Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2016 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie X Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2016 r. w Szczecinie sprawy

z powództwa: Syndyka Masy Upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko: (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

oddala powództwo.

Sygn. akt X GC 744/16

UZASADNIENIE

Sprawa została rozpoznana w postępowaniu zwykłym

W dniu 15 stycznia 2016 roku powód Syndyk Masy Upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w P. wniósł do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie pozew przeciwko pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. o zapłatę kwot 11.028,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 maja 2015 roku oraz kosztami postępowania. Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, że pozwana zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. umowę, w ramach której spółka ta wykonała na rzecz pozwanej prace ziemnego związane z wykopaniem rowu przy wykorzystaniu maszyny budowlanej. Powód wskazał, że z tytułu wykonania umowy zamawiająca powinna zapłacić kwotę 11.028,30 zł wynikającą z wystawionej faktury VAT, czego mimo wezwania do zapłaty, nie uczyniła.

W dniu 1 lutego 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt X GC 744/16).

Pozwana (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniosła sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa. Pozwana przyznała, że zawarła ze spółką (...) umowę na wykonanie prac ziemnych. Wskazała, że za wskazane prace wystawiona została faktura z terminem płatności ustalonym na ten sam dzień gdzie jako formę zapłaty wskazano kompensatę. Pozwana podała, że w dniu 15 grudnia 2014 roku zawarła ze spółką (...) umowę na wykonanie robot budowlano – montażowych, na której podstawie wystawiła fakturę na kwotę 36.900 zł. Pozwana podniosła, że spółka wpłaciła kwotę 20.500 zł tytułem zapłaty za wystawioną fakturę, nadal zalegając z zapłatą na kwotę 15.400 zł. Strona pozwana wskazała, że z uwagi na brak dalszych płatności przez C., wynikających ze złej sytuacji finansowej, strony ustaliły, iż spółka ta wykona na rzecz pozwanej prace naziemne w ramach kompensaty wzajemnych należności.

W piśmie z dnia 12 maja 2016 roku powód wskazał, że strona pozwana nie przedstawiła dowodu mającego potwierdzać fakt złożenia oświadczenia o potwierdzeniu. Podniósł, że do chwili obecnej nie doszło do faktycznego rozliczenia pomiędzy stronami należności z tytułu faktury VAT FS (...).

W piśmie z dnia 8 czerwca 2016 roku pozwana wskazała, iż powód poprzez wystawioną fakturę VAT FS (...) potwierdził fakt dokonania kompensaty. Pozwana podniosła również, że wbrew twierdzeniom powoda, strony zawarły ustne porozumienie o dokonaniu kompensaty wzajemnych zobowiązań.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 grudnia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. (jako zamawiający) oraz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. (jako wykonawca) zawarli umowę o wykonanie robót budowlano – montażowych w budynku kaplicy przy ul. (...) w Ś.. Strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie stanu surowego zamkniętego w wysokości 45.000 zł netto, powiększone o podatek VAT co stanowi kwotę 55 350 zł (§ 14 umowy). Strony postanowił, że rozliczenie za wykonanie przedmiotu umowy odbędzie się fakturami częściowymi po każdym etapie robót i fakturą końcową po zakończeniu robót stanowiących przedmiot odbioru i odbiorze ich przez zamawiającego ( § 15 ust. 1 umowy). Zamawiający zobowiązał się do zapłaty faktur wykonawcy za przedmiot umowy w terminie 30 dniu od daty dostarczenia faktury (§ 16 umowy).

Z tytułu wykonanych prac (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. fakturę na kwotę 36.900 zł brutto (30.000 zł netto) z terminem płatności ustalonym na dzień 16 lutego 2015 roku.

Na poczet należności wynikającej z powyższej faktury (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. uiściła w dniu 20 lutego 2015 roku kwotę 18.500 zł, natomiast w dniu 27 lutego 2015 roku kwotę 2.000 zł.

