Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 r. w Szczecinie

sprawy B. D. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 kwietnia 2015 r. sygn. akt VI U 2125/14

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu B. D. (1) prawo do emerytury od 01 września 2014r.

SSA Beata Górska SSA Anna Polak SSO del. Tomasz Korzeń

III A Ua 528/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 29.10.2014 roku odmówił B. D. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, przewidzianego dla pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach, gdyż w ocenie organu rentowego ubezpieczony mimo udowodnienia 25 lat ogólnego stażu ubezpieczeniowego, według stanu na dzień 1.01.1999r. nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z treści decyzji wynika, że organ rentowy uznał ubezpieczonemu 14 lat, 9 miesięcy i 24 dni pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji organu rentowego ubezpieczony wniósł o jej zmianę i przyznanie emerytury. Podniósł, że posiada wymagane co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, gdyż pracował przez ponad 9 miesięcy od dnia 22.04.1971r. do dnia 30.11.1971r., jako traktorzysta w (...) ((...)) w W., gm. G., na podstawie umowy o pracę z dnia 22.04.1971r., stale i na pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji i podniósł, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki wymagane do przyznania mu emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z wyjątkiem jednej, tj. wykonywania przez okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ podał, że uznał za udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach w łącznym wymiarze 14 lat, 9 miesięcy i 9 dni, licząc od zatrudnienia od dnia 17.08.1971r.

Stanowisko stron postępowania nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015 r. oddalił odwołanie.

Sąd I Instancji ustalił, że B. D. (1) urodził się (...), nie był członkiem OFE i na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 25 lat okresów ubezpieczenia, w tym 16 lat i 8 dni okresów składkowych oraz 9 lat, 3 miesiące i 25 dni okresów uzupełniających - praca na roli. W dniu 16 stycznia 2014 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym po raz pierwszy wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 26 lutego 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. D. (1) przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, argumentując to tym, że łączny udokumentowany okres ubezpieczenia na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 14 lat, 7 miesięcy i 16 dni okresu pracy w szczególnych warunkach, zamiast wymaganych 15 lat. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że do stażu pracy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 22 kwietnia 1971 r. do 30 listopada 1971 r. w (...) w M. z powodu braku adnotacji w oparciu o jakie dokumenty zostało wydane świadectwo pracy z dnia 2 stycznia 2014 r. Okresu tego nie uwzględniono również do stażu pracy w szczególnych warunkach, gdyż w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach przytoczono nieprawidłową podstawę prawną rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz zarządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a nadto zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu sporządzone przez Agencję Nieruchomości Rolnych - Oddział Terenowy w B., za okresy pracy od 1 lutego 1969 r. do 31 marca 1969 r., od 17 sierpnia 1971 r. do 20 stycznia 1975 r., od 9 marca 1978 r. do 19 czerwca 1986 r. nie spełnia wymogu formalnego, gdyż zostało podpisane „z upoważnienia” głównego księgowego. Wyrokiem z dnia 9 lipca 2014 r. w sprawie o sygn. akt VIU 642/14 Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu odwołania B. D. (1) oddalił odwołanie. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w dniu 22 września 2014r. B. D. (1) złożył w ZUS wniosek o emeryturę i organ rentowy przyjął za udowodniony staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat, 9 miesięcy i 24 dni, z tytułu zatrudnienia:

- w (...) (...) w okresie od 17 sierpnia 1971 r. do 20 stycznia 1975 r. przy wykonywaniu prac kierowców ciągników, kombajnów, pojazdów gąsiennicowych na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego wymienionym w wykazie A, Dziale VIII pod pozycją 3 pkt 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) – dalej jako rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983r. – oraz zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz. Urz. MRLiGŻ Nr 2 poz. 4),

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) w okresie od 1 kwietnia 1975 r. do 15 sierpnia 1975 r. przy wykonywaniu prac kierowców ciągników, kombajnów, pojazdów gąsiennicowych na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego wymienionym w wykazie A, Dziale VIII pozycja 3 pkt 1 stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. i zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz. Urz. MRLiGŻ Nr 2 poz. 4),

