Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku J. K. (1) i M. U.

z udziałem N. G., M. T., T. F., D. F., A. F., A. K., D. A. (1), B. P., I. K., M. K. (1), J. K. (2) i P. K.

o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku w sprawie II Ns 1750/11 i II Ns 816/06

na skutek apelacji uczestniczki postępowania N. G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 18 lutego 2013 r. sygn. akt II Ns 1578/12

postanawia: oddalić apelację

UZASADNIENIE

J. K. (1) złożył wniosek o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku w sprawie II Ns 1750/11 z dnia 16 stycznia 2012 roku o stwierdzenie nabycia spadku po M. K. (1). W uzasadnieniu wskazał, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 14 lutego 2012 roku w sprawie II Ns 185/12 spadek po zmarłym M. K. (1) nabył z mocy ustawy w całości J. K. (1) jako jedyny żyjący brat. Uprzednie postanowienie w sprawie II Ns 1750/11dotyczące tego samego przedmiotu jako spadkobierców wskazywało dwie ciotki N. G. oraz M. T. i wuja zmarłego M. U., a wnioskodawca nie brał udziału w postępowaniu, dlatego też nie został uwzględniony jako osoba z kręgu spadkobierców.

M. U. po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska wniósł o uchylenie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 30 maja 2006 roku w sprawie II Ns 816/06 w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej W. K.. Wskazał, że w postępowaniu nie brali udziału wszyscy ustawowi spadkobiercy zmarłej. Jednocześnie wniósł o oddalenie wniosku J. K. (1).

Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

Uczestniczka postępowania A. F. działając w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik T. F., przychyliła się do wniosku J. K. (1) podnosząc, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku M. U., natomiast W. G. jako pełnomocnik N. G. wniósł o jego oddalenie, a kwestię wniosku M. U. pozostawił do uznania Sądu. Kurator dla nieznanej z miejsca pobytu I. K. pozostawił wnioski do uznania Sądu, a pozostali uczestnicy postępowania nie zajęli stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 18 lutego 2013 roku, sprostowanym postanowieniem z dnia 11 marca 2013 roku, Sąd Rejonowy w Białymstoku w sprawie II Ns 1578/12 zmienił postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 16 stycznia 2012 roku w sprawie II Ns 1750/11 i stwierdził, że spadek po M. K. (1), synu R. i W., zmarłym w dniu 30 września 2010 roku w W., ostatnio stale zamieszkałym w W. przy ul. (...), gmina G., z mocy ustawy nabyli:

- brat J. K. (1), syn R. i W. w 8/32 części,

- siostrzenica A. F., córka J. i T. w 8/32 części,

- bratanek A. K., syn S. i S. M. w 4/32 części,

- bratanica D. A. (2), córka S. i S. M. w 4/32 części,

- bratanek M. K. (1), syn M. i M. M. w 2/32 części,

- bratanica B. P., córka M. i M. M. w 2/32 części,

- bratanica I. K., córka M. i M. M. w 2/32 części,

- syn bratanicy J. K. (2), syn J. i O. U. w 1/32 części,

- córka bratanicy P. K., córka J. i O. U. w 1/32 części.

W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy wniosek oddalił, przyznał wynagrodzenie kuratorowi dla nieznanej z miejsca pobytu I. K. oraz stwierdził, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sąd I instancji ustalił, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 30 maja 2006 roku w sprawie II Ns 816/06 spadek po W. K. zmarłej 23 listopada 2005 roku nabył z mocy ustawy jedyny żyjący syn M. K. (1). Odnośnie natomiast M. K. (1), zmarłego 30 września 2010 roku ustalono, że w sprawie wydane zostały przez Sąd Rejonowy w Białymstoku dwa niezależne postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku: z dnia 16 stycznia 2012 roku w sprawie II Ns 1750/11, w którym to spadek nabyli w równych częściach dwie ciotki N. G. i M. T. oraz wuj spadkodawcy M. U. oraz z dnia 14 lutego 2012 roku w sprawie II Ns 185/12 wskazujące jako jedynego spadkobiercę brata zmarłego J. K. (1). Postanowienie w sprawie II Ns 185/12 na skutek skargi o wznowienie postępowania zostało uchylone postanowieniem z dnia 10 maja 2012 roku w sprawie II Ns 1663/12.

Sąd I instancji po przeprowadzeniu postępowania ustalił, że W. K. zmarła 23 listopada 2005 roku w W. i tam też przy ul. (...) ostatnio stale zamieszkiwała. W dacie śmierci była wdową i miała jednego syna M. K. (1) ze związku małżeńskiego z R. K.. Innych dzieci nie miała. Natomiast jej zmarły mąż R. K. miał trzech synów z wcześniejszego małżeństwa: J. K. (1), S. K., M. K. (2) oraz córkę T. F.. Spadkodawczyni nie sporządziła testamentu, nikt spadku po niej nie odrzucił, nie zrzekł się dziedziczenia, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia.

Z kolei M. K. (1) zmarł 30 września 2010 roku w W., gdzie ostatnio przy ul. (...) stale zamieszkiwał. W dacie śmierci był kawalerem, nie posiadał żadnych dzieci. Jego rodzice W. i R. zmarli przed nim. Ze spadkobierców ustawowych pozostawił: brata J. K. (1), siostrzenicę A. F. – córkę siostry T. F., która odrzuciła spadek, bratanka A. K. i bratanicę D. A. (2) – dzieci zmarłego brata S. K. oraz bratanka M. K. (1), bratanicę B. P. i bratanicę I. K. – dzieci zmarłego brata M. K. (2), córkę i syna zmarłej bratanicy O. K. – to jest P. K. i J. K. (2), pozostające w rodzinie zastępczej pod opieką prawną B. i J. małżonków P.. Oprócz siostry spadkodawcy T. F., spadek odrzuciła jej córka D. F.. Poza nimi nikt spadku nie odrzucił, nie zrzekł się dziedziczenia ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Spadkodawca M. K. (1) nie sporządził żadnego testamentu. Była to trzecia sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym.

Sąd I instancji uznał, że obaj wnioskodawcy byli uprawnieni do złożenia wniosków w trybie art. 679 k.p.c., gdyż wnioskodawca J. K. (1) nie był uczestnikiem postępowania w sprawie o sygn. akt II Ns 1750/11, zaś wnioskodawca M. U. nie brał udziału w postępowaniu sygn. akt II Ns 816/06. Podkreślił, że celem postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku uregulowanego w art. 679 § 1 k.p.c. jest stwierdzenie nabycia spadku zgodnego z rzeczywistym stanem prawnym.

Wobec uchylenia postanowienia o stwierdzenia nabycia spadku po M. K. (1) w sprawie o sygn. akt II Ns 185/12, Sąd I instancji poddał analizie postanowienie w sprawie II Ns 1750/11 wskazujące na spadkobierców w osobach N. G., M. T. i M. U. i doszedł do wniosku, że spadkodawca M. K. (1), który był bezdzietnym kawalerem i którego rodzice zmarli przed nim, miał przyrodnie rodzeństwo, co miało istotne znaczenie dla prawidłowego oznaczenia kręgu spadkobierców ustawowych. Sąd Rejonowy dał wiarę zapewnieniom spadkowym J. K. (1) potwierdzonym i uzupełnionym przez uczestniczkę postępowania T. F. uznając, że złożone w toku sprawy II Ns 1750/11 zapewnienie spadkowe N. G. było niezgodne z prawdą, jak też złożone uprzednio przez J. K. (1) zapewnienie w sprawie II Ns 185/12. Sąd ten zaznaczył, że odrzucenie spadku po M. K. (1) przez T. F. i jej córkę D. F. było skuteczne.