Dowód:

−

umowa o wykonanie robót budowlano – montażowych k. 28—33,

−

protokół k. 25,

−

faktura k. 24,

−

dowody wpłaty k. 26-27,

−

zeznania świadka D. W. k. 84,

−

zeznania świadka P. S. k. 88-89,

−

przesłuchanie przedstawiciela pozwanej M. S. (1) k. 89-90.

W związku z problemami finansowymi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. nie mogła uiścić pozostałej części należności na rzecz pozwanej.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. zwróciła się więc o wykonanie przez spółkę (...) prac ziemnych w ramach rozliczenia. Strony ustaliły, że w ramach zapłaty za wykonane przez pozwaną prace (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wykona prace ziemne należącym do niej sprzętem. Porozumie to nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości spółki (...).

Dowód:

−

zeznania świadka D. W. k. 84,

−

zeznania świadka M. S. (2) k. 85,

−

zeznania świadka P. S. k. 88-89,

−

przesłuchanie reprezentanta pozwanej M. S. (1) k. 89-90.

W dniu 25 maja 2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wystawiła (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. fakturę za wykonane prace ziemne na kwotę 11.028,30 zł z terminem płatności ustalonym na dzień 25 maja 2015 roku. W treści faktury określone zostało, że formą płatności jest kompensata.

Dowód:

−

faktura k. 13.

Syndyk Masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą w P. wezwał (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. do zapłaty kwoty 11.028,30 zł tytułem zapłaty należności wynikającej z faktury FS (...).

Dowód:

−

wezwanie do zapłaty k. 12.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że legitymacja czynna powoda do występowania w niniejszym procesie wynika z art. 173 ustawy Prawo upadłościowe i naprawczego w brzmieniu sprzed nowelizacji ustawą z dnia 15 maja 2015 r., zgodnie z którym syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Zgodnie natomiast z art. 144 ust. 1 oraz ust. 2 wyżej wymienionej ustawy po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania, te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Z przedłożonego przez stronę powodową informacji Krajowego Rejestru Sądowego wynika, że syndykiem masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wyznaczony został B. S..

Powód żądania pozwu upatrywał w zawartej między (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. umowie, w wyniku której spółka (...) wykonała na rzecz pozwanej roboty ziemne z wynagrodzeniem określonym na kwotę 11.028,30 zł.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowi więc art. 627 k.c. zgodnie z którym przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Pozwana przyznała, że zawarła ze spółką (...) wskazaną wyżej umowę. Kwestionując żądanie pozwu wskazała natomiast, że wykonanie powyższych prac miało być sposobem rozliczenia między stronami. Pozwana podała, że wykonywała na rzecz spółki (...) prace, za których wykonanie, w związku z trudnościami finansowymi zamawiającego nie otrzymała wynagrodzenia w pełnej kwocie. W związku z powyższym strony doszły do porozumienia, że zapłata nastąpi poprzez wykonanie na rzecz pozwanej prac ziemnych sprzętem budowlanym należącym do spółki (...).

Powód akcentował zaś, że zapis na wystawionej przez spółkę (...) fakturze wskazujący na formę płatności „kompensata” nie ma żadnej doniosłości prawnej. Strony nie były zatem zgodne co do tego jakie znaczenie należy przypisać adnotacji na fakturze w postaci „kompensata”.

W tym miejscu wystarczającym będzie wyjaśnienie, że funkcje faktury mogą być różnorodne. Do takich funkcji należy zaliczyć, w zależności od kontekstu, dowód istnienia stosunku prawnego, może także spełniać rolę wezwania do zapłaty w rozumieniu art. 455 k.c., a także spełniać funkcję pokwitowania na podstawie art. 462 k.c. Słusznie zatem pozwana podnosiła, że taki zapis może świadczyć o spełnieniu roszczenia. Istotne są tu jednak pozostałe twierdzenia strony pozwanej, która konsekwentnie podnosiła, że z racji istniejącego wobec niej zadłużenia spółki (...) i trudności finansowych tejże spółki, kontrahenci doszli do porozumienia o innym sposobie zaspokojenia tej wierzytelności, niż wypłata sumy pieniężnej. Innymi słowy pozostała część wierzytelności miała być spłacona przez spółkę (...) jej pracą, która miała odpowiadać wartości kwoty 11.028,30 zł. Strony ustaliły zatem, że spełnienie świadczenia niepieniężnego przez spółkę (...) doprowadzi do zaspokojenia istniejącego zobowiązania pieniężnego spółki (...). Przed przystąpieniem do wykonania prac przez spółkę (...) strony ustalił ekwiwalentność obu świadczeń.

