Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSR del. Michał Jank

Protokolant : sekr. Sąd. Magdalena Szulta

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Gdańsku, na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko (...) sp. z o.o. w W. i (...) sp. z o.o. w G.

o zwolnienie spod egzekucji

I.zwalnia spod egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gdyni J. B. (1) w sprawie Km (...)

- wierzytelność z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 29 sierpnia 2014 r. na kwotę 442.188,72 zł (czterysta czterdzieści dwa tysiące sto osiemdziesiąt osiem złotych 72/100) zajętej w spółce (...) sp. z o.o. w G.;

- wierzytelność z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 15 września 2014 r. na kwotę 190.035,72 zł (sto dziewięćdziesiąt tysięcy trzydzieści pięć złotych 72/100) zajętej w spółce (...) sp. z o.o. w G.

II.zasądza od pozwanego (...) sp. z o.o. w W. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. w W. kwotę 38.829 zł (trzydzieści osiem tysięcy osiemset dwadzieścia dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III.zasądza od powoda na rzecz pozwanego (...) sp. z o.o. w G. kwotę 7200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w W. wniósł o zwolnienie spod egzekucji wierzytelności z tytułu dwóch faktur VAT : nr (...) z 29 sierpnia 2014 r. na kwotę 442188,72 zł i nr (...) z 15 września 2014 r. na kwotę 190035,72 zł zajętych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gdyni J. B. (1) w sprawie Km (...) z wniosku spółki (...) przeciwko dłużnikowi (...) sp. z o.o. w G.. Wniósł także o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, iż zawarł z dłużnikiem firmą (...) umowę faktoringu, na mocy której nabywał wierzytelności od jego kontrahentów w tym m.in. od (...) sp. z o.o. w G.. Zakład ten o zawartej umowie został powiadomiony . W toku postępowania egzekucyjnego Komornik zajął dwie wierzytelności wynikające z faktur opisanych w żądaniu pozwu, które to wierzytelności były już scedowane na powoda. Zajęcie to naruszyło prawa powoda jako podmiotu uprawnionego do otrzymania świadczenia. Legitymację bierną pozwanego (...) sp. z o.o. w G. powód opierał na stwierdzeniu, iż nie ma informacji, że pozwana nie kwestionuje prawa powoda do przedmiotowych wierzytelności

W odpowiedzi na pozew (...) sp. z o.o. w G. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu zakwestionowała swoją legitymację bierną w niniejszym postępowaniu wskazując, iż tylko w sytuacji, w której dłużnik jednoznacznie zaprzeczyłby prawu powoda, należałoby pozwać również dłużnika. Pozwana zaś prawa powoda do wierzytelności nie kwestionowała, sama zaś kwota wynikająca z faktur została złożona do depozytu sądowego na skutek orzeczenia sądowego wydanego w postępowaniu wszczętym na wniosek (...) sp. z o.o. w G..

W odpowiedzi na pozew (...) sp. z o.o. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazała, że umowa faktoringu nie może być rozumiana jako umowa cesji wierzytelności , jest ona więc nieskuteczna. Sama umowa faktoringu oraz zawiadomienie o jej zawarciu trzeciodłużnika nie są równoznaczne z zawarciem umowy cesji wierzytelności przyszłych, których wielkość nie została określona.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 stycznia 2014 r. powód (...) sp. z o.o. w W. zawarł z pozwanym - dłużnikiem (...) sp. z o.o. w G. umowę faktoringu, na mocy której powód nabywał wierzytelności od jego kontrahentów, w tym mi.in od (...) sp. z o.o. w G..

Zgodnie zmową nabycie wierzytelności przez powoda następowało wraz ze wszelkimi prawami związanymi z wierzytelnościami, w tym również prawem do żądania odsetek.

/dowód: umowa faktoringu - k. 21-24; ogólne warunki umowy - k. 25-30

Pismem z 20 stycznia 2014 r. spółka (...) został poinformowany o zawarciu umowy faktoringu w zakresie istniejących jak i przyszłych wierzytelności dłużnika - pozwanego wobec (...). Poinformowano, że wszelkie płatności w tym zakresie należy dokonywać wyłącznie na rachunek bankowy powoda

Pismem z 20 stycznia 2014 r. pozwany - dłużnik (...) sp. zo .o. w G. dokonał zgłoszenia (...) jako odbiorcy w rozumieniu umowy faktoringu.

