Pełny tekst orzeczenia

WYROK WSTĘPNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Krystyna Gromek

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Osica

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2015 roku w Warszawie

na rozprawie sprawy:

z powództwa M. M. (1), M. M. (2)

przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W.

o odszkodowanie

orzeka:

uznaje roszczenie za usprawiedliwione co do zasady.

IVC 706/13

UZASADNIENIE

Dnia 11 lipca 2013 roku (data prezentaty) małżonkowie M. M. (1) i M. M. (2), działając przez pełnomocnika złożyli pozew o odszkodowanie przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) w W., wnosząc o zasądzenie kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2013 roku do dnia zapłaty, oraz zwrot kosztów procesu według norm przepisanych (k.3), ostatecznie po 50.000 zł dla każdego z powodów (k.95).

Powołali się na:

1/ zmniejszenie wartości nieruchomości nabytej dnia 10 marca 2000 roku (k.87-89), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w W. przy ulicy (...) w D. U., stanowiącej działkę nr (...), obręb ewidencyjny 1-09-66, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), mając na uwadze ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości w związku z uchwałą nr 76/11 Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) z 20.07.2011 r., poz. 4086 ze zm.), tj. w związku z utworzeniem Obszaru Ograniczonego Użytkowania (w skr. OOU) w wyniku przeprowadzonego Przeglądu ekologicznego dla (...) im. (...) w W. (k.16-86), oraz

2/ konieczne koszty rewitalizacji budynku w związku z ochroną przed hałasem (k.4).

Dnia 23 czerwca 2014 roku (data prezentaty) pozwany wniósł o oddalenie powództwa głównie z uwagi na upływ terminu zawitego i zwrot kosztów (k.146-161).

Dnia 4 marca 2015 roku pełnomocnik powodów wniósł o wydanie wyroku wstępnego przesądzającego zasadność roszczenia (k.303), a pełnomocnik pozwanego podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie (k.303).

Sąd Okręgowy uznał, iż rację w sporze ma strona powodowa i dla przesądzenia zasady odpowiedzialności pozwanego wydał w sprawie wyrok wstępny.

Podstawę roszczeń powoda stanowi art. 129 ust. 2 w związku z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 j.t. ze.zm.- POŚ) i art. 435 KC.

W dacie pozwu art. 129 Prawa ochrony środowiska stanowił, co następuje:

„1. Jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części.

2. W związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości.

3. Roszczenie, o którym mowa w ust. 1 i 2, przysługuje również użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a roszczenie, o którym mowa w ust. 2, także osobie, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości.

4. Z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

5. W sprawach, o których mowa w ust. 1-4, nie stosuje się przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, dotyczących roszczeń z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości.”.

W dacie pozwu art. 136 Prawa ochrony środowiska stanowił, co następuje:

„1. W razie ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania właściwymi w sprawach spornych dotyczących wysokości odszkodowania lub wykupu nieruchomości są sądy powszechne.

2. Obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania.

3. W razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.”.

Zważyć należy, że z roszczeniami odszkodowawczymi związanymi z utworzeniem OOU można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości (art. 129 ust. 4 POŚ).

Jest to termin zawity (por. Wyrok SN z dnia 10.10.2008 roku, II CSK 216/08 – teza 4), a zatem z chwilą jego upływu wygasa prawo dochodzenia roszczeń.

Sąd bada upływ terminu zawitego z urzędu.

Sąd Okręgowy nie ma podstaw do przywrócenia tego terminu z powołaniem się na zasady współżycia społecznego.

Nieruchomość powodów znajduje się w całości w strefie Z2 OOU z 2011 roku (k.191).

Należy jednak zauważyć, że nieruchomość ta nie znalazła się w OOU po raz pierwszy.

Nieruchomość ta była objęta już ograniczeniami, wynikającymi z Rozporządzenia nr 50 Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W. (Dz.Urz. Województwa (...) nr 156, poz. 4276), które zostało ogłoszone dnia 10 sierpnia 2007 roku i zgodnie z § 7 tego rozporządzenia weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia , czyli dnia 25 sierpnia 2007 roku.

Nieruchomość ta znajdowała się w strefie M OOU z 2007 roku (k.169, 170-178).

Zdaniem pozwanego już zatem w 2007 roku istniały podstawy do dochodzenia odszkodowania z tytułu wprowadzenia OOU.

