Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Sędzia SO Marcin Rak (spr.)

Sędzia SO Artur Żymełka

Protokolant Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa R. G. i D. G.

przeciwko R. J. i T. J.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Raciborzu

z dnia 29 lutego 2016 r., sygn. akt I C 22/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej R. J. na rzecz powodów solidarnie kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

3.  nie obciąża pozwanego T. J. kosztami postępowania odwoławczego.

SSO Artur Żymełka SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 829/16

UZASADNIENIE

Powodowie domagali się nakazania pozwanym aby opróżnili i wydali im bliżej określoną nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym. W wskazali, że są współwłaścicielami tej nieruchomości. Pozwana z mężem i dziećmi zasiedliła nieruchomość na podstawie ustnej zgody wyrażonej przez powodów mężowi pozwanej. Mąż pozwanej wyprowadził się jednak z nieruchomości, co skutkowało wypowiedzeniem umowy użyczenia ze skutkiem na koniec marca 2015 roku.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa, a w razie jego uwzględnienia do ustalenia uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymania opróżnienia lokalu wskazanego w pozwie do czasu złożenia przez właściwą Gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Zarzucili, że wystąpienie z powództwem stanowi nadużycie prawa niekorzystające z ochrony, a to zgodnie z art. 5 k.c.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w zakresie żądania wydania nieruchomości; ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego; nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia pozwanym przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego i orzekł o kosztach postępowania obciążając nimi pozwanych.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że powodowie są współwłaścicielami na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, wskazanej w pozwie nieruchomości obejmującej budynek mieszkalny w którym obecnie zamieszkuje pozwana ze swym 16 – letnim synem – również pozwanym w sprawie. Wcześniej w nieruchomości mieszkał mąż pozwanej. Podstawę zajmowania nieruchomości stanowiła umowa użyczenia zawarta z powodami. Umowa ta została pozwanej wypowiedziana przez powodów i obecnie pozwana nie posiada żadnego tytułu prawnego do opisanej nieruchomości.

Pozwana zarabia 1.350 zł miesięcznie. Jest to jej jedyny dochód. Otrzymuje też alimenty na syna w wysokości od 330 zł do 350 zł.

Sąd Rejonowy oddalił wnioski o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków wnioskowanych przez pozwaną uznając, że okoliczności, na jakie pozwani mieliby zeznawać nie były istotne dla rozstrzygnięcia.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy powołał art. 222§1 k.c. jako podstawę prawną żądania.

Ocenił nadto, że w świetle art. 2 ust 1 i 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 150 ze zm. – dalej jako u. o o.l.) pozwani mieli status lokatorów albowiem utracili tytuł prawny do spornego budynku w którym zaspokajali swoje potrzeby mieszkaniowe. W konsekwencji zachodziły podstawy do orzekania o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego na podstawie art. 14 u. o o.l. Ustalając to uprawnienie Sąd Rejonowy miał tu na względzie, że pozwanym nie przysługuje prawo do innego lokalu, ich dochód jest niewielki a pozwany jest niepełnoletni. Jednocześnie na podstawie art. 14 ust 6 u. o o.l. Sąd Rejonowy wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia pozwanym przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutu nadużycia prawa podmiotowego. Wywiódł, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodziły wyjątkowe, szczególne okoliczności pozwalające na zastosowanie art. 5 k.c.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu wskazał art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 105§1 k.p.c. w zw. z art. 108§1 k.p.c. w zw. z art. 109§1 i 2 k.p.c. oraz §13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2015.1801).

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani zarzucając naruszenie:

- art. 233§1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i oddalenie wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków M. J. i R. P.;

- art. 5 k.c. poprzez nierozpoznanie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego przez powodów;

- błędnie ustalenie, że w rozpoznawanej sprawie zachodzą przesłanki do nakazania pozwanym aby opróżnili i opuścili nieruchomość powodów.

Formułując te zarzuty domagali się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa względnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu pozwana akcentowała, że zajmowała nieruchomość od 1988 roku, wraz z mężem dokończyła budowę domu, poczyniła tam szereg nakładów a powodowie wielokrotnie deklarowali, że przeniosą na nią i jej męża własność nieruchomości.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z okoliczności sprawy wynikało – i w istocie nie było kwestionowane, a zatem zgodnie z art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c. nie wymagało dowodzenia – że powodowie będący właścicielami zabudowanej nieruchomości wskazanej w pozwie, udostępnili ją na zasadzie użyczenia M. J. i jego żonie – pozwanej R. J.. M. J. jest bratem powódki, a nieruchomość została oddana w użyczenie na czas zamieszkiwania tam jego rodziny. Po wyprowadzeniu się M. J. z nieruchomości z uwagi na konflikt z pozwaną powodowie wypowiedzieli pozwanej umowę użyczenia ze skutkiem na koniec marca 2015 roku. Pozwana nie wydała nieruchomości powodom i nadal zaspokaja w niej swoje potrzeby mieszkaniowe wraz z 16 – letnim synem, pozwanym T. J.. Jedyny dochód pozwanych to obecnie wynagrodzenie pozwanej w wysokości 1350 zł netto oraz alimenty na pozwanego wynoszące około 350 zł. Pozwani nie mają możliwości zamieszkania w innym lokalu.