/dowód: pismo z 20.01.2014 r. - k. 31; zgłoszenie odbiorcy - k. 33

W dniu 29 sierpnia 2014 r. pozwany (...) sp. z o.o. w G. wystawił fakturę VAT nr (...) r. na kwotę 442.188,72 zł z tytułu odbioru od (...) sp. z o.o. w G. frakcji energetycznej odpadów. Jako termin zapłaty wskazano 21 dni.

W dniu 15 września 2014 r. pozwany (...) sp. z o.o. w G. wystawił fakturę VAT nr (...) r. na kwotę 190.035,72 zł z tytułu odbioru od (...) sp. z o.o. w G. frakcji energetycznej odpadów. Jako termin zapłaty wskazano 21 dni.

/dowód: faktury - k. 39-40/

W toku postepowania egzekucyjnego Km (...) toczącego się z wniosku wierzyciela (...) sp. z o.o. w W. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gdyni J. B. (1) w dniu 16 września 2014 zajął wierzytelności z tytułu faktury VAT nr (...) z 29 sierpnia 2014 r. na kwotę 442188,72 zł i faktury VAT nr (...) z 15 września 2014 r. na kwotę 190035,72 zł.

/dowód: wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz zajęcie z 16.09.2014 r. - akta egzekucyjne/

W dniu 17 września 2014 r. pracownik (...) sp. z o.o. w G. poinformował powoda o zajęciu wierzytelności wynikających z opisanych powyżej faktur VAT.

W dniu 18 września 2014 r. pracownik spółki Zakład (...) przekazał natomiast powodowi pismo wystosowane do Komornika w odpowiedzi na zajęcie informujące, że status wierzyciela posiada powód.

/dowód: wiadomości elektroniczne - k. 34; pismo (...) z 18.09.2014 r. - k. 37/

Pismami z 1 i 15 października 2014 r. powód wezwał pozwanego - spółkę (...) do zwolnienia wierzytelności objętych zajęciem komorniczym.

/dowód: pisma z 1 i 15.10.2014 r. - k. 43 i 46/

Pismem z 3 października 2014 r. (...) sp. z o.o. w G. złożył do sądu wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu sądowego kwoty wynikającej z faktur będących przedmiotem niniejszego postępowania. W treści wniosku wskazano, iż według wnioskodawcy wierzycielem jest spółka (...) a nie spółka (...).

Postanowieniem z 8 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku zezwolił spółce (...) na złożenie do depozytu kwoty obejmującej należność wynikającą z faktur będących przedmiotem niniejszego postępowania.

/dowód: wniosek - . 202-204; postanowienie z 8.12.2015 r. - k. 255-256 akt XII Ns 2572/14//

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Stan faktyczny ustalony powyżej był w istocie niesporny, zaś cały spór sprowadzał się do prawnej oceny okoliczności faktycznych mających znaczenie dla sprawy.

Zgodnie z art. 841 § 1 kpc osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa .

Powyższy przepis znajduje zastosowanie nie tylko w odniesieniu do rzeczy, ale również praw, które przysługiwać mogą osobie trzeciej. Takim prawem może być m.in wierzytelność przysługująca wobec dłużnika zajętej wierzytelności.

W przedmiotowej sprawie organ egzekucyjny prowadzący postępowanie egzekucyjne na rzecz pozwanej spółki (...) zajął dwie wierzytelności przysługujące dłużnikowi - spółce (...) wobec (...) sp. z o.o. w G.. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika jednakże, iż pomiędzy dłużnikiem - spółką (...) a powodem zawarta została przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego umowa faktoringu, mocą której powód nabywał wierzytelności przysługujące dłużnikowi . Pozwani istnienia tej umowy nie negowali, nie kwestionowali jej ważności i skuteczności. Zawarta umowa faktoringu była w istocie zbliżoną w swej konstrukcji do umowy cesji wierzytelności, gdyż jej essentialaia negotii sprowadzały się do nabywania wierzytelności dłużnika wobec podmiotów trzecich. Przy czym umowa ta miała charakter generalny w tym sensie, że obejmowała wszystkie wierzytelności spełniające warunki określone w umowie, w tym również te o charakterze przyszłym.

Powyższa umowa objęła także dwie wierzytelności, które zajęte zostały w dniu 16 września 2014 r. Bez znaczenia pozostaje, iż wierzytelności te wymagalne stały się po dniu ich zajęcia przez komornika. Jak wskazuje się w orzecznictwie przepis art. 885 in fine w zw. z art. 902 KPC nie ma zastosowania do wierzytelności polegającej na obowiązku spełnienia świadczenia jednorazowego, jeżeli do rozporządzenia nią doszło przed zajęciem, a wymagalność wierzytelności nastąpiła po zajęciu. Uzasadnienie tego poglądu wynika z literalnej wykładni art. 902 KPC . Artykuł ten, zawarty w Dziale IV Części trzeciej KPC, odnoszący się do egzekucji z innych wierzytelności, stanowi, że do skutków zajęcia stosuje się odpowiednio art. 885, 887 i 888, a do skutków niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia - art. 886. W literaturze i orzecznictwie nie budzi żadnej wątpliwości, że odpowiednie stosowanie przepisów prawa oznacza bądź stosowanie odnośnych przepisów bez żadnych zmian do innego zakresu odniesienia, bądź stosowanie ich z pewnymi zmianami, bądź też wreszcie niestosowanie wcale tych przepisów do innego zakresu odniesienia (por. m.in. uchwałę SN z 23.8.2006 r., III CZP 56/06, OSNC Nr 3/2007, poz. 43). Przyjąć trzeba, że art. 885 KPC w zakresie, w jakim dotyczy skutku nieważności rozporządzenia wierzytelnością przed zajęciem, a której wymagalność następuje po zajęciu do wierzytelności niemającej charakteru periodycznego, nie znajduje w ogóle zastosowania. Trzeba pamiętać, że dokonywane przez komornika zajęcie wierzytelności (art. 896 § 1 KPC) jest zajęciem określonego prawa wchodzącego w skład majątku dłużnika. Należy w pełni podzielić pogląd wyrażony przez SN w wyroku z 19.8.1971 r. (I CR 308/71, OSNC Nr 5/1972, poz. 85), w którym stwierdzono, że przy egzekucji z wierzytelności uregulowanej w art. 895-912 KPC zajęcie wierzytelności obejmuje tylko wierzytelność istniejącą i przysługującą dłużnikowi na podstawie określonego stosunku prawnego. Wyjątki od tej zasady przewidziane są jedynie w regulacjach odnoszących się do egzekucji z należności za pracę (art. 880-888 KPC), egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego (art. 890 KPC) i egzekucji z sum płatnych periodycznie (art. 900 § 2 KPC). Są to jednak wśród przepisów o postępowaniu egzekucyjnym regulacje stanowiące odstępstwo od zasady.

Nie do pogodzenia z istotą zajęcia jest bowiem wywołanie skutków zajęcia w stosunku do prawa, które nie przysługiwało już dłużnikowi w chwili dokonania zajęcia. W niniejszej sprawie z chwilą dokonania cesji wierzytelności przez cedenta . na rzecz cesjonariusza, którym była strona powodowa, wierzytelność ta wyszła z majątku cedenta i weszła w skład majątku strony powodowej (art. 510 KC). Zajęcie wierzytelności przysługującej w chwili zajęcia stronie powodowej należy zatem uznać za niedopuszczalne. Prawo to przecież w chwili zajęcia nie przysługiwało już dłużnikowi, z którego majątku wierzyciel pragnąłby się zaspokoić.

Przyjęcie koncepcji, że zbycie wierzytelności, niemających charakteru periodycznego (okresowego) jest nieważne wobec wierzyciela egzekwującego, wtedy gdy do zbycia doszło przed zajęciem, lecz wierzytelność stała się wymagalna dopiero po zajęciu, jest nie do pogodzenia z istotą i funkcją zajęcia takiej wierzytelność i prowadziłoby, jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny, do podważenia pewności obrotu. Nabywca wierzytelności, której termin wymagalności może być niekiedy nawet bardzo odległy nie mógłby bowiem w żaden sposób przewidzieć, czy późniejsza sytuacja majątkowa cedenta nie doprowadzi do zajęcia nabytej przez niego wierzytelności przez wierzycieli cedenta. (Wyrok SN z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 357/07). Cesjonariusz nabywa wierzytelność w takim zakresie i stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili dokonania przelewu. Zmienia się osoba wierzyciela, czyli osoby uprawnionej do żądania spełnienia świadczenia. W konsekwencji następuje i ten skutek, że wierzyciele cedenta nie będą mogli prowadzić egzekucji z tej wierzytelności na podstawie zajęcia dokonanego po zawarciu umowy przelewu. O pierwszeństwie cesjonariusza przed wszelkimi innymi osobami do wierzytelności nabytej decyduje pierwszeństwo zawartej przezeń umowy przelewu (Wyrok SA w Krakowie z dnia 17 października 2014 r., I ACa 963/14)

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż obie wierzytelności jako przysługujące powodowi na mocy zawartej umowy faktoringu, winny być zwolnione spod egzekucji.

Sąd nie znalazł jednak podstaw do uwzględnienia powództwa wobec pozwanej spółki (...) - dłużnika spółki (...). Z art. 841 § 2 kpc wynika, że jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika. Powód legitymację bierną spółki (...) wywodził z braku informacji odnośnie niekwestionowania prawa powoda do wierzytelności. Zdaniem Sądu jedynie jednoznaczna postawa dłużnika zaprzeczająca prawu powoda uzasadnia wezwanie go do udziału w sprawie w charakterze pozwanego. Niepewność powoda co do stanowiska dłużnika nie uzasadnia jego pozwania.

W przedmiotowej sprawie powód nie wykazał, aby faktycznie dłużnik zaprzeczał jego prawu. W odpowiedzi na pozew zaś dłużnik jednoznacznie od razu przyznał, iż nie kwestionuje prawa powoda do obu wierzytelności. Z załączonej do pozwu korespondencji elektronicznej nie wynika, aby spółka (...) kwestionowała uprawnienia powoda do wierzytelności. Korespondencja ta w istocie stanowi jedynie przekaz informacji o zajęciu wierzytelności oraz o konieczności zasięgnięcia opinii prawnika.

O kwestionowaniu prawa powoda do wierzytelności nie świadczy też w ocenie Sądu pismo z 29 września 2014 r. - k. 241 (w piśmie omyłkowa data 29 września 2013 r.) W piśmie tym dłużnik - spółka (...) wskazała na konieczność przekazywania świadków organowi egzekucyjnemu mając na uwadze wyłączne zajęcie wierzytelności, niejako więc pod presją tej czynności komornika. Kolejne zdanie tego pisma świadczy o tym, że wyłączną przyczyną sporządzenia takiego pisma była chęć uniknięcia narastania dalszych zaległości odsetkowych, nie zaś kwestionowanie prawa powoda do wierzytelności.

Zdaniem Sądu rzeczą powoda było ustalenie przed wszczęciem postępowania jednoznacznego stanowiska dłużnika co do spornych wierzytelności. Powód w tym zakresie nie dokonał żadnych ustaleń; pisma wzywające do zwolnienia spod egzekucji kierowane były wyłącznie do wierzyciela - spółki (...). Również w toku postępowania powód po otrzymaniu odpowiedzi na pozew podtrzymał powództwo wobec dłużnika. Na dzień zamknięcia rozprawy, a według stanu z tego dnia Sąd wydaje wyrok - art. 316 kpc, stanowisko spółki (...) było jednoznaczne tj. zbieżne ze stanowiskiem powoda.

Wobec powyższego Sąd uznał, iż spółce (...) nie przysługiwała legitymacja bierna w sprawie, co uzasadniało oddalenie w stosunku do niej powództwa.

Z uwagi na powyższe Sąd orzekł jak w pkt I wyroku.

Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 108 § 1 k.p.c. 98 § 3 k.p.c., 99 kpc., 100 k.p.c. oraz § 2 i 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. opłaty za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349 ze zm.), a także § 2 i 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. opłaty za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1348 ze zm.). Uznając spółkę (...) za stronę przegrywającą spór Sąd zasądził od niej na rzecz powoda opłatę od pozwu -31612 zł oraz koszty zastępstwa procesowego - 7217 zł. Uznając jednocześnie powoda za przegranego w sporze ze spółką (...) zasądził na jej rzecz koszty zastępstwa procesowego - 7200 zł.