Zgodnie bowiem z § 4 ust. 1 pkt 1-3 Rozporządzenia nr 50 w całym OOU z 2007 roku zabraniano:

- przeznaczania nowych terenów pod szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, a w strefie M także pod zabudowę mieszkaniową,

- zmiany sposobu użytkowania budynków w całości lub w części na szpitale i domy opieki lub na stały i wielogodzinny pobyt dzieci i młodzieży, a w strefie M także na cele mieszkaniowe, z zastrzeżeniem ust. 2,

- budowy nowych szpitali, domów opieki, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, a w strefie M także budynków mieszkalnych, z zastrzeżeniem ust. 2.

Natomiast zgodnie z § 5 Uchwały nr 76/11 Sejmiku Województwa (...) z dnia 20 czerwca 2011 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W., która weszła w życie dnia 3 sierpnia 2011 roku, analogiczne ograniczenia dotyczące zakazu budowy i przeznaczania nowych terenów pod szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym pobytem dzieci i młodzieży obowiązują wyłącznie w strefie Z1 i Z2 OOU, czyli w strefach, poza którymi znajduje się nieruchomość powodów.

Wejście w życie Uchwały nie spowodowało zatem żadnych nowych ograniczeń w korzystaniu z tej nieruchomości, mogących skutkować zasadnością roszczeń odszkodowawczych po stronie powodowej.

Wręcz przeciwnie – wprowadzenie OOU na mocy Uchwały z 2011 roku spowodowało, że dotychczasowe ograniczenia OOU z 2007 roku zostały całkowicie zniesione względem tej nieruchomości.

Natomiast ograniczenia dotyczące konieczności dostosowania istniejących budynków znajdujących się w OOU, są takie same w obecnym OOU, jak te, które istniały w OOU z 2007 roku.

Zgodnie bowiem z § 6 Uchwały z 2011 roku w istniejących budynkach należy zastosować zabezpieczenia zapewniające klimat akustyczny w pomieszczeniach, a w nowoprojektowanych budynkach należy zapewnić izolacyjność akustyczną m.in. ścian zewnętrznych, okien i drzwi – zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane i przepisami wykonawczymi do tej ustawy.

Tymczasem takie same ograniczenia istniały już w OOU z 2007 roku (§ 5 Rozporządzenia nr 50).

Brak jakichkolwiek nowych ograniczeń wobec spornej nieruchomości w wyniku wejścia w życie Uchwały z 2011 roku, skutkuje zdaniem strony pozwanej brakiem prawa dochodzenia roszczeń związanych z wprowadzeniem Uchwały z 2011 roku.

Szkoda nie powstaje, gdy kolejny akt prawny utrzymuje zakres ograniczeń na dotychczasowym poziomie, czyli wprowadzonym we wcześniejszym akcie prawnym .

Szkoda może powstać tylko wówczas, gdy akt prawa miejscowego wprowadza nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższa argumentacja ma rację bytu tylko przy założeniu ciągłości istnienia Obszaru Ograniczonego Użytkowania.

Strona powodowa podnosi, iż w funkcjonowaniu OOU na spornym terenie była przerwa.

Sąd Okręgowy w składzie tu obecnym wielokrotnie oddalał podobne sprawy właśnie z uwagi na upływ terminu zawitego.

Powodowie w tych sprawach parokrotnie powoływali wykładnię legalną utraty mocy wiążącej rozporządzenia nr 50 Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku przywołaną w Zaświadczeniu Wojewody (...) z dnia 1 marca 2010 roku (k.266).

Rozporządzenie nr 50 Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (...) im. (...) w W., zostało mianowicie wydane na podstawie art. 135 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska.

Z dniem 15 listopada 2008 roku nastąpiła zmiana przepisu upoważniającego do jego wydania .

Jednocześnie ustawodawca nie przewidział przepisów przejściowych, które utrzymywałyby czasowo w mocy wskazane rozporządzenie.

Wobec powyższego zgodnie z regułą walidacyjną wyrażoną w § 32 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz.U. nr 100, poz.908 z 2002 r.) akt wykonawczy traci moc obowiązującą w przypadku zmiany rodzaju aktu wykonawczego albo zakresu spraw przekazanych do uregulowania lub wytycznych dotyczących treści tego aktu.

Zasada, którą opisuje wskazany § 32 rozporządzenia odnosi się do wszystkich aktów wykonawczych powszechnie obowiązujących, a więc również do aktów prawa miejscowego.

Zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu OOU z 2007 roku przestał obowiązywać w dacie zmiany przepisu upoważniającego do jego wydania.

Sąd Okręgowy nie kierował się jednak wykładnią legalną prawa, dokonywaną przez określony organ, ponieważ obecnie trudno przyjąć, aby taki organ istniał, a w szczególności, by był nim Wojewoda, nawet jeżeli wydał ten kontrowersyjny akt prawny.

