Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2016 r.

Sąd Rejonowy w Olkuszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2016 r. w Olkuszu na rozprawie

sprawy z powództwa G. C., A. Z., A. G.

przeciwko M. G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej M. G. na rzecz powodów G. C., A. Z., A. G., łącznie do ich rąk, kwotę (...),74 (cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt osiem 74/100) złotych z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym, przy czym nie wyższymi niż odsetki maksymalne za opóźnienie, od dnia 22 października 2015 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie oddala powództwo;

III.  zasądza od pozwanej M. G. na rzecz powodów G. C., A. Z., A. G., łącznie do ich rąk, kwotę 867,00 (osiemset sześćdziesiąt siedem 00/100) złotych tytułem kosztów procesu.

  Sygn. akt I C 346/16

W pozwie z dnia 22 października 2015 r. powodowie: G. C., A. Z., A. G., prowadzący wspólnie działalność gospodarczą pod nazwą (...) s.c. domagali się zasądzenia od pozwanej M. G. kwoty 5.148,74 złotych z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, naliczanymi od kwoty 4.958,74 złotych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu wyjaśniono, że powodowie prowadzą działalność gospodarczą pod nazwą (...) s.c. W dniu 4 listopada 2014 r. pozwana zawarła z powodami umowę pożyczki gotówkowej na kwotę 4.500 złotych na zasadach i warunkach określonych w umowie. W związku z brakiem spłaty pierwszej raty powodowie wezwali pozwaną do zapłaty, jednak wezwanie pozostało bezskuteczne. Wobec braku spłaty kolejnej raty powodowie ponownie wezwali pozwaną do zapłaty, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki, jednakże i to wezwanie pozostało bez odpowiedzi. Powodowie dokonali więc wypowiedzenia warunków umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu. Wypowiedzenie to zostało odebrane w dniu 12 marca 2015 r., dlatego w dniu 12 kwietnia 2015 r. pożyczka stała się w pełni wymagalna. Na dochodzoną pozwem należność składały się: kwota kapitału pożyczki w wysokości 4.500 złotych, kwota 216,82 złotych z tytułu niespłaconych odsetek kapitałowych, skapitalizowanych na dzień 11 kwietnia 2015 r., kwota 11,37 złotych z tytułu odsetek karnych, skapitalizowanych na dzień 11 kwietnia 2015 r., kwota 230,55 złotych z tytułu odsetek od zadłużenia przeterminowanego (od niespłaconego kapitału), kwota 40 złotych z tytułu wezwań do zapłaty, kwota 150 złotych z tytułu podejmowanych czynności windykacyjnych.

W dniu 9 grudnia 2015 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Olkuszu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając powództwo w całości wraz z kosztami procesu.

Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wniosła pozwana, zaskarżając nakaz zapłaty w całości. Pozwana podniosła zarzut przedwczesności żądania zapłaty, uzasadniając to twierdzeniem, że wymagalność roszczenia jeszcze nie nastąpiła. Pozwana przyznała fakt zaciągnięcia pożyczki, jednak wskazała, że jest samotną matką dwójki dzieci, córka jest chora i wymaga leczenia, natomiast syn studiuje zaocznie i pracuje, pomagając pozwanej w utrzymaniu. Problemy zdrowotne dzieci pozwanej sprawiły, że nie była w stanie spłacać rat zaciągniętej pożyczki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 4 listopada 2014 r. w Ś. została zawarta w formie pisemnej – na gotowym formularzu przygotowanym przez powodów - umowa pożyczki gotówkowej pomiędzy powodami, prowadzącymi wspólnie działalność gospodarczą pod nazwą (...) s.c. a pożyczkobiorcą M. G.. Pożyczkodawcy udzielili pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 4.500 złotych na okres do dnia 30 listopada 2016 r. Pożyczkobiorca zobowiązała się zwrócić kwotę pożyczki wraz z należnymi odsetkami w ratach miesięcznych terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat (§ 3 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 5 ust. 1 umowy, strony ustaliły, że pożyczka jest oprocentowana według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym. W myśl § 8 ust. 1 i 2 umowy, niespłacenie raty pożyczki w całości lub w części w ustalonym terminie powoduje uznanie niespłaconej kwoty za zadłużenie przeterminowane. Od niespłaconego z terminie zadłużenia przeterminowanego naliczane są odsetki według stopy procentowej stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym. W § 9 ust. 1 i 2 umowy zawarto postanowienia, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w formie pisemnej z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia w sytuacji niespłacenia przez pożyczkobiorcę dwóch kolejnych pełnych rat pożyczki. Jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci swoich zobowiązań wobec pożyczkodawcy w terminie wskazanym w wypowiedzeniu, pozostała kwota pożyczki wraz z należnymi odsetkami i opłatami staje się wymagalna a pożyczkodawca przystępuje do zaspokojenia swoich wierzytelności z tytułu umowy w postępowaniu sądowym. W § 13 umowy, zawarto postanowienia następującej treści: 1. W przypadku niezapłacenia przez pożyczkobiorcę raty pożyczki w terminie określonym w harmonogramie spłaty pożyczki i powstaniu zadłużenia przeterminowanego, pośrednik w imieniu pożyczkodawcy po upływie 7 dni od terminu płatności raty pożyczki, wezwie pożyczkobiorcę do zapłaty zadłużenia przeterminowanego. Koszt wezwania do zapłaty ponosi pożyczkobiorca. 2. W przypadku nieuregulowania przez pożyczkobiorcę drugiej kolejnej pełnej raty pożyczki w terminie 7 dni od dnia wystawienia wezwania do zapłaty, o którym mowa w ust. 1, pośrednik w imieniu pożyczkodawcy wszczyna postępowanie windykacyjne i przystępuje do czynności windykacyjnych, rozumianych jako wizyty przedstawiciela pożyczkodawcy w miejscu zamieszkania lub pracy pożyczkobiorcy, na które pożyczkobiorca wyraża zgodę. Koszty postępowania windykacyjnego ponosi pożyczkobiorca. 3. W sytuacji niespłacenia przez pożyczkobiorcę drugiej kolejnej pełnej raty pożyczki w terminie określonym w harmonogramie spłat pożyczki, pośrednik w imieniu pożyczkodawcy po terminie 7 dni od terminu płatności drugiej, pełnej, zaległej raty pożyczki, wezwie ostatecznie pożyczkobiorcę do zapłaty zadłużenia przeterminowanego – pod rygorem wypowiedzenia umowy. Koszt ostatecznego wezwania do zapłaty ponosi pożyczkobiorca. 4. Koszty związane z niewykonaniem przez pożyczkobiorcę zobowiązania wynoszą: - za każde wezwanie do zapłaty: 20.00 zł, - za ostateczne wezwanie do zapłaty: 20.00 zł, - za czynności windykacyjne podejmowane po wezwaniu do zapłaty: 150.00 zł.

[ dowód: umowa pożyczki gotówkowej k. 9-10 ]

Pozwana nie wpłaciła wierzycielowi żadnej raty z tytułu pożyczki.

[ okoliczność bezsporna ]

W dniu 7 stycznia 2015 r. przedstawiciel wierzycieli przesłał pozwanej wezwanie do zapłaty zaległej pierwszej raty w łącznej kwocie 268,22 złotych.

[ dowód: wezwanie do zapłaty z dowodem doręczenia, k. 12-13 ]

W dniu 9 lutego 2015 roku przedstawiciel wierzycieli przesłał pozwanej kolejne wezwanie do zapłaty zaległych rat: pierwszej i drugiej.

[ dowód: wezwanie do zapłaty z dowodem doręczenia, k. 14-15 ]

W bliżej nieustalonej dacie przedstawiciel powodów sporządził protokół windykacyjny, opatrzony datą 25.02.2015 r.”, stwierdzający „wizyty u klienta” w dacie 25.02.2015 r. oraz w dacie 2.04.2015 r.

[ dowód: protokół windykacyjny k. 16 ]

W dniu 9 marca 2015 r. przedstawiciel powodów wypowiedział pozwanej umowę pożyczki. M. G. odebrała przesyłkę z pismem obejmującym wypowiedzenie w dniu 12 marca 2015 r.

[ dowód: wypowiedzenie umowy wraz z dowodem odbioru przesyłki poleconej k. 17-18 ]

Pozwana nie spłaciła do chwili obecnej należności z tytułu umowy pożyczki w żadnej części. Na zadłużenie składają się: kapitał pożyczki w kwocie 4.500 zł, odsetki kapitałowe według stanu na datę wypowiedzenia umowy w kwocie 216,82 zł, odsetki karne skapitalizowane według stanu na ww. datę w kwocie 11,37 zł, odsetki od zadłużenia przeterminowanego, liczone od dnia 12 kwietnia 2015 r. do dnia 15 października 2015 r. w kwocie 230,55 złotych. Pozwana nie uiściła też kwoty 40 złotych z tytułu wystawienia wezwań do zapłaty oraz kwoty 150 złotych z tytułu podejmowanych czynności windykacyjnych.

[ okoliczności bezsporne ]

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo jest zasadne częściowo. Wyżej opisany stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów, których zgodność ze stanem rzeczywistym nie była kwestionowana. Jedyny dokument, który był pozbawiony wiarygodności to „protokół windykacyjny”, sporządzony przez windykatora, opatrzony datą 25 lutego 2015 r. Nie sposób uznać, by był to dokument wiarygodny w sytuacji, gdy opisuje przebieg czynności windykacyjnych, które rzekomo miały mieć miejsce także w dacie późniejszej, tj. 2 kwietnia 2015 r. [k. 16 ]. Jak łatwo zauważyć data ta przypada po dacie wystawienia tego dokumentu, nie można więc przyjąć, że jest to dokument miarodajny. Co do pozostałych dokumentów, strona pozwana nie zaprzeczyła ich wiarygodności.

Przystępując do oceny żądania pozwu z punktu widzenia prawa materialnego, należy stwierdzić, że pozwana, zawierając umowę pożyczki (art. 720 § 1 kc), zaciągnęła zobowiązanie spłaty pożyczonej kwoty na warunkach określonych w umowie wraz z uzgodnionymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym (art. 481 § 1 i 2 kc). W sytuacji niewykonania przez pozwaną zobowiązania, należało zasądzić kwotę wskazaną w punkcie I sentencji wyroku, obejmującą dochodzoną należność główną oraz wskazane w pozwie odsetki, bowiem zarzut strony pozwanej nie zasługiwał na uwzględnienie. Dochodzone roszczenie jest wszak wymagalne, gdyż umowa została skutecznie wypowiedziana przez powodów – zgodnie z postanowieniami umowy. Ze względu na okoliczność, iż z dniem 1 stycznia 2016 roku w porządku prawnym odsetki maksymalne przestały być związane z czterokrotnością stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym (art. 481 § 2 ¹ kc w brzmieniu wprowadzonym przez art. 2 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2015 poz. 1830), określono w sentencji, że zasądzone odsetki za opóźnienie nie mogą przekroczyć wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Strona pozwana nie podniosła, co prawda, w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutów odnośnie abuzywności poszczególnych klauzul zawartych w umowie pożyczki gotówkowej, niemniej jednak utrwalone orzecznictwo ETS wskazuje na spoczywający na sądzie obowiązek badania tej kwestii z urzędu. Trzeba przypomnieć, że w orzeczeniu w sprawie (...) S.A. v. R. M. Q. i inni (C-240/98-C-244/98, publ. (...) 2000 r. s. I- (...)), Trybunał wyraźnie dopuścił możliwość badania kwestii abuzywności postanowień umownych z urzędu, co więcej, stwierdził, iż sąd krajowy jest zobowiązany przyjąć taką interpretację przepisów, która pozwoli na badanie abuzywności z urzędu. Podobnie w wyroku z dnia 30 maja 2013 r. w sprawie E. J. przeciwko A. Magyarország H. Z.. (C‑397/11, publ. curia.europa.eu). Trybunał (pierwsza izba) wyjaśnił, że sąd krajowy, który z urzędu stwierdza nieuczciwy charakter warunku umownego, powinien w miarę możliwości zastosować krajowe przepisy proceduralne w taki sposób, aby wyciągnąć wszystkie konsekwencje, które na podstawie prawa krajowego wynikają ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru danego warunku, w celu zapewnienia, że konsument nie będzie nim związany. Uwzględniając to stanowisko, nie może budzić wątpliwości konieczność zbadania postanowień umowy pożyczki gotówkowej zawartej przez pozwaną z perspektywy art. 385 ¹ i nast. kc. Bezspornie umowa pożyczki pomiędzy stronami została sporządzona na przygotowanym przez powodów wzorze, a w świetle art. 385 ¹ § 1 kc, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z art. 385 ² kc, oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Na tle stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, brzmienie § 13 ust. 4 umowy pożyczki skłania do wniosku, że klauzule w nim zawarte stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Klauzule te wprowadzają bowiem opłaty obciążające pożyczkobiorcę, rażąco naruszające interesy tego pożyczkobiorcy – konsumenta i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Wprawdzie można uznać, że dopuszczalne jest wprowadzenie w umowie obowiązku zwrotu przez pożyczkobiorcę kosztów związanych z kierowaniem do niego wezwań do zapłaty, jednakże wysokość tych kosztów musi być usprawiedliwiona okolicznościami i pozostawać w rozsądnej proporcji w stosunku do kwoty pożyczki i innych kosztów związanych z jej udzieleniem. W niniejszym przypadku opłata z tytułu wezwania do zapłaty została określona arbitralnie na 20 złotych za każde wezwanie, a są to opłaty naliczane obok kolejnej opłaty za czynności windykacyjne. Nietrudno więc zauważyć, że opłaty w kwotach po 20 złotych za każde wezwanie, stanowią swego rodzaju rekompensatę za sporządzenie i doręczenie dłużnikowi pisma. Koszt 20 złotych za samo wystawienie i doręczenie wezwania do zapłaty jest rażąco niewspółmierny, tym bardziej, że odsetki od kwoty pożyczki zostały określone na maksymalnym pułapie czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym i odrębnie naliczane są opłaty za przedsądowe „czynności windykacyjne”. Nawet, jeśli się uwzględni, że opłata ta musi rekompensować wydatki związane z wydrukowaniem pisma, kosztem papieru, koperty, zużytą energią elektryczną, tonerem do drukarki, doręczeniem przesyłki, nie da się przekonująco obronić tezy, że kwota 20 złotych za każde wezwanie jest zgodna z dobrymi obyczajami. Dodać należy, że w umowie brak jest ograniczenia ilościowego wezwań do zapłaty, co w skrajnych przypadkach może doprowadzić do sytuacji, że opłaty te osiągną wysokość kilkuset złotych. Z tego względu klauzulę ustanawiającą opłaty po 20 złotych za każde wezwanie do zapłaty sąd uznał za niedozwoloną. A. drugiej z zakwestionowanych klauzul, statuującej opłatę za czynności windykacyjne podejmowane po wezwaniu do zapłaty w wysokości 150 złotych również nie budzi wątpliwości. Jak wynika z treści tego postanowienia umownego, jest to rekompensata, jaką powodowie naliczają sobie z tytułu czynności, które miały miejsce już po wezwaniu do zapłaty, natomiast przed skierowaniem sprawy do sądu. Z tytułu czynności w postępowaniu przed sądem przysługuje wszak powodom zwrot kosztów procesu. Jak zatem łatwo zauważyć, jedynymi czynnościami, jakie mogą tutaj wchodzić w grę są „wizyty u klienta” (potwierdzone w niniejszej sprawie wątpliwym dokumentem – „protokołem windykacyjnym”). Narzucanie tego rodzaju uciążliwych praktyk, zresztą dodatkowo płatnych, konsumentowi musi być ocenione jako zachowanie naganne. Nękanie dłużnika powtarzającymi się wizytami windykatorów w domu lub w pracy w celu odzyskania długu – w ocenie sądu - ma charakter działań, które nie mogą być akceptowane. Tym bardziej obciążanie dłużnika opłatami za tego rodzaju uciążliwe i sprzeczne z dobrymi obyczajami praktyki, musi być uznane za niedozwolone. Z tej przyczyny i tę klauzulę sąd uznał za niedozwoloną. W związku z powyższymi uwagami, należało przyjąć, że § 13 ust. 4 umowy pożyczki nie wiąże pozwanej, czyli należy go traktować tak, jakby go w umowie w ogóle nie było. Oznacza to, że powództwo w zakresie kwoty 190 złotych jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 kpc, obciążając nimi pozwaną, która tylko w nieznacznej części wygrała spór. Powodowie ponieśli następujące koszty: 250 zł opłaty od pozwu, 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 600 zł z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika (§ 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, tekst jedn. Dz.U. 2013 poz. 490 ze zm.). Do wartości przedmiotu sporu, od której zależy wysokość wynagrodzenia pełnomocnika nie wlicza się odsetek żądanych obok roszczenia głównego (art. 20 kpc), stąd stawka wynagrodzenia pełnomocnika 600 zł.

Z przedstawionych względów orzeczono jak w sentencji.

[ SSR M. S. ]