Tym samym na podstawie art. 679 § 1 k.p.c., art. 932 § 4 i 5 k.c. i art. 926 k.c. Sąd Rejonowy zmienił postanowienie w sprawie II Ns 1750/11 określając prawidłowo krąg spadkobierców po zmarłym M. K. (1). Jednocześnie Sąd ten oddalił wniosek o uchylenie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po W. K. w sprawie II Ns 816/06, uznając je za prawidłowe i zgodne z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym.

O wynagrodzeniu kuratora dla nieznanej z miejsca pobytu I. K. Sąd Rejonowy orzekł na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982 roku w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz. U. z 1982r., nr 27, poz. 197 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002r., nr 163, poz. 1348 ze zm.), natomiast o kosztach postępowania na mocy art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła uczestniczka postępowania N. G. zaskarżając je w całości. Orzeczeniu zarzuciła błędne zastosowanie przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego oraz naruszenie zasad postępowania. W uzasadnieniu wskazała, że Sąd Rejonowy na podstawie art. 932 § 4 i 5 k.c. błędnie określił krąg spadkobierców po zmarłym M. K. (1) podczas, gdy zastosowanie winien znaleźć przepis art. 934 k.c. mówiący o dziedziczeniu przez dziadków spadkodawcy i ich zstępnych. Podniosła też fakt niespójności zeznań uczestników postępowania J. K. (1) i T. F. składanych przed Sądem Rejonowym oraz dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Zdaniem skarżącej istnieją uzasadnione wątpliwości co do pokrewieństwa między A. F. a spadkodawcą.

Wskazując na powyższe wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i wydanie końcowego orzeczenia przez sąd odwoławczy.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własne ustalenia i wywody Sądu I instancji jako prawidłowe. Sąd Rejonowy dokonał właściwej oceny okoliczności sprawy, a tok wnioskowania przedstawiony w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia jest logiczny, spójny i wolny od uchybień. Natomiast apelacja uczestniczki postępowania nie zawierała argumentacji, która mogłaby podważać stanowisko Sądu Rejonowego i wpłynąć na zmianę orzeczenia.

Tytuł II Księgi Czwartej Kodeksu Cywilnego „Dziedziczenie ustawowe” określa krąg spadkobierców ustawowych i kolejność powoływania ich do dziedziczenia. Spadkobiercami ustawowymi w pierwszej kolejności są dzieci zmarłego i jego małżonek (art. 931 § 1 k.c.). W przypadku braku zstępnych spadkodawcy, powołani do spadku są małżonek i rodzice zmarłego. W braku małżonka i zstępnych, cały spadek zgodnie z art. 932 k.c. przypada rodzicom spadkodawcy, a gdyby jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy tego rodzica przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych oraz jego dalszym zstępnym. Następną grupę zgodnie z art. 934 § 1 k.c. stanowią dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni. Dochodzą oni jednak do dziedziczenia dopiero w razie braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy. W dalszej już kolejności spadek dziedziczą pasierbowie, a następnie gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.

Należy wskazać, że rodzeństwo spadkodawcy powołane do dziedziczenia z ustawy dziedziczy w częściach równych niezależnie od tego, czy dziedziczy w miejsce zmarłego rodzica, czy też dziedziczy w braku rodziców. Zatem w braku małżonka i rodziców, do całości spadku powołane jest rodzeństwo spadkodawcy. Rodzeństwo dziedziczy niezależnie od tego, czy jest to rodzeństwo rodzone, przyrodnie czy też przysposobione. W tym zakresie kodeks cywilny nie wprowadza żadnych ograniczeń (A. Kidyba (red.) E. Niezbecka, Komentarz do art. 931 Kodeksu Cywilnego, 2011). Jeżeli natomiast którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, przy czym podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Należy podkreślić, że wszyscy zstępni rodzeństwa, bez względu na stopień pokrewieństwa ze spadkodawcą, dochodzą do dziedziczenia.

Zaznaczyć trzeba, że jeżeli w chwili otwarcia spadku żyje chociażby jeden spadkobierca z kręgu określonego w art. 932 k.c. i spadkobierca ten posiada zdolność do dziedziczenia po zmarłym, a więc nie ma podstaw prawnych do uznania go za niegodnego dziedziczenia, wydziedziczenia, nie zrzekł się dziedziczenia po zmarłym, ani też spadku nie odrzucił, to do dziedziczenia nie dojdą osoby powołane w dalszej kolejności, a więc dziadkowie, zstępni dziadków, pasierbowie, gmina ostatniego miejsca zamieszkania, czy Skarb Państwa.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie dokonana przez Sąd Rejonowy wskazuje, że M. K. (1) w chwili śmierci był bezdzietnym kawalerem. Jego rodzice: R. K. i W. K. z domu U., zmarli przed nim, a spadkodawca był ich jedynym wspólnym dzieckiem. Ojciec zmarłego posiadał jednak czwórkę dzieci z poprzedniego małżeństwa z W. K. z domu L.: J. K. (1), S. K., M. K. (2) oraz T. F.. Mając na względzie powyższe rozważania wskazać należy, że wobec śmierci rodziców spadkodawcy, zgodnie z kolejnością wskazaną w przepisach Kodeksu Cywilnego, Sąd Rejonowy na podstawie art. 932 § 4 i 5 k.c. prawidłowo powołał do dziedziczenia przyrodniego brata zmarłego J. K. (1), siostrzenicę A. F. - córkę przyrodniej siostry T. F., bratanka A. K. i bratanicę D. A. (2) – dzieci zmarłego przyrodniego brata S. K., bratanka M. K. (1) oraz bratanicę B. P. i I. K. – dzieci zmarłego przyrodniego brata M. K. (2), oraz J. K. (2) i P. K. – dzieci zmarłej bratanicy O. K., córki zmarłego M. K. (2).

Sąd Rejonowy podczas ustalania kręgu osób powołanych do dziedziczenia po zmarłym M. K. (1), oparł się w szczególności na aktach stanu cywilnego. Zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działalności, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Niewątpliwie akty stanu cywilnego są dokumentami urzędowymi. Korzystają one zatem z dwóch domniemań prawnych, tj. z domniemania autentyczności oraz z domniemania zgodności z prawdą. Mimo, iż oba domniemania są wzruszalne i mogą być obalone wszelkimi środkami dowodowymi, domniemanie zgodności treści dokumentu urzędowego z prawdą czyni z dokumentów urzędowych podstawowy środek dowodowy i w wielu przypadkach stwarza sądowi orzekającemu podstawę faktyczną wystarczającą do wydania wyroku (Henryk Dolecki (red.), Tadeusz Wiśniewski (red.), Irena Gromska-Szuster, Andrzej Jakubecki, Jan Klimkowicz, Krzysztof Knoppek, Grzegorz Misiurek, Piotr Pogonowski, Tadeusz Zembrzuski, Tadeusz Żyznowski, Komentarz do art. 244 Kodeksu Cywilnego, 2011).

Sąd I instancji ustalił spadkobierców M. K. (1) na podstawie aktów urodzenia, aktów zgonów i aktów małżeństwa uczestników postępowania, a prawdziwość i autentyczność tych dokumentów nie była podważana. W tym miejscu należy wskazać, iż z odpisu skróconego aktu urodzenia A. F. (k.31) wynika, iż jest ona córką J. F. i T. z domu K.. Natomiast z odpisu skróconego aktu małżeństwa T. K., córki R. K. i W. L. wynika, że przy zawarciu związku małżeńskiego przyjęła nazwisko F. (k. 139). Prowadzi to do wniosku, że A. F. jest siostrzenicą spadkodawcy. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw, by zarzucić Sądowi Rejonowemu błędne przeprowadzenie postępowania dowodowego i oparcie orzeczenia na nierzetelnym materiale dowodowym, zaś twierdzenia skarżącej kwestionujące pokrewieństwo między spadkodawcą M. K. (1) a A. F. są bezpodstawne.

Reasumując należy stwierdzić, iż Sąd I instancji nie naruszył przepisów określających krąg spadkobierców ustawowych po M. K. (1), a zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.