Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Jerzy Menzel

Sędziowie SSO Aleksander Ostrowski

SSR del. do SO Radosław Gluza (spr.)

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Tomasza Fedyka

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2016 r.

sprawy Ł. J. (1) ( (...))

syna B. i M. z domu S., urodz. (...) w O.

oskarżonego o przestępstwa z art. 278§1 kk w zw. z art.64§1 kk w zw. z art. 12 kk, z art. 297§1 kk i art. 270§1 kk i art. 275§1 kk w zw. z art. 11§2 kk i w zw. z art. 64§1 kk, z art. 286§1 kk i art. 297§1 kk w zw. z art. 11§2 kk i w zw. z art. 64§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Oleśnicy

z dnia 21 marca 2016r. sygn. akt IIK 11/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE WYROKU

Ł. J. (2) został oskarżony o to, że:

I.  w okresie od 26 września 2014r. do 12 listopada 2014r. w B. przy ul. M.C. S. 43/3 działając z góry powziętym zamiarem posługując się hasłem oraz token do konta należącego do M. J. przelał środki finansowe na swoje konto bankowe czym dokonał zaboru w celu przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 1944,98 zł powodując straty na szkodę M. J., przy czym przestępstwa tego dokonał będąc uprzednio skazanym wyrokiem łącznym przez Sąd Rejonowej w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. sygn. akt II K 32/12 na karę 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.,

II.  w dniu 25 sierpnia 2014r. w firmie (...) z siedzibą w O. przy ul. (...) lok. 25 działając wspólnie i w porozumieniu z M. B. w celu uzyskania pożyczki od F. Bank (...) z/s na M. posłużył się podrobionym dokumentem w postaci umowy pożyczkowej nr (...) z podrobionym podpisem M. J. oraz skradzionym dowodem na jej nazwisko przedkładając je jako autentyczne w siedzibie firmy bez obecności pożyczkobiorcy przy czym przestępstwa tego dokonał będąc uprzednio skazanym wyrokiem łącznym przez Sąd Rejonowej w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. sygn. akt II K 32/12 na karę 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r., tj. o czyn z art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 64 § 1 k.k.,

III.  w dniu 16 lutego 2015r. działając z góry powziętym zamiarem wspólnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 800 zł F. Bank (...) z/s na M. oraz M. J. w ten sposób, że posługując się danymi M. J., zawarł umowę pożyczki z F. Bank (...) z siedzibą na M., na podstawie której uzyskał pożyczkę w kwocie 800 zł nie mając zamiaru wywiązania się z warunków umowy, czym działał na szkodę M. J. i F. Bank (...) z siedzibą na M., przy czym przestępstwa tego dokonał będąc uprzednio skazanym wyrokiem łącznym przez Sąd Rejonowej w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. sygn. akt II K 32/12 na karę 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r., tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 21 marca 2016r., sygn. akt II K 11/16, Sąd Rejonowy w Oleśnicy:

I.  uznał oskarżonego Ł. J. (2) za winnego tego, że w okresie od 26 września 2014r. do 12 listopada 2014r. w B. przy ul. M.C. S. 43/3 działając z góry powziętym zamiarem i w krótkich odstępach czasu, posługując się hasłem oraz token do konta należącego do M. J. przelał środki finansowe na swoje konto bankowe czym dokonał zaboru w celu przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 1944,98 zł powodując straty na szkodę M. J., przy czym przestępstwa tego dokonał działając w warunkach powrotu do przestępstwa, będąc uprzednio skazanym m.in.: wyrokiem Sądu rejonowego w Oleśnicy z dnia 19.10.2009r. w sprawie o sygn. kat II K 835/09 za czyny z art. 278 § 1, wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 23.07.2010r. w sprawie o sygn. akt II K 361/10 za czyny z art. 279 § 1 k.k., które to skazania objęte zostały następnie wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. w sprawie o sygn. akt II K 32/12 na krę łączną 2 lat i 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą to odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r. to jest przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznał oskarżonego Ł. J. (2) za winnego tego, że w dniu 25 sierpnia 2014r. w firmie (...) z siedzibą w O. przy ul. (...) lok. 25 działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą w celu uzyskania pożyczki od F. Bank (...) z/s na M. posłużył się podrobionym dokumentem w postaci umowy pożyczkowej nr (...) z podrobionym podpisem M. J. oraz skradzionym dowodem na jej nazwisko przedkładając je jako autentyczne w siedzibie firmy bez obecności pożyczkobiorcy przy czym przestępstwa tego dokonał działając w warunkach powrotu do przestępstwa, będąc uprzednio skazanym m.in.: wyrokiem Sądu rejonowego w Oleśnicy z dnia 19.10.2009r. w sprawie o sygn. kat II K 835/09 za czyny z art. 278 § 1, wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 23.07.2010r. w sprawie o sygn. akt II K 361/10 za czyny z art. 279 § 1 k.k., które to skazania objęte zostały następnie wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. w sprawie o sygn. akt II K 32/12 na krę łączną 2 lat i 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą to odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r. to jest przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na mocy art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