Sąd Okręgowy dotychczas kierował się wykładnią systemową dla zapewnienia zupełności - ciągłości obowiązywania prawa, dostrzegając potrzebę eliminowania luk w prawie i wykładnią funkcjonalną , w szczególności celowościową, mając na uwadze ratio legis ustawy i konieczność harmonizacji celów ustawodawcy.

Sądowi Okręgowemu umknęło jednak zupełnie z pola widzenia przywołane przez pełnomocnika powodów zwyczajowe desuetudo, tj. uchylenie obowiązywania danej normy w praktyce przez niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce danej normy prawnej, czego wynikiem jest utrata przez nią mocy obowiązującej.

Od dnia 29 września 2009 roku, tj. od dnia wydania przez NSA postanowienia w sprawie II OSK 502/09 o umorzeniu postępowania ze skargi na rozporządzenie nr 50Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku z uwagi na utratę mocy ww. rozporządzenia, sądy powszechne przestały stosować to rozporządzenie.

Powszechnie oddalano powództwa z uwagi na brak obowiązywania rozporządzenia nr 50 Wojewody (...) z dnia 7 sierpnia 2007 roku.

Na brak obowiązywania OOU z 2007 roku powoływał się sam pozwany w wielu sprawach sądowych wytoczonych przeciwko niemu właśnie na podstawie ww. rozporządzenia nr 50 Wojewody (...).

Przede wszystkim zaś organy administracji w okresie rzekomego obowiązywania ww. rozporządzenia nr 50 Wojewody (...) wydawały szereg decyzji o pozwoleniu na budowę z przeznaczeniem budynków na cele mieszkaniowe (k.245, 246), czy też decyzji ustalających warunki zabudowy dla inwestycji polegających na budowie bądź rozbudowie jednorodzinnych budynków mieszkalnych oraz zmianie sposobu użytkowania istniejących budynków na cele mieszkalne, zlokalizowanych w strefie M OOU z 2007 roku (k.247, 248-250).

Podczas gdy strefa M takie inwestycje wykluczała.

W praktyce zatem rozporządzenie nr 50 Wojewody (...) z 2007 roku nie obowiązywało.

Sąd Okręgowy z całą mocą podkreśla, iż to nie kontrowersyjne orzeczenie NSA stoi u podstaw przerwania ciągłości OOU na spornym terenie, ani wyżej powołana wykładnia legalna Wojewody (...), ale praktyka jaka się wytworzyła po wydaniu orzeczenia NSA i jej trwałe skutki w postaci realnych inwestycji budowlanych w strefie M, zakazującej takich inwestycji.

Niewątpliwie więc OOU z 2007 roku nie obowiązywał do czasu utworzenia OOU z 2011 roku.

Ciągłość Obszaru Ograniczonego Użytkowania została ponad wszelką wątpliwość przerwana.

Tym samym nie można skutecznie twierdzić, że termin zawity w sprawie upłynął, bo upłynął on dla OOU z 2007 roku.

Strona powodowa nie utraciła prawa do dochodzenia roszczeń z OOU z 2011 roku, przysługujących jej na podstawie art. 129 i n. Prawa Ochrony (...).

Złożyła bowiem pozew przed upływem terminu zawitego dla OOU z 2011 roku.

Jednocześnie nie sposób pominąć milczeniem taktyki procesowej pozwanej.

Kiedy było jej wygodnie to powoływała się na nieobowiązywanie rozporządzenia nr 50 Wojewody (...), a kiedy teraz jest jej wygodnie przeczyć pierwotnemu stanowisku, czyni to równie wytrwale.

Taka postawa pozwanego stanowi nadużycie prawa podmiotowego i nie może korzystać z ochrony w świetle art. 5 KC, ponieważ stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady dobrej wiary w obrocie prawnym i sprawiedliwości.

Każdy może się mylić, Sądowi to się też przydarzało, ale instrumentalna interpretacja przepisów dla własnych korzyści wbrew oczywistym faktom, nie może korzystać z ochrony prawnej.

Aczkolwiek zasady współżycia społecznego nie wpływają na upływ terminu zawitego. Mogą mieć zastosowanie jedynie przy nieuwzględnieniu zarzutu przedawnienia, co nie dotyczy tej sprawy.

W tej sprawie termin zawity nie upłynął.

W świetle powyższego orzeczono, jak w sentencji, działając na podstawie ww. przepisów, kierując się zasadą ekonomii procesowej, aby nie generować dalszych kosztów postępowania dowodowego w wypadku odmiennego stanowiska instancji odwoławczej.