Wykładnia art. 462 § 1 k.c. prowadzi do konstatacji, że pokwitowanie spełnienie świadczenia jest uprawnieniem, które może żądać podmiot spełniający roszczenie. Świadczy o tym wprost treści art. 462 § 1 k.c., gdzie mowa, że dłużnik spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. Pokwitowanie należy do dokumentów ułatwiających dowód wykonania zobowiązania. Jest to zatem dokument o charakterze czysto dowodowym, przy czym z uwagi na to że jest to dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c. nie jest to dowód rzeczywistego stanu rzeczy. Obowiązkiem sądu jest ocena, czy dowód ten ze względu na jego indywidualne cechy i okoliczności obiektywne zasługuje na wiarę, czy tez nie (tak, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2008 r., III CSK 299/07, program komputerowy LEX 299/07). Oznacza to, że nie ma przeszkód aby pokwitowanie mogło być zakwestionowane, a zatem ustalenie czy fakt zapłaty miał miejsce odbywa się w świetle całokształtu materiału zgromadzonego w sprawie, a nie jedynie w oparciu o potwierdzenie widniejące na fakturach i to w formie zapisu stanowiącego immanentną część treści faktury, a zatem powstałego jeszcze przed dokonaniem zapłaty. Z uwagi na fakt, iż na spornej fakturze istnieje podpis uprawnionego pracownika spółki (...) oraz idące za dokumentem prywatnym domniemanie prawdziwości, to na stronę powodową przeszedł obowiązek wykazania nieprawdziwości dokumentu prywatnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2009 r., CSK 439/08, program komputerowy LEX nr 518121). Z drugiej zaś strony nie ma przeszkód, aby strona która wywodzi z powyższego dokumentu pozytywne dla siebie skutki prawne dowodziła powyższą okoliczność za pomocą również innych środków dowodowych (co też pozwana spółka skutecznie uczyniła).

Zdaniem Sądu zapis na fakturze VAT FS (...) z dnia 25 maja 2015 r. w postaci „kompensata” stanowi pokwitowanie i ma zatem swoją doniosłość procesową, albowiem przerzuca ciężar dowodu na stronę przeciwną, która winna wykazać, że adnotacja na fakturze nie odpowiada rzeczywistości, albowiem jako strona zaprzeczająca treści tego dokumentu była zobligowana do wykazania tych okoliczności.

Powód akcentował nie spełnienia przez pierwotnych kontrahentów wymogów do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu (art. 498 § 1 k.c.). Strona powodowa nie dostrzega jednak, że przepisy Kodeksu cywilnego regulują jedynie instytucję tzw. potrącenia ustawowego. Powszechnie przyjmuje się zaś, że potrącenie umowne jest dopuszczalne w ramach swobody umów, na warunkach, jakie miedzy sobą strony ustaliły, a strony, w takim wypadku, mogą uzależnić kompensatę umowną, od spełnienia przesłanek przewidzianych w art. 498 § 1 k.c.. Cechą wspólną wszystkich przypadków potrącenia ustawowego, odróżniających ją od kompensat umownych, jest to, że następuje ono bez porozumienia, niezależnie od woli jednej ze stron. (por. M. Pyziak – Szafnicka, [w:] System Prawa Prywatnego, tom 6 Prawo zobowiązań – cześć ogólna, pod redakcją A. Olejniczaka, C.H.Beck, Warszaw 2009, s. 1091 - 1093). Cechami istotnymi potrącenia są cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności i zaskarżalność wierzytelności. Podkreślić należy, iż oświadczenie o potrąceniu nie wymaga zachowania szczególnej formy, powinno być natomiast złożone w sposób, który w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść. Istotne jest przy tym, aby treść ta nie pozostawiała wątpliwości co do tego, które wierzytelności i w jakim zakresie mają zostać umorzone na skutek potrącenia. Z ustalonego stanu faktycznego wynikało, że taki sposób rozliczenia był przez obie strony ustalony i co najważniejsze co najmniej w sposób dorozumiany potwierdzony po wykonaniu prac przez spółkę (...).