III.  uznał oskarżonego Ł. J. (2) za winnego tego, że w dniu 16 lutego 2015r. działając z góry powziętym zamiarem wspólnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 800 zł F. Bank (...) z/s na M. oraz M. J. w ten sposób, że posługując się danymi M. J., zawarł umowę pożyczki z F. Bank (...) z siedzibą na M., na podstawie której uzyskał pożyczkę w kwocie 800 zł nie mając zamiaru wywiązania się z warunków umowy, czym działał na szkodę M. J. i F. Bank (...) z siedzibą na M., przy czym przestępstwa tego dokonał działając w warunkach powrotu do przestępstwa, będąc uprzednio skazanym m.in.: wyrokiem Sądu rejonowego w Oleśnicy z dnia 19.10.2009r. w sprawie o sygn. kat II K 835/09 za czyny z art. 278 § 1, wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 23.07.2010r. w sprawie o sygn. akt II K 361/10 za czyny z art. 279 § 1 k.k., które to skazania objęte zostały następnie wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 18.10.2012r. w sprawie o sygn. akt II K 32/12 na krę łączną 2 lat i 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, którą to odbywał w okresie od 28.11.2009r. do 30.04.2012r. to jest przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył orzeczone wobec oskarżonego kary jednostkowe pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności;

V.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonego Ł. J. (1) na rzecz pokrzywdzonej M. J. kwotę 1944,98 zł tytułem naprawienia szkody w części;

VI.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa, w tym opłaty.

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości przez oskarżonego Ł. J. (2), który zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia. Wskazując na powyższe Ł. J. (2) wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżonego zasługiwała na uwzględnienie. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku i zestawienie przedstawionych w nim wywodów z przeprowadzonymi w sprawie dowodami wskazują na wadliwość w zakresie oceny materiału dowodowego i dokonywania ustaleń faktycznych.

Rozpoznając zarzut apelacji wniesionej przez oskarżonego, Sąd Okręgowy uznał go za zasadny przede wszystkim w części dotyczącej występków przypisanych mu w pkt II i III zaskarżonego wyroku. Wątpliwości sądu odwoławczego budzi prawidłowość dokonanych w tym zakresie ustaleń faktycznych, dotyczących działań przedsiębranych przez oskarżonego i potraktowania ich jako stanowiących dwa odrębne czyny. Zastrzeżenia ze strony sądu odwoławczego wynikają przede wszystkim z treści dokumentacji nadesłanej przez F. Bank (...), z której wynika, że obie kwoty pożyczek wypłacone przez ten podmiot na rachunek bankowy oskarżonego, zostały przekazane w oparciu o jedną i tę samą umowę ramową pożyczki z dnia 25 sierpnia 2014r., zawartą na dane M. J.. Dowody przeprowadzone w toku rozprawy głównej nie wskazują natomiast, które konkretnie działania oraz ze strony jakiej osoby doprowadziły do wypłaty oskarżonemu kolejnej kwoty 800 zł w dniu 16 lutego 2015r. Pisemna informacja F. Bank (...) z dnia 14 maja 2015r. pozwala jedynie stwierdzić, iż podstawą przyznania przedmiotowej kwoty był wniosek, w którego treści użyto danych M. J.. Sam oskarżony podał, że zawarł drugą umowę pożyczki, lecz nie sprecyzował w jakim nastąpiło to trybie. Kwestie te nie zostały należycie rozważone przez Sąd Rejonowy, na co wskazuje treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Zarówno w części uzasadnienia odnoszącej się do odtworzonego stanu faktycznego, jak i tej dotyczącej wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, sąd I instancji przytoczył de facto sam opis czynu przypisanego oskarżonemu w pkt III. Mimo wystąpienia powyższych wątpliwości nie wyjaśniono okoliczności działania oskarżonego, dokonując w znacznej mierze dowolnych ustaleń faktycznych. Uchybienia te mają o tyle istotne znaczenie, że wpływają na kwestię oceny zachowań oskarżonego opisanych w pkt II i III wyroku w ramach prawnej jedności czynu, co wziąwszy pod uwagę przeprowadzone w sprawie dowody, pozostaje w ocenie Sądu Okręgowego otwartą kwestią. W tym miejscu wskazać należy, iż na tą możliwość wskazuje także treść zaskarżonego orzeczenia oraz jego uzasadnienia. Sąd Rejonowy ustalając bowiem sprawstwo oskarżonego w zakresie odrębnego czynu z dnia 16 lutego 2015r., kilkukrotnie powtórzył stwierdzenie o działaniu przez niego „z góry powziętym zamiarem”.

Dokonanie ustaleń faktycznych odnośnie przedstawionej powyżej kwestii ma istotne znaczenie także z uwagi na rozbieżności w kwalifikacji prawnej obu przypisanych oskarżonemu czynów. Wydając wyrok skazujący wobec Ł. J. (1), Sąd Rejonowy w pkt III uznał bowiem, że zrealizował on znamiona ustawowe także czynu z art. 286 § 1 k.k., co nie zostało ujęte w chronologicznie wcześniejszym przestępstwie, przypisanym mu w pkt II wyroku. Opisane rozróżnienie w zakresie oceny prawnej zachowań oskarżonego wymaga całościowego rozpatrzenia podjętych przez niego działań z punktu widzenia prawnej jedności przestępstwa i doprowadzić może do odmiennych wniosków w tymże zakresie, na korzyść oskarżonego. Na marginesie powyższych rozważań wskazać należy również na niepełny zakres znamion ustawowych występku z art. 286 § 1 k.k. w opisie czynu przypisanego Ł. J. (2) w pkt III zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji ustalając odpowiedzialność karną oskarżonego pominął bowiem istotny element określający czynność sprawczą występku z art. 286 § 1 k.k., poprzez nie wskazanie czy oskarżony działał za pomocą wprowadzenia innej osoby w błąd, wyzyskania błędu czy też niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Wątpliwości budzi również zawarty w opisie wskazanego czynu krąg podmiotów pokrzywdzonych przestępstwem, gdzie poza F. Bank (...) wskazano również M. J.. W tym miejscu wskazać należy, iż przesłanką niezbędną dla stwierdzenia, że dana osoba posiada status pokrzywdzonego w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., jest bezpośredniość naruszenia bądź zagrożenia jej dobra prawnego przez przestępstwo.

Zarzut podniesiony w apelacji przez oskarżonego pozostawał aktualny także co do ustaleń faktycznych, stanowiących podstawę przyjęcia sprawstwa Ł. J. (1) odnośnie czynu przypisanego mu w pkt II zaskarżonego wyroku. W tym zakresie wskazać należy, iż kwestią, która nie znajduje dostatecznego uzasadnienia w dowodach przeprowadzonych przed sądem I instancji, jest stwierdzenie jakoby doszło do „przedłożenia” przez Ł. J. (2) sfałszowanego dokumentu w celu uzyskania pożyczki od F. Bank (...). Zarówno z wyjaśnień oskarżonego, jak i ujawnionych na rozprawie dokumentów, wynika, że podrobiony podpis M. J. został nakreślony na samej umowie ramowej pożyczki, zaś do jej zawarcia nie było wymagane przedłożenie żadnych innych dokumentów poza dowodem osobistym. Właściwe rozważenie wskazanej kwestii ma istotne znaczenie, dla dokonania oceny prawnej czynu oskarżonego pod kątem zrealizowania znamion występku z art. 297 § 1 k.k., gdzie należy także dodatkowo rozstrzygnąć czy posłużenie się dowodem osobistym innej osoby odpowiada pojęciu przedłożenia nierzetelnego dokumentu czy też stanowi wyłącznie czyn z art. 275 § 1 k.k. W tym miejscu dodać należy, iż podobna sytuacja ma miejsce w przypadku przestępstwa przypisanego oskarżonemu w pkt III zaskarżonego wyroku. Sąd Rejonowy stwierdzając popełnienie przez oskarżonego czynu kwalifikowanego kumulatywnie m.in. z art. 297 § 1 k.k. nie wskazał w jego opisie aby doszło do zrealizowania czynności znamiennej polegającej na przedłożeniu określonego dokumentu czy też oświadczenia. Ustalono wyłącznie iż oskarżony posłużył się danymi M. J., co w konfrontacji z treścią art. 297 § 1 k.k. rodzi uzasadnione wątpliwości co do prawidłowości dokonanej kwalifikacji prawnej.

Rozpoznając apelację oskarżonego Sąd Okręgowy miał również zastrzeżenia odnośnie ustaleń, które legły u podstaw rozstrzygnięcia o częściowym obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej. Sąd I instancji zasądzając konkretną kwotę na rzecz M. J., przyjął iż nie została ona dotąd spłacona przez oskarżonego, wbrew jego odmiennych twierdzeniom o jej częściowym wyrównaniu. Sąd Rejonowy oparł się w tym zakresie na zeznaniach pokrzywdzonej złożonych wyłącznie na etapie postępowania przygotowawczego, które w toku rozprawy zostały odczytane na podstawie art. 392 § 1 k.p.k. przez prokuratora. Odstąpienie od bezpośredniego przeprowadzenia dowodu z zeznań M. J. było w ocenie sądu odwoławczego nieuzasadnione, nie tylko z uwagi na wątpliwości wynikające z odmiennej treści wyjaśnień oskarżonego. Również, a może przede wszystkim, przesądzał o tym fakt, iż świadek ta pozostawała osobą najbliższą dla Ł. J. (1) co powodowało niedopuszczalność odczytywania protokołu jej zeznań w trybie art. 392 § 1 k.p.k. Przysługiwało jej bowiem uprawnienie do złożenia na rozprawie oświadczenia o skorzystaniu z prawa do odmowy zeznań. Oparcie się na zeznaniach M. J. stanowiło niewątpliwie istotne uchybienie przepisom postępowania, które miała wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku, w zakresie każdego z przypisanych oskarżonemu przestępstw.

Reasumując powyższe sąd odwoławczy uznał, iż Sąd Rejonowy dopuścił się błędów w ustaleniach faktycznych, które z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości, przemawiały za uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Rozpoznając ponownie niniejszą sprawę należy przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, mając na uwadze aby nie uchybić przepisom procesowym, a w tym w szczególności art. 392 § 1 k.p.k. Sąd Rejonowy uwzględni przy tym podniesione w niniejszym uzasadnieniu uwagi, zmierzając do ustalenia wszelkich istotnych kwestii dla jej rozstrzygnięcia a w tym przede wszystkim dotyczących prawnej jedności czynów zarzucanych oskarżonemu, ich prawidłowej oceny prawnej, jak również zaistnienia przesłanek z art. 64 § 1 k.k. Odnośnie tej ostatniej kwestii Sąd Rejonowy rozważy należycie czy zarzucane oskarżonemu czyny kwalifikowane z art. 297 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. z uwagi na ich przedmiot ochrony, stanowią przestępstwa podobne do występków z art. 278 § 1 k.k. i art. 279 § 1 k.k., za które był uprzednio skazany Ł. J. (2).

Po przeprowadzeniu przewodu na rozprawie głównej, sąd I instancji dokona wnikliwej, zgodnej z wymogami art. 7 k.p.k. oceny dowodów i wyda wyrok, wyprowadzając właściwe wnioski w przedmiocie sprawstwa i winy oskarżonego. Uzasadni też w sposób wyczerpujący swoje stanowisko według wskazań zawartych w art. 424 k.p.k., tak aby ukazać logiczny proces, który doprowadził sąd orzekający do wniosku o niewinności albo o winie oskarżonego Ł. J. (1)

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak na wstępie.