Nie zasługiwał zatem na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. Wskazać bowiem trzeba, że wskazane wyżej ustalenia faktyczne, wystarczające dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu, w istocie nie były sporne między stronami. Skarżący formułując omawiany zarzut w istocie kwestionują oddalenie wniosków o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków powołanych na okoliczność poczynionych na nieruchomości nakładów oraz rzekomych zapewnień powodów co do zamiaru przeniesienia własności nieruchomości na pozwaną i jej męża.

Pozwani zarzucają więc Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 217§3 k.p.c.

Także i ten zarzut nie mógł okazać się skuteczny. Zeznania wnioskowanych świadków nie miały bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia.

W ustalonych okolicznościach faktycznych nie budziło bowiem wątpliwości, że podstawą zajmowania nieruchomości przez pozwanych była umowa użyczenia motywowana chęcią zapewnienia troski o nieruchomość i zarazem zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych brata powódki i jego rodziny. W sytuacji gdy brak powódki skonfliktował się z żoną pozwaną w sprawie i wyprowadził się z nieruchomości, cel zawarcia umowy użyczenia ustał, co skutkowało jej rozwiązaniem w trybie art. 715 k.c. Dodatkowo skutek rozwiązania umowy użyczenia potęgowany był jej pisemnym wypowiedzeniem na koniec marca 2015 roku.

Wobec ustania umowy najmu pozwani zobowiązani byli do jej zwrotu zgodnie z art. 718 k.c. a powodom przysługiwało uprawnienie do skutecznego żądania jego wydania, a to na podstawie art. 222§1 k.c.

Dalej, odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 5 k.c. wskazać trzeba, że w orzecznictwie dopuszcza się możliwość oddalenia powództwa windykacyjnego na podstawie tego przepisu. Niemniej jednak stosowanie tejże regulacji jako podstawy wyłączenia możliwości realizacji roszczenia z art. 222§1 k.c. nastąpić może wyjątkowo, w przypadkach szczególnie uzasadnionych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 roku, I ACa 815/12, Lex nr 1515732, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 listopada 2011 roku, I ACa 1065/12, Lex nr 1280317, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 stycznia 2014 roku, I ACa 861/13, Lex nr 1428182, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2011 roku, I CSK 520/10, Lex nr 1129076).

Okolicznością pozwalającą na uznanie tego zarzutu za skuteczny nie mógł być fakt ewentualnego poniesienia nakładów na nieruchomość. Nie świadczył on bowiem o uzyskaniu przez pozwanych prawa do nieruchomości jako takiej. Roszczenia związane z nakładami miały bowiem swoje źródło w odrębnych przepisach, a nawet w razie przysługiwania pozwanym roszczeń z tego tytułu nie stanowiły one podstawy prawa do zatrzymania nieruchomości. Wynikało to wprost z art. 461§2 k.c. Sam fakt wydania nieruchomości nie niweczył też uprawnienia do zwrotu nakładów, a jedynie miał wpływ na początek biegu terminu przedawnienia roszczenia o ich zwrot (art. 719 k.c.).

Podobnie, nie sposób było upatrywać źródła nadużycia prawa w ewentualnych obietnicach przeniesienia własności nieruchomości na pozwaną i jej męża. Wszak obietnice dokonania darowizny nieruchomości wyrażane w rozmowach towarzyskich nie stanowią źródła jakiegokolwiek zobowiązania powodów względem pozwanej jak i nie źródłem uprawnienia do władania nieruchomością niweczącego powództwo windykacyjne. Wszak zgodnie z art. 158 k.c. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W świetle art. 5 k.c. przekonanie pozwanej, że w przyszłości zgodnie z zapewnieniami powodów uzyska ona wspólnie z mężem własność nieruchomości, nie mogło niweczyć uprawnienia powodów do żądania zwrotu nieruchomości zwłaszcza w sytuacji gdy przyczyną rozwiązania umowy użyczenia było opuszczenie nieruchomości przez męża pozwanej i zarazem brata powódki.

Zatem rozstrzygnięcie w części uwzględniającej powództwo o wydanie znajdowało oparcie w przepisach prawa.

Nie było też kwestionowane przez żadną ze stron rozstrzygnięcie o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymaniu w związku z tym wydania nieruchomości. Znajdowało ono swoją podstawę prawną w prawidłowo powołanych i zastosowanych przez Sąd Rejonowy przepisach u. o o.l.

Z tych też względów Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego obciążających pozwaną Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i §7 pkt 1 w zw. z §10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1500). Zasądzona na rzecz powodów kwota obejmowała wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości stawki minimalnej.

O kosztach postępowania odwoławczego obciążających pozwanego Sąd Okręgowy orzekł z kolei na zasadzie art. 102 k.p.c. uznając, że nie powinien ich ponosić z uwagi na to, że jest niepełnoletni i nie miał wpływu na wniesienie apelacji gdyż zaskarżenie wyroku na jego rzecz było konsekwencją zaskarżenia wyroku przez pozwaną, która była główną inicjatorką postępowania odwoławczego.

SSO Artur Żymełka SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak