała w 66,66 %, J. W. w 66,66% i powinny odpowiednio ponieść 20 %, 33,34% i 33,34% kosztów postępowania związanych z ich udziałem w sprawie, natomiast pozostałe koszty procesu powinien ponieść pozwany, przy czym szczegółowe wyliczenie kosztów pozostawiono referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 10 grudnia 2001 r. w J. na ulicy (...), kierujący pojazdem marki F. o nr rej. (...) T. P., nie zachował należytej ostrożności, stracił panowanie nad pojazdem i uderzył w drzewo. W wyniku wypadku Z. W. doznał licznych obrażeń ciała, które skutkowały śmiercią. Wraz ze zmarłym Z. W. samochodem jechała jego starsza córka - J. W.. Powódka doznała licznych obrażeń głowy oraz złamała nogę, po wypadku podjęła terapię w Centrum (...) – z uwagi na brak efektów, przerwała ją po roku. Dnia 10 października 2011 r. powódki złożyły do (...) S.A. wniosek o likwidację szkody osobowej, wnosząc o wypłatę na rzecz każdej z nich kwoty 100.000 zł tytułem stosownego odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej po śmierci Z. W.; kwot po 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci męża i ojca oraz przyznanie M. W. renty w wysokości 500 zł miesięcznie, a małoletnim po 1.000 zł miesięcznie dla każdej z nich. Pozwany przyjął odpowiedzialność cywilną za skutki przedmiotowego zdarzenia, decyzją z dnia 24 listopada 2011 r. odmówił wypłaty zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej. Wobec ugód zawartych w dniu 28 marca 2013 r. pozwany przyznał powódkom kwoty po 50.000 zł tytułem odszkodowania. Z ugody wyłączono roszczenie rentowe oraz zadośćuczynienie. W dniu zdarzenia Z. W. miał 39 lat, a jego żona 36 lat, ślub wzięli w 1992 r., a ze związku małżeńskiego urodziły się dwie córki: J. oraz W. . Z. W. był elektronikiem, zajmował się handlem - prowadzona działalność pozwalała utrzymać całą rodzinę i stanowiła jedyny dochód. Z. W. chętnie uczestniczył w opiece nad córkami, usypiał je, gotował posiłki, organizował im wolny czas. Małżeństwo Z. W. i M. W. było szczęśliwe i udane. Gdy zachorowała młodsza z córek, Z. W. zawoził córkę i żonę do sanatorium. Święta i wyjazdy rodzina spędzała razem, a ojciec starał się zachęcić dzieci do sportu, którego był pasjonatem. W chwili śmierci Z. W., powódki W. i J. W. miały odpowiednio 2 i 5 lat. Małoletnie nie potrafią odnaleźć się w nowej sytuacji, wspominają ojca, czują ból i osamotnienie po jego stracie, często rozmawiają o nim z matką. J. W. stara się pomagać matce. M. W. po śmierci męża załamała się psychicznie, funkcjonuje z poczuciem straty i tęsknoty. Powódka po wypadku nie korzystała z profesjonalnej pomocy, całą uwagę skupiła na córkach. Powódki utrzymują bliskie kontakty z rodziną zmarłego, która je wspiera. M. W. przejęła na siebie działalność prowadzoną dotychczas wyłącznie przez męża, jednakże wobec trudności zdecydowała o jej zakończeniu. Powódka jest z wykształcenia tkaczką, z uwagi na silną alergię, zaprzestała pracy w zawodzie, zrobiła kurs manikiurzystki. Ze względu na brak klientek, zlikwidowała prowadzoną działalność gospodarczą, jej brat i kolega zmarłego wspierają powódki finansowo i psychicznie . Powódki utrzymują się z renty rodzinnej z ZUS w wysokości 930 zł, zasiłku MOPR w wysokości 602 zł, oraz renty na rzecz małoletnich po 300 zł miesięcznie. Matka pomaga córkom w nauce, organizuje dla nich korepetycje. W. W. uczęszcza od 4. roku życia na zajęcia z języka angielskiego, wcześniej chodziła do szkoły muzycznej. J. W. od pierwszej klasy podstawówki tańczyła w zespole taneczno-teatralnym, obecnie ma silne lęki związane z psami. Po wypadku podjęła terapię w Centrum (...). Młodsza córka nie korzystała z pomocy lekarza psychologa . W związku ze śmiercią Z. W., obniżył się dotychczasowy poziom życia powódek, mieszkają w domu jednorodzinnym o pow. 280 m ². Ze względu na wysokie opłaty związane z utrzymaniem domu, mają trudności z regulowaniem rachunków, spłacają je w ratach, dlatego też część domu wynajęły. Od śmierci Z. W. dom nie przechodził generalnego remontu. Powódka zmuszona była przeznaczyć większość otrzymanych od (...) S.A. pieniędzy tytułem odszkodowania na remont budynku. Dla bezpieczeństwa małoletnich dokonano także naprawy kostki brukowej.

Apelację od orzeczenia Sądu Okręgowego w dniu 2 kwietnia 2015 r. wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powódek kwoty: 120000 zł, 100000 zł i 100000 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz w zakresie kosztów (pkt I, II, III i V wyroku), zarzucając naruszenie art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że krzywda powódki M. W. pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze śmiercią jej męża; art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. oraz art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, że odpowiednią sumą w rozumieniu tego przepisu są kwoty zasądzone przez Sąd I instancji; art. 481 k.c. w zw. z art. 817 § 2 k.c. poprzez błędne uznanie przez Sąd, że dzień wymagalności odsetek ustawowych powinien być określony na 24 listopada 2011 r., podczas gdy całokształt krzywd został ustalony dopiero na podstawie dowodów przeprowadzonych w toku niniejszego postępowania. Skarżący wniósł o zmianę wyroku w części zaskarżonej i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego stanowiące podstawę faktyczną zaskarżonego orzeczenia. Prawidłowe są poczynione ustalenia faktyczne, znajdujące oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. W zestawieniu ze zgromadzonym w aktach sprawy materiałem dowodowym, twierdzenia pozwanego stanowiły jedynie polemikę z dokonaną w zaskarżonym wyroku oceną dowodów bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, doświadczeniem życiowym lub z innych względów naruszała art. 233 § 1 k.p.c. Sąd opiera swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem wymagań dotyczących źródeł dowodzenia oraz zasady bezpośredniości, a ocena dowodów dokonywana jest na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, nie jest wystarczające. Strona skarżąca winna wykazać, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie wystarczającym jest przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do oceny dowodów w sposób wskazany przez skarżącego.

Za zasadny nie sposób uznać zarzut naruszenia art. 361 k.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowo został ustalony adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, za które odpowiedzialność ponosi pozwany, a następstwem tego zdarzenia w sferze psychicznej powódki M. W.. Cechy osobowości powódki dla rozmiaru naruszenia dóbr osobistych mają bowiem znaczenie drugorzędne. Przy dokonywaniu oceny normalności nie jest konieczne bowiem ustalenie, że każdorazowemu zaistnieniu danej przyczyny towarzyszy badany skutek. Nie jest też konieczne stwierdzenie, że jest to skutek typowy, zazwyczaj występujący, a za wystarczające należy uznać stwierdzenie zwiększenia prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Wskazane przez skarżącego cechy, w stanie aktualnym, mogą być wypadkową skutków zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Tym samym niezależnie od cech osobowości oraz konstrukcji psychofizycznej, sytuacja w której znalazła się powódka byłaby trudna, bolesna i wymagająca życiowo dla każdej osoby. Przepis art. 361 § 1 k.c. nie może być rozumiany w tak ograniczający sposób, że wyłącza uznanie za normalne takich następstw działania, wyrządzającego szkodę, które mogą wystąpić tylko u pewnej nieokreślonej grupy osób, a nie u wszystkich ludzi. Dla ustalenia istnienia adekwatnego związku przyczynowego wystarczy ustalenie, że konkretny skutek danego działania lub zaniechania nie jest zjawiskiem tak odosobnionym i tak wyjątkowym, iż nie mieści się w granicach zwykłego powiązania między przyczyną i skutkiem. Jeżeli natomiast konkretne następstwa działania mogą być typowe dla większej bliżej nie określonej liczby osób, trzeba przyjąć, że w tej grupie następstwa takie pozostają w normalnym związku przyczynowym z działaniem stanowiącym przyczynę tych następstw (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 1970 r., sygn. akt I CR 468/70).

Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 233 k.p.c., podniesiony w kontekście wysokości przyznanego zadośćuczynienia. Przyznane kwoty spełniają wymóg odpowiedniości i nie są rażąco wygórowane. Sąd dysponuje bowiem pewną swobodą w ocenie zasadnej wysokości zadośćuczynienia i granic tych Sąd Okręgowy nie przekroczył. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego dnia 18 listopada 2004 r., sygn. akt I CK 219/04, korygowanie przez Sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie. Nie ulega wątpliwości, iż pozwany w apelacji nie wykazał, aby wskazana w orzeczeniu Sądu Okręgowego kwota była rażąco wygórowana. Podkreślano jedynie, iż żadna z powódek nie była w związku ze śmiercią Z. W. hospitalizowana, a młodsza córka nie miała świadomości śmierci ojca z uwagi na wiek. Powódki wprawdzie w dacie wypadku ojca były małoletnie, kwestia ta nie wpływa jednak na ocenę utraty więzi z rodzicem. Nie ulega bowiem wątpliwości, że do jej utraty doszło bezpowrotnie i nie sposób w pełni zrekompensować tej straty w formie materialnej. Trafnie podkreślił Sąd Okręgowy, że więź taka stanowi dobro osobiste w rozumieniu art. 23 k.c. Wskazać należy, że zadośćuczynienie ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc członkom jego rodziny w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej. Ma także zrekompensować krzywdę wynikającą z naruszenia dobra osobistego, którym jest prawo do życia w pełnej rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby. Nie ulega zatem wątpliwości, że powódki wykazały, że odczuwane przez nie cierpienia psychiczne po śmierci męża i ojca były dotkliwe, a także iż łączyły ich z nim silne pozytywne więzi. Jego śmierć skutkowała zachwianiem poczucia bezpieczeństwa zarówno w formie materialnej jak i emocjonalnej. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny nie tylko wymiaru zadośćuczynienia, ale także określenia doznanej przez powódki krzywdy. Dokonana ocena została oparta na realnych podstawach, a kwota zasądzona w orzeczeniu Sądu dąży do naprawienia wyrządzonej wskutek zdarzenia szkody. Sąd podziela argumentację, dotyczącą materialnej podstawy roszczenia. Pogląd o dopuszczalności oparcia roszczenia o zadośćuczynienie o art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c. odnośnie stanów faktycznych zaistniałych przed 2008 r. (art. 446 § 4) jest ugruntowany w orzecznictwie, a kwestia ta została omówiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia i nie wymaga ponownego przywoływania.

W odniesieniu do zarzutów apelacji pozwanego w zakresie naruszenia art. 481 k.c. w zw. z art. 817 § 2 k.c. należy wskazać, iż są one bezzasadne. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w jego zapłacie zależy od okoliczności każdego indywidualnie rozpatrywanego przypadku. W niniejszej sprawie powódki pismem z dnia 10 października 2011 r. wniosły o wypłatę stosownych kwot tytułem odszkodowania oraz zadośćuczynienia po śmierci męża i ojca – Z. W.. W odpowiedzi – w piśmie z dnia 24 listopada 2014 r., pozwany wskazał, iż żądane zadośćuczynienie nie może być przyznane. W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwany w dniu sporządzenia pisma miał pełną możliwość oceny skutków zdarzenia objętego ubezpieczeniem dla powódek, w tym także oceny wymiaru zadośćuczynienia. Wobec ustaleń, iż skutki zdarzenia nastąpiły jeszcze przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy prawidłowo określił początek biegu okresu odsetkowego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację skarżącego jako bezzasadną. O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Sąd mając na uwadze, iż zakresem sprawy objęte były roszczenia trzech powódek, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądził od pozwanego na rzecz każdej z nich kwotę 1800 zł.

Mariusz Jabłoński Roman Dziczek Ewa Kaniok