Marginalnie wskazać należy, że w przypadku nie podzielenia powyższej argumentacji, rozliczenie stron należało zakwalifikować jako odnowienie w świetle art. 506 k.c. Przywołany przepis w § 1 stanowi, że jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie).

Ustalenia dokonanie pomiędzy M. S. (1) oraz P. S. o sposobie zaspokojenia istniejącego zobowiązania spółki (...) wobec spółki (...) zawierają wszystkie konieczne elementy do uznania, iż doszło do odnowienia. Z powyższego przepisu wynika, że odnowienie dochodzi do skutku w wyniku umowy zawartej między wierzycielem i dłużnikiem.

Wątpliwości Sądu nie budziło, że spółkę (...) oraz pozwaną łączyła umowa w zakresie dokonania prac ziemnych sprzętem budowlanym. Zauważyć jednak należy, iż z zeznań świadków oraz reprezentanta pozwanej wynika jednoznacznie, że prace te wykonywane miały być w ramach wzajemnego rozliczenia się stron. Spółkę (...) oraz pozwaną łączyła bowiem umowa o wykonanie prac montażowo – budowlanych, które to prace pozwana wykonała, w związku z (...) spółka (...) była zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia w kwocie 36.900 zł. Z powodu kłopotów finansowych spółka nie miała możliwości uregulowania całej kwoty, dokonała natomiast zapłaty w kwocie 20.500 zł. Strony umowy postanowiły więc, że w ramach zapłaty spółka (...) wykona na rzecz spółki (...) prace ziemne.

Powyższe znajduje również odzwierciedlenie w treści faktury z dnia 25 maja 2015 roku w której jako forma zapłaty wskazana została „kompensata”. Zapis ten miał tego rodzaju znaczenie, iż o kwotę tą zmaleć miały zobowiązania spółki wobec firmy (...).

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o treści przedłożonych do akt dowodów z dokumentów. Żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości, a i w ocenie Sądu nie budziły one żadnych wątpliwości. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków D. W., M. S. (2), P. S. oraz przedstawiciela strony pozwanej M. S. (1), albowiem były one spójne i logiczne, a nadto korespondowały ze sobą oraz z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. W trakcie zeznań świadków oraz przesłuchania reprezentanta pozwanej nie ujawniły się jakiekolwiek okoliczności podważające ich wiarygodność. Na rozprawie w dniu 18 lipca 2016 roku Sąd postanowił o oddaleniu wniosku strony powodowej o złożenie kolejnego pisma przygotowawczego mając na uwadze treść art. 207 § 3 k.p.c. oraz treść pisma strony pozwanej z dnia 8 czerwca 2016 roku jako że zawierało ono twierdzenia ujęte już w sprzeciwie od nakazu zapłaty do którego treści strona powodowa wypowiedziała się pismem z dnia 12 maja 2016 roku, a także mając na względzie zasadę przeciwdziałania przewlekaniu postępowania. Sąd postanowił również o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadków D. W. oraz M. S. (2) oraz P. S., gdyż wniosek dowodowy w tym zakresie został złożony przez stronę pozwaną w odpowiedzi na kwestionowanie przez powoda porozumienia w sprawie kompensacji należności, a nadto z uwagi, iż zeznania świadków oraz reprezentanta strony pozwanej miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z tej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu.