Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Kot (spr)

Sędziowie: SSA Cezariusz Baćkowski

SSA Tadeusz Kiełbowicz

Protokolant: Anna Turek

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej Leszka Karpiny

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2016 r.

sprawy M. W.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za stosowanie środków przymusu tj. poręczenia majątkowego oraz zabezpieczenia majątkowego

na skutek apelacji wniesionych przez wnioskodawcę i pełnomocnika Skarbu Państwa

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 11 maja 2016 r. sygn. akt III Ko 265/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala wniosek M. W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za stosowanie środków przymusu w postępowaniu karnym,

II.  stwierdza, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa

UZASADNIENIE

W dniu 27 sierpnia 2015 roku do Sądu wpłynął wniosek M. W. złożony przez jego pełnomocnika o odszkodowanie za niesłuszne zastosowanie poręczenia majątkowego ( w sprawie III K 93/10 ) domagając się kwoty 55.825, 40 zł. oraz zadośćuczynienie za stosowanie środków przymusu w postaci hipotek przymusowych i zajęcia wierzytelności domagając się w tym zakresie kwoty 40.000 zł.

Na rozprawie w dniu 11 maja 2016 r. pełnomocnik wnioskodawcy rozszerzył wniosek w zakresie odszkodowania za niesłuszne zastosowanie poręczenia majątkowego domagając się w tym zakresie kwoty 56.173,06 zł.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu, wyrokiem z dnia 11 maja 2016 roku (sygnatura akt III Ko 265/15), na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy – M. W. kwotę 56.173,06 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy sto siedemdziesiąt trzy złote 06/100) tytułem odszkodowania za stosowanie środka przymusu w postaci poręczenia majątkowego i kwotę 1.000 zł (jeden tysiąc złotych) tytułem zadośćuczynienia za stosowanie środków przymusu w postaci zabezpieczenia majątkowego (hipotek przymusowych oraz zajęcia wierzytelności) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Dalej idące żądanie oddalił.

Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 576 zł. tytułem wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika,

Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Z wyrokiem tym nie pogodził się wnioskodawca M. W., w którego imieniu apelację wniósł pełnomocnik. Apelację złożyła także strona przeciwna Skarb Państwa reprezentowany przez pełnomocnika.

W apelacji pełnomocnik M. W. zarzucił: naruszenie prawa procesowego , które miało wpływ na rozstrzygnięcie, a to:

- art. 552a § 1 k.p.k. w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez przyjęcie przez sąd, że kwota 1.000 zł. tytułem zadośćuczynienia za stosowanie wobec wnioskodawcy środków przymusu jest kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. podczas gdy kwota ta w obliczu stosowania środków przymusu przez okres 5 lat jest kwotą rażąco zaniżoną.

Tak formułując zarzut pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. II i: zasądzenie od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy dalszej kwoty 39.000 zł. tytułem zadośćuczynienia, to jest łącznie 40.000 zł. (uwzględniając pkt. I w zakresie zadośćuczynienia) tytułem zadośćuczynienia, za stosowanie wobec wnioskodawcy środków przymusu wraz z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się wyroku.

Pełnomocnik Skarbu Państwa zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego – art. 555 k.p.k. w brzmieniu wprowadzonym ustawą zmieniającą z dnia 27 września 2013 r. przez przyjęcie braku przedawnienia, oraz przez pominięcie treści art. 40 ust. 1 in fine ustawy zmieniającej, statuującego, że roszczenie odszkodowawcze nie przysługuje, jeżeli orzeczenie zostało wydane wcześniej niż 3 lata przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. wcześniej niż przed dniem 1.07.2015 r.);

- naruszenie art. 552 § 4 k.p.k. przez niewłaściwe zastosowanie tj. uznanie go za podstawę prawną rozstrzygnięcia w sytuacji nie odpowiadającej dyspozycji tego przepisu (w brzmieniu wprowadzonym ustawą zmieniającą z dnia 27 września 2013 r.);

- naruszenie art. 448 k.c. przez przyjęcie, iż zabezpieczenie w formie hipoteki i zajęcia wierzytelności naruszyło dobra osobiste wnioskodawcy,

- obrazę przepisów postępowania (art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k.) mającą wpływ na treść orzeczenia i błąd w ustaleniach skutkującą przyjęciem, że wnioskodawca poniósł szkodę w postaci zapłaty odsetek od pożyczki i należności podatkowych mimo braku dowodów na tę okoliczność i przez przyznanie wiarygodności twierdzeniom wnioskodawcy mimo istnieniu dowodów przeciwnych.

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik Skarbu Państwa wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Ze złożonych apelacji na uwzględnienie zasługiwał środek odwoławczy wniesiony przez reprezentanta Skarbu Państwa.

Rację ma skarżący, że Sąd I instancji analizując podstawę prawną rozstrzygnięcia, nie uwzględnił należycie art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Rzecz sprowadza się do brzmienia ostatniego zdania tego przepisu, stanowiącego: „Jeżeli orzeczenie dające podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia w rozumieniu rozdziału 58 ustawy, o której mowa w art. 1 niniejszej ustawy, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą zostało wydane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i na podstawie przepisów dotychczasowych roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie mogło być dochodzone w postępowaniu karnym lub cywilnym, przedawnienie tego roszczenia w rozumieniu art. 555 ustawy, o której mowa w art. 1 niniejszej ustawy, następuje nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Roszczenie jednak nie przysługuje, jeżeli orzeczenie zostało wydane wcześniej niż 3 lata przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy”.

W sprawie nie chodzi wcale o kwestię przedawnienia, na czym koncentrował się Sąd I instancji, jak również autorzy apelacji, ale o objęcie „działaniem” przepisów rozdziału 58 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 lipca 2015 r. do 14 kwietnia 2016 r. roszczeń Wnioskodawcy, który domagał się odszkodowania i zadośćuczynienia za stosowane wobec niego środki przymusu inne niż tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie.

Poza sporem jest, że orzeczenie uniewinniające, dające podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia w oparciu o art. 552 a § 1 k.p.k., tj.: wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie sygn. III K 93/10 został wydany w dniu 13 stycznia 2012 r. Prawdą jest, że stał się prawomocny dopiero z dniem 26 września 2012 r.

Rzecz w tym, że art. 40 ust. 1 ustawy zmieniającej k.p.k. wyraźnie odwołuje się do wydania orzeczenia, a nie jego uprawomocnienia.

Wątpliwości co do wykładni owego przepisu rozwiewa treść art. 555 k.p.k., który odwołuje się wprost do daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do ubiegania się o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Ustawodawca zatem wyraźnie odróżnia pojęcie „wydania orzeczenia” od jego „uprawomocnienia”.

Skoro więc orzeczenie, które dawało podstawę do ubiegania się przez Wnioskodawcę o odszkodowanie i zadośćuczynienie za zastosowane wobec niego środki przymusu – tj. powołany wyrok Sądu Okręgowego z dnia 13 stycznia 2016 r. –

zostało wydane wcześniej niż 3 lata przed wejściem w życie art. 552 a § 1 k.p.k. to roszczenia na podstawie tego przepisu mu nie przysługują, co skutkować musiało oddaleniem wniosku.

Nie ma wątpliwości, że to właśnie powyższy wyrok Sądu Okręgowego jest tym orzeczeniem, który dawał podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia. Wyrok ów nie został skutecznie zaskarżony w sprawie, więc nie wyrokował Sąd II instancji. Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 26 września 2012 r. o pozostawieniu apelacji od powyższego wyroku bez rozpoznania, z którego wydaniem wiązać należało uprawomocnienie cytowanego wyroku, nie może być uznane za orzeczenie, o jakim mowa w art. 40 ust. 1 ustawy nowelizującej k.p.k. z dnia 27 września 2013 r.

W niniejszej sprawie nie ma zastosowania art.4 §1 k.k., mimo oczywistego materialnego charakteru art. 552 a § 1 k.p.k., ponieważ cytowany przepis art. 40 ust.1 wyżej wskazanej ustawy stanowi tutaj przepis specjalny ( lex specialis) wyłączający stosowanie zasady względności. Sytuacja przedstawia się podobnie w relacji art. 4 k.k. do art. 19 ust. 1 z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.

W tym stanie rzeczy Sad Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że wniosek oddalił. Odnoszenie się do apelacji wnioskodawcy jawi się zatem jako bezprzedmiotowe.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 554§4 k.p.k.

SSA Cezariusz Baćkowski SSA Andrzej Kot SSA Tadeusz Kiełbowicz