- w Zakładzie (...) S.A. w okresie od 21 stycznia1975 r. do 28 marca 1975 r. przy wykonywaniu prac przy szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym na stanowisku szlifierz wymienionym w wykazie A dziale III pozycją 78 pkt 1 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę (Dz. Urz. MB i PMB nr 3 z 1983 r., poz. 6),

- w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 18 sierpnia 1975 r. do 31 października 1976 r. na stanowisku kierowca autobusowy o liczbie miejsc siedzących powyżej 15, wymienionym w wykazie A, Dział VIII, nr 2 pkt 1

rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. i zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach (Dz.U.M.K. Nr 10, poz. 77),

- w (...) S.A. w T. Zakład (...) w okresie od 1 listopada 1976 r. do 28 lutego 1978 r. na stanowisku kierowca autobusu o liczbie miejsc siedzących wyżej wymienionym w wykazie A, Dział VIII, nr 2 stanowiącego załącznik do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego,

- w (...) (...) w okresie od 9 marca 1978 r. do 19 czerwca 1986 r. przy wykonywaniu prac kierowców ciągników, kombajnów, pojazdów gąsiennicowych na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego wymienionym w wykazie A, Dziale VIII pozycja 3 pkt 1 stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. i z rządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz. Urz. MRLiGŻ Nr 2 poz. 4).

Sąd Okręgowy ustalił dalej, że w dniu 22 kwietnia 1971 r. B. D. (1) zawarł z Kółkiem Rolniczym (...) w W. umowę o pracę na czas określony na stanowisku traktorzysty. W dniu 2 stycznia 2014 r. Likwidator (...) w G. P. B. wystawił świadectwo pracy w którym podał, że od 22 kwietnia 1971 r. do 30 listopada 1971 r. B. D. (1) był zatrudniony w (...) w W. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego. Z taką samą datą wystawione zostało świadectwo wykonywania przez B. D. (1) pracy w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego w okresie od 22 kwietnia 1971 r. do 30 listopada 1971 r. Pismem z dnia 9 lutego 2015 r. Likwidator P. B. oświadczył, iż w dostępnych materiałach znajdujących się w archiwum po byłym (...), (...), (...) – G. i Spółce z o.o. (...) nie natrafił na akta osobowe B. D. (1). Pismem z dnia 30 marca 2015 r. Likwidator P. B. poinformował, iż oprócz przekazanych wcześniej, nie znalazł żadnych innych dokumentów B. D. (1). Oddział Terenowy Agencji Nieruchomości Rolnych w S. Filia Archiwum Zakładowego w Ł., Archiwum Państwowe w W. - (...) w M., (...) Spółka z o.o. w K., Archiwum Państwowe w K., (...) Sp. z o.o. w G., (...) Sp. z o.o. w J., nie dysponują dokumentacją osobowo-płacową (...) w W.. Zarząd (...) w W. nie posiada w swoich zbiorach akt osobowych B. D. (1). W dołączonym do wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy z dnia 7 stycznia 2010 r. kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych ubezpieczony oświadczył, iż w okresie od 1 kwietnia 1969 r. do 16 sierpnia 1971 r. nie pracował.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie i przywołując treść art. 184 ust. 1, ust. 2, art. 32 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2015 roku, poz. 748, ze zm.) – zwanej dalej ustawą emerytalną - oraz § 2 ust. 1, § 3 i § 4 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, podniósł, że w niniejszej sprawie niesporne było, że B. D. (1) urodzony (...) na dzień wydania zaskarżonej decyzji osiągnął wiek emerytalny uprawniający do skorzystania z wcześniejszej emerytury, a na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 25 lat okresów ubezpieczenia i nie był członkiem OFE. Przedmiotem sporu było jedynie ustalenie czy posiada wymagany 15 - letni okres zatrudnienia w szczególnym charakterze uprawniający do obniżenia wieku emerytalnego. W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do ustalenia, iż B. D. (1) był zatrudniony w (...) w W. w okresie od 22 kwietnia 1971 r. do 30 listopada 1971 r. Sąd pierwszej instancji podniósł, że z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż jedyną datą okresu wykonywania przez ubezpieczonego pracy w (...) jest data zatrudnienia tj. dzień 22 kwietnia 1971 r., co wynika z przedłożonej przez skarżącego niepoświadczonej za zgodność kopii umowy o pracę. Likwidator (...) w W. wielokrotnie wzywany przez Sąd nie przedłożył oryginału umowy,
a z treści jej kopii wynika, że ubezpieczony został zatrudniony jedynie na czas określony. Nie ma jednak informacji do kiedy ubezpieczony świadczył tam pracę. Zdaniem Sądu meriti pewne jest, że ubezpieczony nie pracował w (...) do 30 listopada 1971 r., jak zostało to wskazane w wystawionych przez likwidatora w dniu 2 stycznia 2014 r. świadectwie pracy i świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ze świadectwa pracy z dnia 20 listopada 2002 r. wynika, że ubezpieczony od dnia 17 sierpnia 1971 r. do 20 stycznia 1975 r. był zatrudniony w (...) (...) w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony zeznał, że nie pracował równocześnie w dwóch zakładach pracy jako traktorzysta. Sąd Okręgowy podniósł dalej, że samo świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie stanowi dowodu przesądzającego o uznaniu pracy ubezpieczonego za wykonywaną w warunkach szczególnych, skoro stanowi tylko dowód tego, że osoba, która je podpisała złożyła takie oświadczenie, zwłaszcza, gdy nie ma ono oparcia o dokumentację pracowniczą, jak i inne dowody. W tych okolicznościach z okresu zatrudnienia w (...) pewna jest tylko data początkowa, tj. 22 kwietnia 1971 r., gdyż to w tym dniu ubezpieczony został przyjęty do pracy. W sprawie brakuje niebudzących wątpliwości dokumentów z których wynikałoby nie tylko to, w jakim okresie, ale i czy, ubezpieczony pracował w (...) po podpisaniu umowy. Nie ma bowiem akt osobowych ubezpieczonego, a likwidator, jak sam przyznał, nie znalazł takiej dokumentacji. Nie wyjaśnił również w swoich pismach dlaczego przyjął takie, a nie inne ramy czasowe w wystawionym w 2014 r. świadectwie pracy. Zdaniem Sądu orzekającego, podważa to całkowicie wiarygodność wystawionego świadectwa i oświadczeń w nim złożonych. Również zeznania świadków J. K. (1) i M. Ż. nie pokrywają się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, zwłaszcza, że ubezpieczony zeznał, że świadczył pracę jeżdżąc ciągnikiem należącym do zakładu pracy, a tymczasem świadek J. K. (1) zeznał, że prace na rzecz kółka wykonywane były traktorami należącymi do pracowników. Za niewiarygodne należy uznać również zeznania M. Ż. zatrudnionego w (...) w W. od października 1971 r. do marca 1973 r. w zakresie w jakim wskazywał, że pracował z ubezpieczonym przez dwa, trzy miesiące, podczas gdy niewątpliwie B. D. (1) nie pracował już w tym okresie w (...), gdyż od 17 sierpnia 1971 r. był zatrudniony w innym zakładzie pracy. Z powyższych przyczyn Sąd odmówił wiarygodności ww. świadków. Mając na uwadze wskazane okoliczności, w ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie wykazał, iż posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach według stanu na dzień 01.01.1999r., a tym samym nie spełnił wszystkich warunków niezbędnych do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony. Zaskarżył wyrok w całości. Zarzucił naruszenie art. 233 § l k.p.c. poprzez:

- przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów wskutek wadliwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a w konsekwencji poprzez błędne ustalenia, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach w okresie od 22 kwietnia 1971 roku do 16 sierpnia 1971 roku w (...) w W., podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego w postaci dokumentacji pracowniczej i zeznań świadków wynika, że z pewnością
od 22 kwietnia 1971 roku do 16 sierpnia 1971 roku wykonywał na rzecz tego pracodawcy pracę na stanowisku kierowcy ciągnika;

- odmowy uznania za wiarygodne zeznań J. K. (1) i M. Ż., podczas gdy nieścisłości w określeniu okresu zatrudnienia lub jego warunków
nie pozbawiają tych zeznań waloru wiarygodności, tym bardziej że świadkowie
są osobami w podeszłym wieku i zeznawali na okoliczności z okresu sprzed ponad
40 lat, ale też zgodnie potwierdzili, że ubezpieczony świadczył pracę na rzecz (...) w W., w związku z czym Sąd I instancji powinien był uznać te zeznania za wiarygodne.

Skarżący w uzasadnieniu apelacji podniósł, że nie można zgodzić się z wydanym wyrokiem, gdyż niezasadne odmówiono wiarygodności świadectwu pracy oraz zeznaniom świadków, a wyłączenie ze stażu pracy w szczególnych warunkach okresu od 22.04.1971r. do 16.08.1971r. było sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Gdyby bowiem ubezpieczony faktycznie nie świadczył pracy na rzecz (...) w W., to nie zachowałaby się żadna dokumentacja z tego okresu zatrudnienia, a świadkowie nie mieliby żadnej wiedzy na ten temat, a tymczasem materiał dowodowy potwierdza zatrudnienie, a świadkowie, mimo podeszłego wieku i nieścisłości w zeznaniach, potwierdzili świadczenie pracy przez ubezpieczonego. Ubezpieczony przedłożył dodatkowo w oryginale umowę o pracę z dnia 22.04.1971r., wydaną uprzednio przez likwidatora (...) w W.. Powinien być doliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach okres od 22.04.1971r. do dnia poprzedzającego dzień podjęcia pracy w nowym zakładzie pracy w dniu 17.08.1971r.

Wskazując na powyższą argumentację, skarżący wniósł:

1. o dopuszczenie dowodu z umowy o pracę z dnia 22 kwietnia 1971 roku i przesłuchanie świadków: H. D., L. B., C. M. na okoliczność okresu świadczenia przez ubezpieczonego pracy na rzecz (...) w W., jako traktorzysta,

2.  o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego. Podniósł, że Sąd I instancji mając na uwadze obowiązujące przepisy oraz zebrany w sprawie materiał dowodowy słusznie stwierdził, że odwołanie jest niezasadne, a zaskarżona decyzja prawidłowa. Ubezpieczony nie wykazał żeby wykonywał prace od 22.04.1971 r. do 30.11.1975 r. w (...) w M. na stanowisku traktorzysty. Z przedłożonej kopii umowy o pracę zawartej przez ubezpieczonego ze Spółdzielnią Kółek Rolniczych w M. wynika jedynie data początkowa zatrudnienia ubezpieczonego, tj. 22.04.1971 r. Umowa wskazuje także, że ubezpieczony został zatrudniony na czas określony, bez wskazania jaki to jest czas i do kiedy praca była przez ubezpieczonego faktycznie świadczona. Zasadnie więc Sąd orzekający uznał, że nie można przyjąć jako daty końcowej zatrudnienia w (...) w M. dnia 30.11.1971 r. wskazanej w świadectwie pracy oraz świadectwie pracy w szczególnych warunkach z dnia 02.01.2014 r., gdyż ze świadectwa pracy z dnia 20.11.2002 r. wynika, ze ubezpieczony już od 17.08.1971 r. do 20.01.1975 r. był zatrudniony w (...) (...) w pełnym wymiarze czasu pracy, a jak sam zeznał, nie pracował równocześnie w dwóch zakładach pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie niniejszych rozważań należy podnieść, że Sąd Odwoławczy orzeka na podstawie całego materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r., sygn. I CSK 497/13, Lex nr 1521311, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2002r., sygn. IV CKN 1574/00, Lex nr 78327) i zobowiązany jest poczynić własne, samodzielne ustalenia faktyczne, które mogą być nawet odmienne od tych, które uprzednio przyjęto przez Sąd orzekający w pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji musi samodzielnie dokonać również jurydycznej oceny żądania i skonfrontować ją z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami; rozpoznaje sprawę w taki sposób, w jaki mógł i powinien uczynić to Sąd pierwszej instancji, tyle że uwzględnia szerszy materiał, zebrany w postępowaniu przed sądami obu instancji (art. 382 k.p.c.). Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym podniesionych zarzutów, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że choć Sąd pierwszej instancji prawidłowo wyjaśnił istotę sporu, to jednak w sprawie konieczne było usunięcie wątpliwości w zakresie istotnego z punktu widzenia prawa do emerytury okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 22.04.1971r. na stanowisku pracy traktorzysty. Z ustaleń Sądu Okręgowego, które Sąd Apelacyjny podziela, bezsprzecznie bowiem wynika, że ubezpieczony legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym łącznie 14 lat, 9 miesięcy i 25 dni (a nie jak zapewne omyłkowo przyjęto w zaskarżonej decyzji, a następnie powielono w odpowiedzi na odwołanie: w wymiarze 14 lat, 9 miesięcy i 24 dni). Z raportu ustalenia uprawnień do świadczenia z dnia 24.10.2014r., sporządzonego przez organ rentowy w oparciu o przedłożone świadectwa pracy i zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wynika bowiem, że ubezpieczony, po pominięciu pierwszej jego pracy zawodowej jako pracownik produkcji roślinnej, przez niemalże całe swoje życie zawodowe pracował jako kierowca ciężkich pojazdów (traktory, czy autobusy), a suma okresów pracy w szczególnych warunkach, licząc od dnia 17.08.1971r. do 20.01.1975r. (traktorzysta) od 21.01.1975r. do 28.03.1975r., od 01.04.1975r. do 15.08.1975r. (traktorzysta), od 18.08.1975r. do 31.10.1976r. (kierowca autobusu), od 01.11.1976r. do 28.02.1978r. (kierowca w Przedsiębiorstwie (...) - Zakładzie (...)), od 09.03.1978r. do 19.06.1986r. (traktorzysta), wynosi łącznie 14 lat, 9 miesięcy i 25 dni (vide k. 17-18, t. IV a.e.). Prawidło też przyjął Sąd Okręgowy, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do ustalenia, że B. D. (1) był zatrudniony w (...) w W. w okresie od 22.04.1971 r. do 30.11.1971 r., gdyż już z dniem 17.08.1971r. rozpoczął pracę w innym zakładzie pracy, a jak sam zeznał, nie świadczył pracy równolegle na dwóch etatach. Za konieczne uznać zatem należało przesądzenie, czy ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach także w spornym okresie od 22.04.1971r. do 16.08.1971r., tj. do dnia poprzedzającego okres pracy w nowym zakładzie pracy. Sąd Odwoławczy na podstawie art. 381 k.p.c. przeprowadził więc w niezbędnym zakresie uzupełniające postępowanie dowodowe z prywatnego dokumentu w postaci umowy o pracę z dnia 22.04.1971r., przedłożonego w oryginale wraz z apelacją (w miejsce dotychczas składanych do akt postępowań ZUS i akt sądowych kserokopii, mniej lub bardziej czytelnych i bez okazania kiedykolwiek oryginału dokumentu) oraz z zeznań zawnioskowanych w apelacji świadków, tj. H. D., L. B., C. M., na okoliczność świadczenia pracy przez ubezpieczonego na rzecz (...) w W., w celu ustalenia, czy ubezpieczony w okresie od 22.04.1971r. do sierpnia 1971r., rzeczywiście pracował jako traktorzysta, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wezwany na rozprawę apelacyjną w dniu 5 lipca 2016r. świadek H. D. zeznał, że był zatrudniony razem z ubezpieczonym w (...), obaj pracowali jako kierowcy ciągnika, z tym, iż świadek świadczył tam pracę przez kilka lat, a ubezpieczony krócej i trwało to tylko przez kilka miesięcy. Było to w okresie od kwietnia do sierpnia 1971r., gdyż potem ubezpieczony dostał gdzie indziej pracę. Świadek zeznał, że w tym czasie było wielu traktorzystów, dziesięciu, może nawet dwunastu i świadkowie L. B. i C. M. także byli traktorzystami. W tym czasie było wiele pracy nie tylko na polach. Świadek podał dalej, że trzeba było zaorać ziemię, porozwozić buraki, nawieźć ziemię nawozami, wykonywano opryski, używano rekultywatora. Umowy o pracę podpisywano w (...) z dyspozytorem. Pracowało się wówczas po 12 godzin, czasem dłużej, a czasem krócej, i było to zależne od warunków pogodowych. Następny zeznający na rozprawie apelacyjnej świadek, L. B. podał, że pracował razem z ubezpieczonym w latach 1971 – 1973, z tym, że ubezpieczony pracował tylko w 1971r., tak od kwietnia do sierpnia. Ubezpieczony pracował tylko jako traktorzysta, a prace rozdzielał dyspozytor i był nim wówczas M.. Prace polegały na orce, opryskach, jak to w rolnictwie. Ubezpieczony poszedł potem do PGR. Trzeci ze świadków, C. M., zeznał, że był dyspozytorem w M. Bazy Rolniczej, pracował tam przez 5 lat, ubezpieczony był podwładnym, jeździł na traktorze od kwietnia do sierpnia 1971r. Ubezpieczony pracował krótko, bo miał daleko do pracy, czasem trzeba było wstawać nawet o 5 rano, żeby zdążyć z opryskami i zarząd dał mu pracę bliżej miejsca zamieszkania. Jak zeznał dalej świadek C. M. opryski były wykonywane z wykorzystaniem traktora, a pracownicy nosili przy tym maski oraz odpowiednie kombinezony.

Sąd Apelacyjny mając na uwadze zeznania wyżej wymienionych świadków
w zakresie okoliczności związanych ze świadczeniem pracy przez ubezpieczonego
na traktorze oraz wymiaru czasu tej pracy oraz przede wszystkim treść przedłożonej w oryginale umowy o pracę z dnia 22.04.1971r., cenił tak uzupełniony materiał dowodowy jako wiarygodny. Za niegodne wiary należało natomiast uznać zeznania świadków w tej części w której podawali, że ubezpieczony pracował konkretnie w okresie od kwietnia do sierpnia 1971r., gdyż tak dokładne odtworzenie w pamięci zdarzeń sprzed blisko 45 lat praktycznie nie jest możliwe. Na podstawie całości zgromadzonego materiału dowodowego Sąd Odwoławczy dokonał odmiennych od przyjętych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ubezpieczony dostatecznie w sprawie wykazał, że od dnia wskazanego w umowie o pracę, tj. od 22.04.1971r. rozpoczął świadczenie pracy na stanowisku traktorzysty i powierzane zadania traktorzysty wykonywał zgodnie z treścią umowy, tj. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, aby następnie, tj. od dnia 17.08.1971r. do 20.01.1975r. rozpocząć pracę w (...) w B. jako traktorzysta (świadectwo pracy z k. 7 t. I. a.e.). W ocenie Sądu Apelacyjnego nie budziło wątpliwości, że ubezpieczony, który okazał Sądowi Okręgowemu na rozprawie z dnia 9.04.2015r. dokument prawa jazdy kategorii T, posiadał od dnia 31.03.1970r. kwalifikacje niezbędne do prowadzenia ciągników rolniczych, a następnie, z dniem 22.04.1971r., tj. z początkiem okresu wegetatywnego rozpoczął w kółku rolniczym pracę traktorzysty. Należy zauważyć, że to pora roku wymusiła przyjęcie ubezpieczonego do pracy, z uwagi na potrzebę rozpoczęcia intensywnych prac polowych. Należało po okresie zimy, przygotować grunty pod uprawy, a zatem bronować, aby spulchnić i przygotować ziemię do zasiewu, ewentualnie zmieszać z nawozami, a następnie zasiać i nawozić uprawy, a także opryskiwać preparatami chwastobójczymi
i grzybobójczymi. Na wielkich powierzchniach gruntów rolnych zadania wymagają zmechanizowania, a zatem i nieodzownej pracy traktorzystów. Prace, związane bowiem także z przewożeniem suchych traw na paszę, itd. wymagały nakładów
z wykorzystaniem ciągników rolniczych. Za mało przekonywującą należało uznać argumentację zmierzającą do poddania w wątpliwość okoliczność, że ubezpieczony
z dniem 22.04.1971r. rozpoczął świadczenie pracę, gdy uwzględni się fakt, że w rolnictwie był to początek prac polowych i istniała potrzeba przygotowania gruntów do zasiewu i wegetacji, a co za tym wzmożonych prac polowych. Nadto, Sąd Okręgowy oceniając zeznania świadka J. K. (1) w kontekście tez umowy o prace z dnia 22.04.1971r., zauważył, że świadek podał, iż prace na rzecz kółka były wykonywane za pomocą traktorów należących do pracowników. Tymczasem, świadek nie zeznał, aby traktory stanowiły własność pracowników. Z jego zeznań można było wywieść, iż każdy pracownik jeździł przydzielonym mu do pracy traktorem i w tym tylko sensie były to „ich” ciągniki. Brak jest podstaw, aby przyjmować, że w okresie PRL, kiedy funkcjonowała przede wszystkim własność społeczna, państwowa, a znaczne powierzchnie gruntów należały do PGR, istniała grupa indywidualnych rolników, w tym ubezpieczony, którzy świadczyliby na rzecz kółek rolniczych, spółdzielni rolniczych czy PGR, usługi za pomocą traktorów. Rolnicy indywidualni nie posiadali na tyle dochodowych gospodarstw rolnych, przy powszechnym ich rozdrobieniu, a rolni pracownicy najemni nie mieli tak znacznych dochodów, aby mogli zakupić własny ciągnik i świadczyć usługi na rzecz kółek rolniczych i PGR, abstrahując od kwestii permanentnego niedoboru w PRL wszelkich dóbr przemysłowych, w tym wytwarzanych na potrzeby rolnictwa, czy modelu gospodarowania, który nie polegał na prowadzeniu państwowych gospodarstw rolnych za pomocą usług świadczonych przez podmioty prywatne. Dywagacje tego rodzaju jawią się zresztą jako niecelowe, gdyż ubezpieczony nie prowadził tego rodzaju działalności i zawarł umowę o pracę, a zatem w jej ramach nie miał obowiązku zorganizowania ciągnika rolniczego. Był to stosunek zatrudnienia, a nie inna praca najemna, co wynika z wiarygodnej i oryginalnej umowy o pracę z dnia 22.04.1971r. Należało więc przyjąć, że ubezpieczony został zatrudniony jako pracownik i wykonywał pracę na stanowisku traktorzysty. Nie ma również podstaw, aby sądzić, że B. D. (1) po przyjęciu do pracy porzucił zakład pracy przed rozpoczęciem zatrudnienia w (...) od dnia 17.08.1971r., skoro dopiero co podwyższył swoje kwalifikacje zawodowe z pracownika produkcji roślinnej (świadectwo pracy z dnia 20.11.2002r., k. 5 , t. I a.e.), na kierowcę ciągnika rolniczego, co dawało mu tym sposobem możliwość osiągania wyższych zarobków, a zarazem nie miał zapewnionej innej pracy dającej środki niezbędne do utrzymania się. Porzucenie pracy mogło skończyć się brakiem możliwości znalezienia przez ubezpieczonego nowej pracy. Nie ma racjonalnych przesłanek do wywodzenia, że ubezpieczony nie pracował w okresie od 22.04.1971r. do 16.08.1971r., zwłaszcza, że świadkowie zeznający na rozprawie apelacyjnej zgodnie potwierdzili, że ubezpieczony pracował jako traktorzysta, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, uzupełnionego w postępowaniu apelacyjnym, mimo braku źródłowej pracowniczej dokumentacji
z okresu zatrudnienia, w tym z akt osobowych i innych dokumentów związanych
z zatrudnieniem ubezpieczonego, ale uwzględniając przedłożoną oryginalną umowę o pracę z 22.04.1971r. oraz korespondujące z tym dokumentem spójne zeznania ww. świadków, kierując się doświadczeniem życiowym, należało ostatecznie przyjąć,
że ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach jako traktorzysta nieprzerwanie od 22.04.1971r. do 16.08.1971r., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co odpowiada pracy zgodne z wymogiem pkt 3 działu VIII „W transporcie i łączności” - prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych - wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Wobec nie budzącego wątpliwości okresu 14 lat, 9 miesięcy i 25 dni pracy w szczególnych warunkach, po doliczeniu okresu od 22.04.1971r. do 16.08.1971r., ubezpieczony wykazał świadczenie pracy w łącznym wymiarze co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w konsekwencji czego został spełniony wymóg z § 4 ust. 1 pkt 3 i § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r., co przy spełnieniu przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych wymogów, zgodnie z art. 184 ust. 1 i ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 2 i ust. 4 w zw. z art. 100 ust. 1 oraz art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego z dnia 29.10.2014r. i przyznaniem ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, począwszy od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku emerytalnego.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Beata Górska SSA Anna Polak del. SSO Tomasz Korzeń