Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2015r. w sprawie V GC 172/09 z powództwa M. S. przeciwko K. J. o zapłatę 73.600,00 złotych Sąd Rejonowy w Kaliszu utrzymał w mocy w całości wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Kaliszu Wydział V Gospodarczy dnia 18.06.2009 r. w sprawie sygn. VGC 172/09 (pkt I) i nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Kaliszu ) kwotę 6.101,86 zł tytułem zwrotu części kosztów procesowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 09.07.2007r. powód zawarł z pozwanym umowę, na podstawie której zobowiązał się do dokonania demontażu starych okien
i drzwi oraz wykonanie i montaż nowej stolarki okiennej i drzwiowej w budynku P. w B. przy ul. (...). Zgodnie z par. 3 umowy strony ustaliły wysokość wynagrodzenia powoda na kwotę 260.000.00zł netto.

W trakcie wykonywania przez powoda zamówienia pozwany rozszerzył przedmiot zamówienia o dodatkowe elementy, tj. okna do kotłowni, okrągłe okno do oficyny i odtworzenie elementów drewnianych ścian. Powyższe zlecenie strony wyceniły na kwotę 30.000,00 zł netto

Montaż okien przez powoda odbywał się sukcesywnie, rzetelnie i w terminie. Jeśli nie było jeszcze wykonanych okien do danego pomieszczenia, okna montowano tam gdzie aktualnie było można to zrobić. Każdorazowo montaż, jakie okna i gdzie je zamontować był uzgadniany z kierownikiem budowy.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dn. 30.11.2012r. Sąd Rejonowy
w Kaliszu Wydział V Gospodarczy dopuścił dowód z opinii biegłego z dziedziny budownictwa. Pozwany postanowieniem z dnia 28.01.2013 r. został zwolniony od kosztów sądowych w przedmiocie uiszczenia zaliczki w kwocie 4 000,00 zł na koszt opinii biegłego.

Biegły sądowy mgr inż. K. K. sporządził pisemna opinię główną z dn. 05.04.2013 r. i dwie opinie uzupełniające: z dn. 11.12.2013 r. i z dn. 26.02.2014r.

Termin zakończenia wykonywania zamówienia ulegał jednak przesunięciu
z przyczyn leżących po stronie pozwanego i wynikał najpierw z braku wpłaty przez pozwanego części umówionej zaliczki, a następnie z powodu braku frontu robót dla prac boazeryjnych i montażu parapetów, który spowodowany był wykonywaniem przez inną ekipę remontową prac tynkarskich wewnątrz pałacu.

Biegły sądowy mgr inż. K. K. na rozprawie dnia 19.09. 2014r. podtrzymał w pełni swoje wszystkie 3 opinie wydane w nin. sprawie.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dn. 19.09.2014 r. przyznano biegłemu wynagrodzenie w łącznej kwocie 6.070,06 zł.

Dnia 20.05.2008r. strony sporządziły w obecności świadków notatkę służbową dotyczącą produkcji i montażu stolarki okiennej i drzwiowej zgodnie z umową z dnia 09.07.2007r., w której ustaliły rozwiązanie wszelkich spornych kwestii, w tym kwestię wynagrodzenia oraz termin zakończenia robót. Ustalono, iż pozwany zobowiązuje się dokonać zapłaty za pozostałe prace pod warunkiem przystąpienia do prac do dnia 26.05.2008r., natomiast powód zobowiązany był zakończyć prace do 12.06.2008r.

W trakcie wykonywania prac powód wystawił w dniu 01.04.2008r. pozwanemu fakturę VAT nr (...) na częściową dostawę i montaż stolarki okiennej
i drzwiowej na łączną kwotę 174.769.33zł. Pozwany uiścił jedynie część należności wynikającej z tej faktury.

W dniu 05.06.2008r. strony podpisały protokół odbioru końcowego robót,
w którym jednoznacznie stwierdzono, iż prace i ich zakres zostały wykonane zgodnie
z przedmiotem umowy, a strona odbierająca nie ma jakichkolwiek zastrzeżeń co do jakości wykonanych robót oraz. że prace są wykonane prawidłowo i zgodnie z umową.

Pismem z dnia 26.01.2009 r. powód wezwał pozwanego tło dobrowolnej zapłaty pozostałej części należności, tj. kwoty 73.600.00 zł stanowiącej przedmiot sporu w niniejszym postępowaniu. Wezwanie pozostało jednak bez odpowiedzi.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił w oparciu dowody w postaci dokumentów, których prawdziwość i autentyczność nie budziła zastrzeżeń
i wątpliwości oraz w oparciu o zeznania powoda M. S., zeznań świadków: D. S., L. G., P. C., G. K., J. W., E. L., R. N., E. Ś. a nadto na podstawie opinii biegłego sądowego mgr inż. K. K. wraz z opiniami uzupełniającymi i jego zeznań złożonych na rozprawie w dn. 19.09.2014r.

Powyższe zeznania Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne, gdyż były logiczne, przekonywujące i wewnętrznie spójne a nadto znajdowały potwierdzenie
w w/w uznanym za wiarygodny materiale dowodowym.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego K. J. oraz zeznaniom świadków K. D. i M. J. w zakresie nie zamontowania wszystkich okien w pałacu, albowiem były one sprzeczne z zebranym
w sprawie w/w materiałem dowodowym.

Zdaniem Sądu Rejonowego, strony niewątpliwie łączyła umowa o dzieło.

Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że powód należycie wywiązał się z zobowiązania. Nie otrzymał natomiast w pełni wynagrodzenia za wykonane dzieło. Jak wynika z zeznań świadków oraz z opinii biegłego wydanych
w przedmiotowej sprawie prace wykonywane przez powoda były w zasadzie terminowo, a także według ustaleń poczynionych zarówno z samym pozwanym, jak
i z kierownikiem robót. Przesunięcie pewnych terminów było wynikiem okoliczności niezawinionych przez powoda, o czym pozwany wiedział i akceptował. Protokół odbioru prac wykonanych przez powoda, został podpisany przez obie strony -
- powodową jak i pozwaną, a także przez kierownika budowy. Pozwany nie składał nigdy wcześniej powodowi żadnych pisemnych reklamacji ani innych zastrzeżeń dotyczących wykonanych przez niego prac. Takiego dowodu Sądowi nie przedstawiono.

Wobec powyższego uznając zasadność żądań powoda Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku. ( art. 493 k.p.c.)

Skoro pozwany w całości przegrał proces Sąd I instancji obciążył go kosztami postępowania (w tym także w zakresie kosztów opinii biegłego w wysokości
6.070,06 zł i w zakresie przyznanego świadkowi zwrotu kosztów w kwocie 31,80 zł), nakazując ich pobranie na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Kaliszu). (wyrok k. 806, uzasadnienie k. 811- 816, tom V)

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości
i zarzucając:

1. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie wskazania w uzasadnieniu faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, co uniemożliwia weryfikację prawidłowości rozstrzygnięcia;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 77 §1 k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw.
z §7 umowy z dnia 9.07.2007 r., przez jego niezastosowanie na skutek błędnego przyjęcia, że umowa powoda z pozwanym mogła ulec zmianie (rozszerzeniu)
w wskutek ustnych uzgodnień powoda z kierownikiem budowy, pomimo że zgodnie z jej §7 wszelkie zmiany wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Skarżący wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji;

2. zasądzenie pod powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy, Sąd Gospodarczy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest uzasadniona, a jej uwzględnienie skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W rozpoznawanej sprawie stosujemy przepisy kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu przed zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 16 września 2011r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r., nr 233, poz.1381, art. 9 ustęp 1 ustawy).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy
w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., ponieważ zaniechał on zbadania merytorycznych zarzutów pozwanego.

Analiza całokształtu zarzutów podniesionych w apelacji jednoznacznie wskazuje, że Sąd I instancji naruszając przepisy prawa procesowego nie ocenił
w sposób należyty wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów, nie dokonał ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności spornych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a wreszcie nie odniósł się w sposób pełny do argumentacji podniesionej przez pozwanego.

Zaprezentowana w uzasadnieniu ocena dowodów nie ma przymiotu oceny pełnej i swobodnej, nie uwzględniała całego materiału zgromadzonego w sprawie,
a nadto nie została umotywowana w sposób pozwalający na przeprowadzenie kontroli instancyjnej, co uzasadnia zarzut naruszenia przepisu art. art. 328 § 2 k.p.c.

Powołany przepis zobowiązuje sąd orzekający do wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenia faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Naruszenie przepisu, określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 k.p.c.), może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2001r, sygn. akt V CKN 606/00, opubl. Lex nr 53116).

I z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. Treść uzasadnienia nie pozwala na odczytanie sfery motywacyjnej orzeczenia i poddanie go kontroli instancyjnej.

Wadliwa i fragmentaryczna ocena dowodów skutkowała co najmniej niepełnymi ustaleniami faktycznymi. W konsekwencji Sąd I instancji nie odniósł się do wielu istotnych okoliczności i opartych na nich twierdzeń i zarzutów.

Braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona
w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej.

Ustalenia faktyczne dotyczące dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, sporządzenia pisemnej opinii głównej i dwóch ( prawidłowo 3) opinii uzupełniających, zwolnienia pozwanego od kosztów sądowych nie stanowią podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy. Tego typu informacje mogą być zamieszczone co najwyżej
w części historycznej uzasadnienia. Opinia główna, trzy opinie uzupełniające oraz opinia ustna w zasadzie nie stanowią podstawy dalszych ustaleń faktycznych poza wyżej wymienionymi. Dowody te nie zostały ocenione.

Nawet ustalenia faktyczne dotyczące przedmiotu umowy z dnia 9 lipca 2007r. nie odpowiadają jej treści (§ 1).

W sprawie nie zostało wyjaśnione, czy kwota należności głównej obejmuje wynagrodzenie z w/w. umowy, czy też wynagrodzenie za prace dodatkowe, a jeżeli tak to jakie.

Sądu I instancji w żaden sposób nie odniósł się do zarzutów pozwanego podniesionych w sprzeciwie od wyroku zaocznego, w szczególności braku wymagalności dochodzonego roszczenia, rezygnacji z montażu drzwi wejściowych, zarzutu obniżenia ceny (raczej wynagrodzenia) w związku z wadami, zarzutu potrącenia kar umownych itd.

Sąd Rejonowy nie ocenił szeregu dokumentów załączonych do sprzeciwu: notatki służbowej z dnia 6.05.2008r., pisma z 8.05.2008 r. zawierającego wezwanie do zakończenia umowy i usunięcia wad, odebranego przez powoda 12.05.2008 r., notatki
z 20.05.2008 r., wezwania z dnia 25.09.2008r., notatki z 15 października 2008r. itd.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji stwierdził, że uznając zasadność żądań powoda orzeczono jak w pkt. I sentencji wyroku ( art. 493 k.p.c.)

Przepis art. 493 k.p.c. dotyczy zarzutów w postępowaniu nakazowym
i w rozpoznawanej sprawie nie ma zastosowania.

W tym wypadku zastosowanie ma przepis art. 347 k.p.c.

Zgodzić się też należy z zarzutem naruszenie prawa materialnego, to jest
art. 77 § 1 k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z § 7 umowy z dnia 9.07.2007 r., przez jego niezastosowanie (….).

W § 7 umowy z dnia 9 lipca 2007 r. strony postanowiły, że wszelkie zmiany wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Zgodnie z art. 76 k.c. jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi powinna być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, nie określając skutków niezachowania tej formy, poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.

Przepis art. 76 k.c. zawiera co najmniej trzy normy. Pierwsza z nich to dozwolenie stronom na dokonanie swobodnego wyboru formy czynności prawnej
i swobodne określenie rygoru, pod jakim ją zastrzegają (na zawarcie pactum de forma). Ponadto przepis ten zawiera dwie normy interpretacyjne. Jeżeli strony nie określą, pod jakim rygorem zastrzegają dla czynności prawnej formę szczególną, należy uznać tę formę za zastrzeżoną pod rygorem nieważności (verba legis: czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy), jednak jeżeli zastrzeżono bez określania rygoru zwykłą formę pisemną, należy ją uważać za zastrzeżoną ad probationem. Przepis ten powtarza więc w odniesieniu do pactum de forma regułę interpretacyjną wyrażoną w art. 73 k.c. dla wykładni przepisów ustawy.

Stosownie do treści art. 77 § 1 k.c., uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.

Najważniejszą regułą wynikającą z przepisu art. 77 § 1 k.c. jest zasada, że forma zastrzeżona dla zawarcia umowy (przez ustawę lub przez strony) jest także formą zastrzeżoną dla jej uzupełnienia lub zmiany. Powyższa reguła ma jednak charakter normy semidyspozytywnej, co oznacza, że strony mogą zastrzec dla zmiany lub uzupełnienia treści czynności prawnej formę surowszą niż przewidziana przez ustawę dla jej zawarcia; nie mogą natomiast wyłączyć ani w odniesieniu do zawarcia umowy, ani do jej zmiany lub uzupełnienia wymagań co do formy ustanowionych w ustawie.

Norma wyrażona w art. 77 § 1 k.c. ma także charakter reguły interpretacyjnej, wskazuje bowiem, że jeśli ustawa przypisuje dla zawarcia umowy określoną formę szczególną, a milczy o formie jej zmiany lub uzupełnienia, ta forma szczególna ma także i tu zastosowanie. Podobnie, jeżeli strony w umowie zastrzegły tylko dla zawarcia umowy określoną formę szczególną, a pominęły milczeniem formę jej zmiany lub uzupełnienia, wówczas należy tak interpretować pactum de forma, że dotyczy ono zarówno zawarcia, jak i zmiany lub uzupełnienia umowy. Trzeba przy tym pamiętać, że jeśli w stosunku do danej czynności prawnej obowiązuje swoboda co do formy, strony mogą jednak różnie uregulować formę zawarcia umowy oraz jej zmian lub uzupełnień, mogą także wprowadzić różne wymagania co do formy dla różnych rodzajów zmian umowy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy wyjaśni, czy dochodzona kwota należności głównej obejmuje wynagrodzenie z umowy z 9 lipca 2007r., czy też wynagrodzenie za prace dodatkowe, a jeżeli tak to jakie, przeprowadzi w sposób prawidłowy postępowanie dowodowe (art. 235 § 1 i art. 236 k.p.c.) i uwzględni dowody mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym dokumenty załączone przez pozwanego do sprzeciwu.

Następnie Sąd I oceniając zgromadzony materiał dowodowy zgodnie
z wymogami art. 233 § 1 k.p.c. dokona prawidłowych ustaleń faktycznych, w tym dotyczących wykonania przedmiotu umowy, dotrzymania uzgodnionego terminu wykonania umowy, wad przedmiotu umowy zgłaszanych przez pozwanego, uwzględniając uwagi poczynione przez Sąd Okręgowy w treści uzasadnienia, oceni merytoryczne podstawy dochodzonego roszczenia i podniesione przez stronę pozwaną zarzuty.